Dekolonisatie en Koude Oorlog in Vietnam Hoofdvragen: Waarom liet de Vietnamoorlog diepe sporen na in de Amerikaanse samenleving. En waarom gingen de VS eigenlijk naar Vietnam toe: waarom militair ingrijpen in die regio??? Kim Phuc 1972 Foto: Nick Ut Standrechtelijke executie VC-strijder, 1968 © 2011 drs Ardy W.J. Biemans, (Gymnasium) Sint-Montfort

Historisch kader: Vietnam … wereldnieuws De Vietnamoorlog, het langste conflict waarbij de VS betrokken zijn geweest. 58.000 Amerikaanse doden, 1-2 miljoen aan Noord- en Zuid-Vietnamese kant, méér bommen op Vietnam dan in de gehele Tweede Wereldoorlog, kosten voor de VS $ 150.000.000.000 voor een “verloren oorlog”. Waarom dan deze oorlog? Een deel van het antwoord ligt bij de Koude Oorlog: de toestand van wisselende spanning (1945-1990) tussen enerzijds de democratisch-kapitalistische VS en hun bondgenoten en de volksdemocratisch-communistische Sovjetunie en haar bondgenoten zonder dat het tot een directe confrontatie of hete oorlog tussen de twee grootmachten is gekomen. Wel is er op grote schaal bewapend en zijn er over de hele wereld conflicten geweest waarbij de VS de ene en de SU de andere partij steunden. De Koude Oorlog viel samen met de dekolonisatie, het onafhankelijk worden van Afrikaanse en Aziatische staten van Europese koloniale mogendheden, als gevolg van al in de jaren ‘20 en ‘30 opgekomen nationalistische bewegingen, die vaak aansluiting zochten bij het communisme, dat antikapitalistisch en antikoloniaal was. Saigon

Koude Oorlog 1945-1990, maar start eigenlijk in 1917, na de Russische Revolutie waarin Rusland een communistische staat werd met partijdictatuur en een almachtige staat. Dit in tegenstelling tot het Westen, kapitalistisch-democratisch met particulier ondernemerschap. Na de Tweede Wereldoorlog werd Europa verdeeld in twee invloedssferen door 1) bevrijding 2) veiligheids-wens SU: cordon sanitaire. Tussen de twee invloedssferen werd een “ijzeren gordijn” neergelaten. Het wantrouwen tussen de voormalige bondgenoten werd steeds groter (veiligheid/heerschappij/ imperia-lisme) en leidde tot conflicten als Marshallplan 1947 Berlijnse Blokkade 1948/49 BRD en DDR: de Duitse deling Tsjecho-Slowakije 1948 NAVO versus Warschaupact (1949/1955) Daarnaast ontstond een bewapeningswedloop op conventioneel én nucleair gebied: vanaf eind jaren ‘50: MAD (mutually assured destruction). In Europa blijft de vrede bestaan door wederzijdse afschrikking Chroesjtsjov’s vreedzame coëxistentie jaren ‘50

Er groeide een heel sterk ideologisch vijandbeeld, tussen het Oostblok en het Westen: I. de VS vreesden een communistische wereldrevolutie en daarmee onvrijheid over de hele wereld. Uitgangspunt van de Amerikaanse buitenlandse politiek werd de Trumandoctrine/containmentpolitiek, gericht op het indammen van het communisme, dus zorgen dat het zich niet als een olievlek uitbreidt. Eerst in Europa (bv Griekenland) al snel ook elders in de wereld door communistische bemoeienis in de dekolonisatie en VRC olv Mao Zedong in 1949. VS vreesden nu een enorm machtsblok, maar eigenlijk was de verhouding SU – China zeer matig (zie verder dia 6en 7). II. SU en VRC vreesden westers imperialisme (economische en daarmee politieke overheersing door de kapitalisten), dus inzet werd het invloed verkrijgen in de gedekoloniseerde/dekoloniserende gebieden. president Harry S. Truman Nikita Chroesjtsjov

Extra: De Verenigde Naties Een nieuwe organisatie speelde een rol in de Koude Oorlog: de opvolger van de Volkenbond, namelijk de VN, in 1945 opgericht met als doel de garantie van ieders territoriale integriteit en onafhankelijkheid én het bewaren van de wereldvrede. Belangrijkste orgaan was de VEILIGHEIDSRAAD, met 15 leden: 10 leden bij toerbeurt en 5 permanente leden (VS, SU, China, Groot-Brittannië en Frankrijk), die vetorecht hadden. Door m.n. het onderlinge wantrouwen tussen VS en SU (en dus het voortdurende gebruik van het vetorecht op elkaars voorstellen) was de VR in de Koude Oorlog vrij machteloos. De Koude Oorlog in Azië In 1949 kreeg het Amerikaans zelfvertrouwen twee klappen te verwerken: de SU deed een geslaagde kernproef: de VS waren hun monopolie op het atoomwapen kwijt! China werd communistisch onder Mao Zedong en de nationalistische regering vluchtte naar Taiwan. Republikeinen gaven “linkse intellectuelen” de schuld hiervan en Truman wist dat hij een vuist moest maken tegen het communisme. De Korea-oorlog In 1950 viel het communistische Noord-Korea olv Kim il-Sung Zuid-Korea aan, materieel gesteund door de SU. De VS reageerden meteen en lieten de VN-Veiligheidsraad ingrijpen:

