Geschiedenis van het sociaal werk College 2 500-1500 Sociale hulp in de middeleeuwen Samenstelling: Maarten van der Linde

Vanouds bieden familie en buren hulp en bijstand in tijden van nood en ziekte.

Middellandse Zeegebied en Europa invloed christelijke stroming ± 700 Willibrord gaat in de lage landen het christelijke geloof verspreiden Sinds 1e eeuw na Chr. in Middellandse Zeegebied en Europa invloed christelijke stroming College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen 3

Ubi caritas ibi deus est: De christelijke gemeente (parochie) springt zonodig bij. Hulp en zorg zijn geïnspireerd door: de zeven werken van barmhartigheid. Het doen van deze werken is een opdracht van Jezus aan zijn volgelingen. Ubi caritas ibi deus est: Waar liefde is, daar is God. College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen 4

Jezus van Nazareth, zoon van God, is alomtegenwoordig in de middeleeuwen. Hij is de verlosser, is voor onze zonden aan het kruis gestorven en inspireert tot sociale daden 5

Pas in de twintigste eeuw zijn er afbeeldingen van een vrolijk lachende Jezus.

College 2 Gesch. Sociaal Werk: De zeven werken van barmhartig-heid zijn een opdracht van Jezus, de zoon van God. “Als je deze doet voor de minste van je broeders – dan doe je dat voor mij. Talloos vaak uitgebeeld. Hieronder een Vlaamse meester: College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen 7

Wat zien we hier?

College 2 Gesch. Sociaal Werk: Nu, stuk voor stuk, de Meester van Alkmaar, 1490: 1.De hongerigen voeden 2. Wie dorst heeft, te drinken geven College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen 9

College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen 3. De vreemdeling onderdak geven 4. Wie geen kleren heeft, kleding geven College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen 10

College 2 Gesch. Sociaal Werk: 5. Wie ziek is, verzorgen en bezoeken 6. Wie in de gevangenis zit, bezoeken College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen 11

College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen 7. De doden begraven College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen 12

Wie goede werken doet, komt in de hemel… College 1 Gesch. Sociaal Werk: Motieven ; Middeleeuwen 13

Wie alleen aan zichzelf denkt, gaat naar de hel! College 1 Gesch. Sociaal Werk: Motieven ; Middeleeuwen 14

Zorg in stad en platteland ZIE CANON: http://www. canonsociaalwerk Vanaf het jaar 1000 ontstaan in onze streken steden. Daar zijn – soms in, soms buiten de kerk – armentafels waar voedsel wordt uitgedeeld. Heilige Geesttafel, Gent, 1436.

Nieuwe sociale inspiratie Als reactie op de grote kloof tussen rijk en arm ontstaan altijd weer nieuwe bewegingen die zich willen inzetten voor de armen. Vernieuwingen komen niet uit het centrum van de macht (overheid, kerk). Maar meestal vanuit de middenklasse. Vanuit betrokkenheid. Vanuit kritiek op het egoïsme van de rijken. Een inspirerend voorbeeld: College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen 16

College 1 Gesch. Sociaal Werk: Motieven ; Middeleeuwen In Italië, in het schitterende Toscane, ontstaat in Assisi een religieus geïnspireerde beweging. College 1 Gesch. Sociaal Werk: Motieven ; Middeleeuwen 17

College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen Franciscus van Assisi (± 1100), drop-out from the top, kiest radicaal voor de armen. Hij gaat de uitgestoten lepra- lijders verzorgen. College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen 18

College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen Clara, ook opgegroeid in een aanzienlijke familie, volgt het voorbeeld van Franciscus. In Europa ontstaan vanaf 1150 honderden kloosters en gasthuizen: Franciscanen en Clarissen College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen 19

Rolmodellen voor sociale hulp In alle tijden zijn er personen die rolmodel worden voor 100% inzet in de sociale hulp. In de middeleeuwen bijv. Elisabeth van Thüringen.

Vanaf 1100: Honderden gasthuizen ZIE CANON: http://www In de Nederlanden vanaf het jaar 1000 opvallend veel stadjes met handel nijverheid. Het eerst in Vlaanderen, en wat later ook in de noordelijke Lage Landen, worden honderden gasthuizen gesticht. Gesticht door sociaal ingestelde burgers. Aan het Utrechtse Vreeburg stond het Sint Elisabeths Gasthuis, het oudste weeshuis van NL

Een gasthuis, onderdeel van een klooster College 1 Gesch. Sociaal Werk: Motieven ; Middeleeuwen 22

College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen In die kloosters en gasthuizen begint de differentiatie naar doelgroepen. Logies voor pelgrims en reizigers. Verzorging van zieken. Pest- en lepralijders naar aparte huizen. Huisvesting ouderen. Logies voor daklozen: max. 3 nachten. Opvang van weeskinderen en vondelingen. Dollen, idioten en onnozelen. College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen 23

Fragment gevelsteen toont opgesloten psychiatrisch patiënt. Het oudste dolhuis ZIE CANON: http://www.canonsociaalwerk.eu/nl/details.php?cps=3 In Den Bosch wordt in 1442 het eerste dolhuis gesticht door Reinier van Arkel. De Reinier van Arkel- groep bestaat nog steeds als psychiatrische Inrichting. Fragment gevelsteen toont opgesloten psychiatrisch patiënt.

College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen Dakloosheid De Baayert of het passantenhuis was sinds 1400 de nachtopvang voor daklozen en zwervers. College 2 Gesch. Sociaal Werk: Middeleeuwen 25

College 1 Gesch. Sociaal Werk: Motieven ; Middeleeuwen Catharinagasthuis Zutphen: pesthuis links, dolhuis midden, gast- en kostkopershuis rechts College 1 Gesch. Sociaal Werk: Motieven ; Middeleeuwen 26

‘Dollen’, ‘vuyle zieken’ en andere lijders vaak in hetzelfde gasthuis College 1 Gesch. Sociaal Werk: Motieven ; Middeleeuwen 27

Einde college 2