de VN gaan Z-Korea helpen de VN gaan Z-Korea helpen. De SU konden hun veto niet uitspreken over de resolutie door de Taiwan-kwestie (…) Onder leiding van de VS trokken VN-troepen diep Noord-Korea binnen. China viel daarop N-Korea binnen om Kim te helpen … 3 jaar oorlog! De VS concludeerden dat het communisme nog altijd uit was op een wereldrevolutie olv Moskou: containment moest niet alleen in Europa, maar wereldwijd worden toegepast. Daaraan gekoppeld de domino-theorie: als één land valt voor het communisme, zouden de buurlanden daarna kunnen vallen voor het communisme. Zowel de conventionele als de nucleaire bewapening van de VS werden in hoog tempo opgeschroefd. Koude Oorlog en dekolonisatie In Europa was er dankzij de wederzijdse afschrikking in de jaren ‘50 relatieve rust en onder Chroestsjov kwam het tot “vreedzame coëxistentie” geen oorlog tussen de twee machtsblokken maar economische en politieke concurrentie: het conflict moest beheersbaar blijven. Amerika dacht dat “de communisten” één blok vormden, maar onder Chroesjtsjov groeiden de SU en China uit elkaar:

Conflictpunten SU-China: Mao keurt vreedzame coëxistentie af boerencommunisme versus industriële arbeiderscommunisme China ziet zichzelf als leider van de communistische wereld. VS zagen de twee lang als één blok en pas in de jaren ‘70 zag men dat men de twee tegen elkaar kon uitspelen en zochten de VS toenadering tot Peking/Bejing. In dit conflict ging de dekolonisatie een rol spelen: zowel de VS als de SU én China probeerden de nieuwe staten binnen hun invloedssfeer te trekken. VS steunden de anticommunistische bewegingen met economische, politieke en militaire middelen of installeerden zelfs marionettenregeringen. Dekolonisatie begon in Zuid- en Zuidoost-Azië waar Engeland, Nederland en Frankrijk de dienst hadden uitgemaakt. In deze kolonies was in de jaren ‘20 en ‘30 een sterk nationalisme ontstaan, tegengewerkt door de koloniale mogendheden. Maar de Japanse bezetting veranderde alles en na de Tweede Wereldoorlog ontstond er een machtsvacuüm waarvan de nationalisten in Vietnam en Indonesië profiteerden:

de onafhankelijkheid werd uitgeroepen en een eigen regering gevormd de onafhankelijkheid werd uitgeroepen en een eigen regering gevormd. Engeland en daarna Nederland (onder druk van de VS) gaven hun verzet hiertegen vrij snel op, maar Frankrijk zette alles op alles om Frans Indochina te behouden. “Dubbelrol ”VS: als ex-kolonie enerzijds fel tegenstander van kolonialisme (denk aan Indonesië), anderzijds bang van het communisme (en economisch-imperialistisch) en dus gaat men Frankrijk steunen tegen de door communisten geleide bevrijdingsbeweging van Vietnam … Visies op de Koude Oorlog orthodoxe visie (jaren ‘50) revisionisme (jaren ‘60) realisten: geen schuldvraag maar machtspolitiek (‘70) post-revisionisten: verdeelde schuldvraag (na ‘75) orthodoxe visie ‘(jaren ‘80) Zeker is dat wederzijds wantrouwen, angst en vijanddenken zeer belangrijk zijn geweest!!! Maken vragen: VWO blz 22 e.v. 1 t/m 7 HAVO blz 20 e.v. 1 t/m 7

Hoofdstuk 2 De Vietnamese deling Lees GWP, de pagina’s 28 t/m 31 (VWO)/ 24 t/m 27 (HAVO) goed door! Vietnam onder de Fransen Eind 19e eeuw werden Vietnam, Laos en Cambodja veroverd door de Fransen en samengevoegd tot de kolonie Indochina, vooral om het Frans prestige te vergroten en te dienen als grondstoffenleverancier en afzetmarkt van Franse industriële producten. Een autoritair bestuurde kolonie waar de Fransen niet veel deden aan de verheffing van het Indochinese volk. De Mekongdelta werd geïrrigeerd maar de steenrijke landeigenaren lieten straatarme pachters op hun land werken … de 18 miljoen Vietnamezen hadden het over het algemeen niet best. Een klein groepje Vietnamezen profiteerde van de Franse bezetters en verwesterden; het gros bleef arm en boeddhistisch. Haat en opstandigheid lagen voor de hand en met name de leider van de communisten Ho Chi Minh (‘hij die verlicht”/ Nguyen Sinh Cung, 1890-1968), die in 1919 in Parijs al om zelfbeschikkingsrecht en democratie voor het Vietnamese volk had gevraagd (denk aan Wilson’s idealen), maar werd teleurgesteld en zich tot Lenin’s communisme bekeerde: dé weg om het westers imperialisme te verslaan.

De tijger en de olifant Ho Chi Minh (Bac Ho = Ome Ho), door de SU opgeleid richtte in Zuid-China in 1930 de Indochinese Communistische Partij (ICP) op en in 1941 terug in Vietnam de nationale bevrijdingsbeweging Vietminh, een nationalistische beweging onder communistische leiding met een eigen leger onder Vo Nguyen Giap. Dit viel samen met de Japanse bezetting van Vietnam … de Japanners gebruikten het Franse bestuurssysteem en de Vietminh richtte zich tegen de Japanse en Franse bezetting. Toen Japan in augustus 1945 capituleerde veroverde de Vietminh bijna heel Vietnam en riep Ho Chi Minh op 2 september 1945 in Hanoi de onafhankelijkheid uit, met de woorden van de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring van 1776! De Democratische Republiek Vietnam (DRV). Ho Chi Minh had in de Tweede Wereldoorlog steun gehad van de VS tegen de Japanners, maar nu bleef die steun uit: de Fransen keerden terug en namen Zuid-Vietnam weer in … Tweeslachtige houding van de VS (anti-koloniaal/anti-communistisch). In 1946 breekt de oorlog tussen de Vietminh en Frankrijk uit na mislukte onafhankelijkheidsbesprekingen. Ho Chi Minh is zelfverzekerd: de tijger zal winnen van de olifant … guerrillatactiek. De Fransen hadden het zuiden en de steden redelijk onder controle, maar het noorden was in handen van de Vietminh. Vanaf 1950 werd de DRV erkend en gesteund door de VRC olv Mao, met de SU op de achtergrond. De VS steunden de marionettenregering van de Fransen in Zuid-Vietnam (containment). Vo Nguyen Giap

Het vertrek van de Fransen In 1950 kwam het zuiden onder leiding van Bao Dai, een Franse marionet, maar de Fransen kwamen geen stap verder: in 1953 waren er als 150.000 Fransen gesneuveld tegen 500.000 Vietnamezen. Men besloot in 1954 te gaan onderhandelen in Genève … de Fransen wilden in een veldslag (die zou te winnen zijn) de Vietminh een zware slag toebrengen: Dien Bien Phoe, waar de Fransen op 6 mei 1954 definitief verslagen werden door de troepen van Vo Nguyen Giap. Het was de Fransen duidelijk: de steden waren nog Frans maar deze oorlog zou niet gewonnen kunnen worden. De VS wilden zich niet bij de nederlaag neerleggen en Eisenhower kwam met zijn dominotheorie … met tegenzin gingen de VS naar Genève. Frankrijk en de Vietminh sloten een wapenstilstand (feitelijke erkenning van het regime van Ho Chi Minh) en Vietnam werd tijdelijk verdeeld in een noordelijk en zuidelijk deel bij de 17e breedtegraad; Frankrijk zou zich binnen twee jaar terugtrekken en in juli 1956 zouden er nationale verkiezingen komen die zouden leiden tot de hereniging. De VS tekenden niet en organiseerden tegen de neutraliteitsafspraken in een defensief bondgenootschap, de ZOAVO. Bovendien bouwden ze in Zuid-Vietnam een anticommunistische staat op…

Genève 1954: tijdelijke deling op 17e breedtegraad neutraliteitsclausule verkiezingen in 1956 waarna hereniging Gevolgen: Franse en ZV-troepen weg uit het noorden Vietminh geeft grote delen van ZV terug noorden communistisch zuiden rechts-autoritair bewind Twee vijandige staten De VS en ZV waren niet van plan om in 1956 verkiezingen in Vietnam te laten houden (kans was veel te groot dat Ho Chi Minh deze zou winnen / in een communistische staat zijn vrije verkiezingen niet mogelijk), de SU wilde de verhoudingen met de VS niet op scherp zetten en China was bang voor verdere expansie van Noord-Vietnam. Vanaf 1954 werden daarom aan beide zijden van de 17e BG nieuwe naties opgebouwd. Noord-Vietnam, met hoofdstad Hanoi, een communistische éénpartijstaat onder Ho Chi Minh. Voorzichtig communisme dat wel voor landverdeling en vergroting van de voedselproductie zorgde Zuid-Vietnam, met hoofdstad Saigon, een rechts-autoritaire dictatuur onder Ngo Dinh Diem, een katholiek die vooral zijn familie en katholieke vriendjes op de sleutelposities zette. Corruptie vierde hoogtij en de boeddhistische meerderheid werd keihard onderdrukt. HAVO: blz 36 e.v. vraag 1 t/m 7 VWO: blz 40 e.v. vraag 1 t/m 7

Hoofdstuk 3 Amerika trekt ten strijde Bestudeer de Inleiding van dit hoofdstuk: HAVO blz 40 t/m 43 VWO blz 44 t/m 47 Volksopstand in Zuid-Vietnam Tot eind jaren vijftig durfde Noord-Vietnam niet militair in te grijpen in het zuiden: angst voor ingrijpen VS houding China en SU (om dezelfde reden) In 1959 veranderde Oom Ho zijn houding: Communisten met vernietiging bedreigd Haat tegen Ngo Dinh Diem groeide snel Ho Chi Minh wilde dat vanuit het zuiden (NV officieel niet betrokken) politiek-militair het regime-Diem ten val zou worden gebracht en de VS zouden uit ZV moeten vertrekken. Via de Ho Chi Minh-route zou NV het zuiden voorzien van mensen en wapens. in 1960 wordt het Nationaal Bevrijdingsfront voor Zuid-Vietnam opgericht, het NLF, beter bekend onder de naam Vietcong (VC). Het verzet in ZV nam sterk toe en de boeren kwamen in opstand: de VC kreeg delen van ZV in handen en verdeelde de grond onder de boeren. Diem bleef kiezen voor de rijke landheren.

Diem ging onder VS-druk over tot inrichting van versterkte boerendorpen/agrovilles/ strategic hamlets, met sanitair, scholen en gezondheidszorg, maar ook met prikkeldraad en bewaking (dubbel doel: voorkomen VC-infiltratie/voorkomen steun aan VC), maar gedwongen verhuizing ernaartoe was in strijd met boeddhistische traditie om op het land van je voorouders te blijven leven (ivm voorouderverering). Het systeem was bovendien weer zéér corrupt en de boeren moesten voor de grond en huizen betalen. De “concentratiekampen” werkten averechts en op 8 mei 1963 brak de hel los: op Boeddha’s geboortedag schoten Diem’s soldaten op feestende boeddhisten en rellen braken hierna uit, met als dramatisch hoogtepunt de zelfverbranding van de boeddhistische monnik Thich Quang Duc, op 11 juni 1963, door zeven monniken nagevolgd… De reactie van Diem’s first lady, zijn schoonzus Ngo Dinh Nhu, was even treffend als schokkend: ze zei te hopen dat er nog vele van deze “barbecues” zouden volgen!!! Maar Diem’s dagen waren geteld …

Alarm in the White House: Kennedy’s antwoord Toen John F. Kenndy in 1961 aantrad als president, was Vietnam toaal geen issue, maar al snel kreeg hij alarmerende rapporten over de VC. Bovendien schrok hij van Chroestsjovs woorden dat de SU overal nationale bevrijdingsbewegingen zou steunen tegen imperialisten (overigens vooral anti-China). Ondanks waarschuwingen dacht JFK het klusje Vietnam wel even te klaren. Hij zond nog geen soldaten, maar wel militaire adviseurs en helikopters en stond gebruik van Agent Orange (ontbladeringsmiddel) en napalm toe (benzine die tot plakkerige gel wordt gemaakt toe toevoeging van naftenaat en palmitaat, waardoor een uiterst ‘gemene’ brandbom ontstaat). Deze middelen moesten het antwoord zijn op de guerrilla-oorlog van de VC. De adviseurs –in 1963 al 16.000) moesten het ZV- leger trainen, maar deze gingen zich meer en meer met de strijd zelf bemoeien. Aan de andere kant drong JFK er bij Ngo Dinh Diem op aan om te democratiseren, maar dat was voor dovemansoren en na de zelfverbranding gaf hij via de CIA aan ontevreden ZV-generaals aan er geen moeite mee te hebben als Diem zou verdwijnen. 1-11-1963 volgde de staatsgreep in ZV, waarbij Ngo Dinh Diem werd vermoord…

Drie weken later, 23-11-1963 werd Kennedy zelf in Dallas, Texas vermoord … Vier dagen na zijn aantreden als president besloot JFK’s vicepresident Lyndon B. Johnson om “het volk van Vietnam te helpen in hun strijd tegen de van buitenaf geleide en gesteunde communistische samenzwering.” Johnsons dilemma Wat te doen? Kernwapens inzetten – terugtrekken – soldaten sturen??? Voor de tweede optie waren de meeste bondgenoten en Johnsons Democratische partijgenoten, maar omdat ZV steeds chaotischer werd, de ene staatsgreep na de andere volgde en Johnson bang was voor een communistisch Vietnam besloot hij tot (voorzichtige) militaire steun. In de VS lanceerde hij zijn Great Society: oorlog tegen armoede en discriminatie van zwarten. Een duur programma, waardoor hij in Vietnam koos voor een beperkte oorlog/ limited war (1965), een zo beperkt mogelijk oorlog in Vietnam met conventionele wapens. De VS verzekerde China dat men een oorlog met de Volksrepubliek China wilde vermijden. China gaf aan dat er alleen oorlog zou komen als de VS Noord-Vietnam zouden aanvallen … ‘alleen’ bombardementen op NV (en het “sparen” van het noordelijk grensgebied met China)!

Johnsons oorlog In augustus 1964 kreeg Johnsons van het Amerikaanse Congres in de Tonkin-resolutie de vrijheid om “alle noodzakelijke maatregelen te nemen om elke gewapende aanval tegen de Amerikaanse strijdkrachten te vergelden en verdere agressie te voorkomen”. Zónder oorlogsverklaring kon Johnson nu een oorlog in Vietnam starten. Aanleiding tot deze resolutie was het feit dat op 2 augustus 1964 een Amerikaanse torpedobootjager binnen de territoriale wateren van Noord-Vietnam was aangevallen en lichtbeschadigd door Noord-Vietnamese torpedoboten. Er zou een tweede incident zijn geweest … Na het aannemen van de resolutie begonnen de VS met vergeldingsaanvallen op NV-havens en Hanoi reageerde door legereenheden naar het zuiden te sturen. In zijn campagne voor de presidentsverkiezingen van nov. 1964 beloofde Johnson nog dat hij geen Amerikaanse troepen naar Vietnam zou sturen … Hij werd met een grote meerderheid gekozen, en wachtte vooralsnog met actie. Hij liet zich overtuigen dat VS-inmenging nodig was om een stabiele regering in ZV te krijgen. In februari 1965 startte hij, naar aanleiding van het doden van acht Amerikanen door de VC, OPERATIE ROLLING THUNDER, het systematisch bombarderen van NV , blokkeren van de 17e breedtegraad en oprollen van de HCM-route met 75.000 VS soldaten. Dit moest de steun van NV aan de VC stoppen. NV en de VC bleken echter taaie tegenstanders en steeds meer soldaten werden naar Vietnam gestuurd: 180.000 in 1964, 360.000 een jaar later tot 540.000 in 1968.

"Rolling Thunder" Air Campaign Dat de VC en Noord-Vietnam de VS konden weerstaan had deels te maken met het feit dat ze veel militaire steun kregen van China en de Sovjet-Unie, wapens en technici: géén soldaten! HCM speelde China en de SU goed tegen elkaar uit, zodat geen van de twee grootmachten de regie in Vietnam kon overnemen. De sleutel voor succes lag in NV dachten de Amerikanen: zonder die steun zou de VC makkelijk zijn te verslaan. Dat liep anders: steeds meer troepen en bombardementen (in 1968 al méér bommen dan in alle voorgaande oorlogen bij elkaar), maar men bleef spreken van een limited war. Opperbevelhebber Generaal Westmoreland wilde invasie in NV en uitbreiding naar Laos en Cambodja (om de HCM-route op te rollen) maar kreeg daarvoor géén toestemming. Ook Hanoi moest worden ontzien. In ZV ging men harder tekeer: search and destroy was de tactiek, maar de invisible enemy bleek niet echt te verslaan en de maatstaf was de body count: zoveel mogelijk communisten doden. Maar ondanks de bombardementen, de Agent Orange, de napalm kregen de VS de VC niet op de knieën… Toepassingsvragen: HAVO blz 52-55 vraag 1 t/m 7 VWO blz 58-61 vraag 1 t/m 9 "Rolling Thunder" Air Campaign   NORTH VIETNAM On Mar. 2, 1965, the USAF instituted its famous "Rolling Thunder" campaign, the systematic bombing of North Vietnam, starting at the Demilitarized Zone (DMZ) between North and South Vietnam. Its planes flew from bases in South Vietnam and Thailand. By slowly advancing the target areas northward across North Vietnam, it was hoped the North Vietnamese leaders would eventually be convinced to sit down at the peace table. However, Washington imposed stringent controls upon these operations, lest Red China or the Soviet union actively enter the conflict.

Hoofdstuk 4: Peace with honour? Lees de inleidende pagina’s HAVO: blz 58 t/m 61 VWO : blz 64 t/m 67 Het Tetoffensief en de gevolgen De Amerikaanse opperbevelhebber Westmoreland vond dat hij moest vechten “met zijn handen op zijn rug gebonden”: om China niet teveel te schofferen mocht hij Laos en Cambodja niet aanvallen op de HCM-route te vernietigen, mocht hij alleen het zuiden van NV bombarderen en mocht hij geen invasie in NV doen, terwijl “de sleutel tot de overwinning” in NV lag! Hij kon alleen in ZV zijn gang gaan maar omdat echte gebiedswinst niet werkte in een guerrillaoorlog moest het komen van zoveel mogelijk communisten doden: search-and-destroy en body count! De VS bleven optimistisch: er was nu relatieve rust in ZV door een sterke generaal aan de macht: Nguyen Van Thieu (1965) en men had het gevoel begin 1968 dat de communisten de uitputting nabij waren … En toen kwam Tet, Vietnamees nieuwjaar, 30 januari 1968: VC commando’s drongen de VS ambassade in Saigon binnen en beschoten het Amerikaanse hoofdkwartier en andere stellingen. Overal in ZV werden Amerikaanse bases aangevallen en kwamen dorpen in handen van de VC. Binnen enkele weken waren de veroveringen van Vo Nguyen Giap ongedaan gemaakt maar zoals Giap terecht zei: “Tot Tet hebben ze (de VS) gedacht dat ze de oorlog konden winnen, nu weten ze dat ze het niet kunnen.” Westmoreland Nguyen Van Thieu

Hey hey hey LBJ how many kids did you kill today? Westmoreland wilde 200.000 man extra troepen, maar kreeg deze niet: Johnson concludeerde dat de oorlog niet te winnen was, dat hij de bombardementen op NV zou staken, dat hij wilde onderhandelen met Noord-Vietnam en dat hij zich niet verkiesbaar stelde voor de presidentsverkiezingen … Op 13 mei 1968 begonnen de onderhandelingen in Parijs. Groeiend verzet in Amerika Aanvankelijk reageerde de publieke opinie patriottisch op de amerikanisering van de oorlog, maar Vietnam zou de Amerikanen diep verdelen door drie factoren”: De rol van de media: eerste “televisieoorlog” die steeds gruwelijker beelden toonden, de schrijvende pers die door eigen waarneming uit ‘het veld’ steeds meer ontgoocheld raakte… De rol van de anti-oorlogsbeweging/protestgeneratie, de jaren zestig-jongeren die anti-autoritair waren, met helden als HCM en Che Guevara: angst voor het communisme was ongegrond en de VS onderdrukten de Zuid-Vietnamezen. Ook afkeer ivm angst om via dienstplicht uitgezonden te worden naar “Nam”. in 1965 de eerste “teach-in”, protestbijeenkomst, maar allengs agressievere acties. Steun van rockers, zoals The Doors, Jimi Hendrix, Bob Dylan en Neil Young. Hey hey hey LBJ how many kids did you kill today?

3. Ook in de politiek ontstond verdeeldheid 3. Ook in de politiek ontstond verdeeldheid. Johnson probeerde de omvang van de oorlogsuitgaven angstvallig geheim en maakte troepenzendingen pas bekend als de soldaten al in Vietnam zaten. Twijfel zat vooral in LBJ’s eigen partij, maar in het openbaar stonden ze vierkant achter hem … de twijfel groeide echter! In 1966 begon de democratische senator J. William Fulbright met hoorzittingen waarin een zeer kritische houding werd geventileerd en hij zich afvroeg wat Vietnam met Amerika’s veiligheid te maken had. Het bracht een scherpe tweedeling in de Amerikaanse samenleving: de duiven, die minder geweld en onderhandelingen wilden en de haviken die harder wilden optreden. Keerpunt 1968 Het Tet offensief bleek een keerpunt, mede door alle beelden die de Amerikaanse huiskamers binnenstroomden en zeker het beeld van de ZV politiechef Ngoc Loan die in Saigon een VC-strijder op straat executeerde en de gezaghebbende journalist Walter Cronkite stelde dat de oorlog niet te winnen was: Johnson trok zijn conclusies … De anti-Vietnamdemonstraties werden massaler en gewelddadiger, Martin Luther King en Robert “Bobby” Kennedy, broer van JFK en belangrijkste democratische presidentskandidaat werden vermoord. Nieuwe kandidaat Humphrey had geen gelukkige campagne en Johnson hervatte de bombardementen op NV omdat de onderhande-lingen niets opleverden: Richard M. Nixon wint de verkiezingen …

De Republikein Richard Nixon was een beruchte communistenvreter, een zuivere havik. Door het kantelen van de publieke opinie wist hij dat hij het anders moest aanpakken, maar een nederlaag was uit den boze en NV mocht ab-so-luut niet winnen. Er moest een eervolle vrede komen: peace with honour, te bereiken door: vietnamisering, ZV-troepen moesten de oorlog helemaal zelf gaan voeren met geleidelijke terugtrekking van de VS-troepen méér bombardementen, om NV tot concessies te dwingen … hij wilde voor NV een “gevaarlijke gek” lijken die misschien zelfs wel kernwapens zou gaan inzetten. Ook Laos en Cambodja ivm HCM-route. betere verstandhouding met SU en China, om hen te verleiden NV tot vrede te dwingen onderhandelen met NV: Nixon veiligheidsadviseur Henry Kissinger (zie foto rechts) ging in het diepste geheim met NV onderhandelen. Richard Milhous Nixon Nixon’s War In het geheim ging Nixon ook Laos en Cambodja bombarderen, om zo de HCM-route te ontregelen, maar nadat dit een jaar later uitlekte begon hij een invasie in Cambodja. Dit leidde tot een golf van protest en toen op de Kent University in Ohio vier demonstranten werden doodgeschoten door de politie liep de zaak helemaal uit de hand: enorme protesten en het Congres dwong Nixon de invasie in Cambodja te staken: voor het eerst in het Vietnamconflict werd de president door het parlement gecorrigeerd! De vier slachtoffers van Kent University, Ohio (4 mei 1970): Allison Krause, William Schroeder, Jeffrey Miller en Sandra Scheuer

Tot 1972 veranderde er weinig in de krachtsverhoudingen: het aantal VS-troepen in ZV werd geleidelijk verkleind en de VC hield zich redelijk rustig. Het Zuid-Vietnamese leger werd sterk vergroot: het vierde leger ter wereld(!!!), maar corrupt en niet bereidwillig om te vechten. Driehoeksdiplomatie De onderhandelingen tussen Kissinger en NV zaten muurvast: NV eiste vertrek van alle Amerikanen en opstappen van Nguyen Van Thieu. Daarom zochten Nixon en Kissinger toenadering tot de Sovjet-Unie en China: de SU kon goedkoop graan, technologie en consumptiegoederen van de VS krijgen als er afspraken werden gemaakt over beperking van de kernwapenwedloop én Vietnam om de SU onder druk te zetten werd ook de ‘Chinese kaart’ gespeeld: omdat de SU en China ernstig overhoop lagen met elkaar zou toenadering VS-China de SU kunnen bewegen tot medewerkingsgezindheid. In februari 1972 bezocht Nixon Peking (Beijing) en drie maanden later was hij de eerste Amerikaanse president die Moskou (Leonid Breznjev) bezocht!!! Deze driehoeksdiplomatie leverde op zich weinig op, omdat zowel de SU als China stelden dat ze NV nergens toe konden dwingen en vrolijk wapens bleven leveren! In het voorjaar van ‘72 denderden 120.000 Noord-Vietnamezen met Sovjettanks het zuiden binnen. Nixon reageerde met zware bombardementen, ook bij Haiphong en de Chinese grens; de relatie met China was nu immers goed! Mao Zedong & Richard Nixon, 1972 Leonid Breznjev & Richard Nixon, 1972

23 januari 1973 Parijse Vredesakkoorden NV gaf iets toe: Thieu mocht aanblijven, maar de VS moesten toezeggen dat de communisten hun veroverde gebieden in het Zuiden mochten behouden. In oktober sloten Kissinger/Nixon een akkoord: binnen zestig dagen waren de Amerikaanse troepen weg uit ZV, de VC mocht zijn posities behouden en verkiezingen in het zuiden. Dit was voor Nguyen Van Thieu onbespreekbaar: de VC moést weg, wat voor het noorden weer onbespreekbaar was … In december hervatte Nixon de bombardementen, waarbij nu ook de burgers van Hanoi het slachtoffer werden: kerstbombardementen 1972, waarbij in 11 dagen zo’n 20.000 ton bommen op NV werd gegooid en zo’n 1600 burgers omkwamen. Le Duc Tho (NV) en Thieu (ZV) keerden terug naar de onderhandelingstafel en een akkoord werd gesloten: 23 januari 1973 Parijse Vredesakkoorden Le Duc Tho (NV) en Kissinger Vietnam-akkoord (wapenstilstand en terugtrekking Amerikaanse troepen) ondertekend in Parijs, mevrouw Nguyen Thi Binh Minister Buitenlandse Zaken In het akkoord van Parijs stond dat er een onmiddellijk staakt-het-vuren moest komen en dat de Amerikaanse troepen zich zouden terugtrekken. Behalve een akkoord, werd er ook een raad opgericht die een aantal zaken die met de oorlog te maken hadden, zou onderzoeken. De Zuid-Vietnamese president Nguyen Van Thieu wilde het akkoord niet ondertekenen. Het contract was niet waterdicht. Er werd te weinig gesproken over of Amerika hulp aan Zuid-Vietnam kon blijven geven. In juli 1973 werd nog wel verboden dat er Amerikaanse activiteiten in Vietnam mochten plaatsvinden, maar er konden nog wel goederen geleverd worden. Het bleef dan ook niet lang rustig in Vietnam…

Toepassingsvragen: HAVO, blz 70 t/m 73 vragen 1-7 Na 1973 voerde de SU de steun aan NV sterk op, terwijl de VS de steun aan ZV afbouwden. In 1975 viel NV het zuiden aan en veroverde binnen enkele weken Saigon (hierna omgedoopt tot Ho Chi Minh City) en de laatste Amerikanen vluchtten op 30 april 1975 halsoverkop Vietnam: één Democratische Republiek Vietnam was een feit. Datgene waar de VS voor hadden gevreesd en waarvoor ze jarenlang Zuid-Vietnam hadden gesteund en een enorme militaire en financiële inspanning hadden gedaan was een feit geworden … Nixon en Kissinger moeten dit van tevoren hebben geweten: NV zou ZV innemen, en de Parijse Akkoorden geven een “decent interval”: Thieu kon nog even aan de macht blijven en zo zou de Noord-Vietnamese overwinning eruit zien als een nederlaag van Zuid-Vietnam, niet van de VS. Uiteindelijk was het no peace and no honour … Toepassingsvragen: HAVO, blz 70 t/m 73 vragen 1-7 VWO, blz 78 t/m 81 vragen 1-8 Op 30 april 1975 werd de Zuid-Vietnamese hoofdstad Saigon ingenomen door de troepen van het communistische Noord-Vietnam. De val van Saigon betekende het einde van de Vietnamoorlog, wat leidde tot de hereniging van Noord-Vietnam en Zuid-Vietnam tot de Socialistische Republiek Vietnam. Op 29 april 1975 begonnen Amerikaanse helikopters overgebleven Amerikaanse militaren en Zuid-Vietnamezen te evacueren naar oorlogsbodems in de Zuid-Chinese zee. In totaal werden 395 Amerikanen en 4.000 Zuid-Vietnamese burgers geëvacueerd. De helikopters die aan de evacuatie deelnamen, werden aan het eind van de operatie in zee gerold.

Hoofdstuk 5: De gevolgen van de oorlog Vietnam ontwricht De oorlog vond plaats in ZV; NV werd “slechts” gebombardeerd maar het hele leven stond in het teken van de oorlog: een groot deel van het dagelijks leven vond ondergronds plaats; ‘s nachts werd het land bewerkt. Honderdduizenden mannen én vrouwen streden in ZV en hielden de economie draaiende. De bombardementen van de Rode Rivierdelta waren een aanslag op de voedselvoorziening: door strakke communistische economie en bonnensysteem wist NV het nét te redden, maar de Noord-Vietnamezen hadden het héél zwaar. ZV was er nog erger aan toe: van de 2-3 miljoen Vietnamese slachtoffers waren de meesten Zuid-Vietnamees: 90% van de bommen viel op ZV en napalm en Agent Orange verwoestten de landbouw. Miljoenen vluchtten naar de steden. Kind van de rekening was de Zuid-Vietnamese plattelands-bevolking die tussen VC en regeringsleger inzaten. Toch leken de Zuid-Vietnamezen beter af: beter gevoed en luxegoederen tot hun beschikking, maar de (schijn)welvaart was gebaseerd op Amerikaans geld en de Amerikaanse aanwezigheid (drank, tabak, prostitutie). Gezondheidszorg was er alleen voor de rijken. Noord en Zuid groeiden verder uit elkaar: NV bleef een straatarme landbouwsamenleving, ZV een stedelijke samenleving met schijnwelvaart en grote inkomensverschillen. Hanoi na bombardement Maquette ondergronds stelsel Noord-Vietnam Toegang tot tunnel- complex

Soldaten en veteranen Vietnam was een working-class war: soldaten vooral uit de lagere sociale klassen. Verzet kwam uit de middenklasse, vaak met uitstel wegens studie. Men was niet voorbereid op de guerrilla-tactieken van de VC, ook wel Charley genoemd, the invisible enemy. Zeker toen het zicht op de overwinning weg was na 1968 groeide de frustratie en zocht men zijn heil in drugs en drank. Ook veel rassenonlusten (discriminatie van zwarte Amerikanen) en ook excessen, zoals het vermoorden van 350-500 Vietnamezen door de Amerikanen in My Lai, waarbij vele vrouwen werden verkracht (zie foto hiernaast). Terug in de VS kreeg men te maken met het Vietnam Syndroom een combinatie van psychische en lichamelijke klachten (contactstoornissen, nachtmerries, extreme nervositeit, kanker, diabetes, zweren, onvruchtbaarheid), mede doordat de soldaten niet als helden werden onthaald. De meeste vets echter bouwden weer een normaal leven op en vanaf de jaren ‘80 ging men Nam verwerken (films, de Vietnam Memorial Wall met de namen van de 58.000 gesneuvelden) en sprak men waardering uit voor de veteranen…

Nationaal trauma Voor Vietnam waren de VS de onbetwiste leider van de westerse wereld, maar mede door Nam kwam daar verandering in. Economisch was de oorlog een ramp (enorme begrotingstekorten) en Europa richtte zich méér op zichzelf en kwam als economisch machtsblok tegenover de VS te staan. The Great Society sneuvelde: recessie in de VS. De oorlog zorgde voor een scherpe verdeeldheid in de Amerikaanse samenleving, waarbij critici van de oorlog door de regering (inclusief de president) werden afgeschilderd als “the enemy within”, landverraders, hulptroepen van Moskou. Het Congres riep de president tot de orde en eiste haar rechten terug in de War Powers Act van 1973, vooral toen duidelijk werd dat zowel Johnson als Nixon systematisch hadden gelogen en bedrogen. In 1968 onthulde Fulbright dat de VS het Tonkin-incident zelf hadden uitgelokt en de uitgelekte Pentagon Papers (1971) bewezen dat Johnson de boel had bedrogen. Nixon was woest en gaf opdracht zijn tegenstanders af te luisteren: het Watergate-schandaal leidde tot Nixon’s aftreden in 1974. Er was weinig vertrouwen meer in de politiek, het nationaal zelfvertrouwen ernstig geschaad… Nam was een trauma. De wereld na Vietnam 1. Vietnam zorgde voor een kloof tussen VS en Europa, ook bij de trouwste bondgenoten. 2. De relatie VS – SU/China werd juist beter: de sleutel tot de oplossing van Vietnam en beperking van de dollars verslindende kernwapenwedloop. Actrice Jane Fonda na haar arrestatie tijdens een anti-Vietnam demonstratie

Maak de laatste toepassingsvragen… De ontspanningspolitiek (détentepolitiek) zorgde in ieder geval voor de SALT-akkoorden in 1972 en economische samenwerking. China werd lid van de VN en Veiligheidsraad. Eind jaren ‘70 liepen de spanningen weer op. 3. De VS werden voorzichtiger bij internationale conflicten en zochten steun bij een brede coalitie van staten. En Vietnam? De schade was gigantisch en nog steeds eist Agent Orange slachtoffers (kanker, diabetes, handicaps). In 1978 viel Vietnam Cambodja binnen (de in 1975 aan de macht gekomen Rode Khmer van dictator Pol Pot vermoordde in drie jaar 3 miljoen mensen) en hielp een pro-Vietnamees regime in het zadel. China viel als vergelding Vietnam binnen maar verloor het grensconflict. In het zuiden werd een streng communistisch systeem opgezet, waardoor ongeveer 1 miljoen Vietnamezen (bootvluchtelingen) het land ontvluchtten. Vanaf 1986 kwam er een soepeler bewind en ging het langzaam maar zeker ook economisch beter en werd ook de relatie met de VS hersteld… Maak de laatste toepassingsvragen… EXTRA: VIETNAM IN EEN HALVE DIA AAN DE HAND VAN AMERIKAANSE PRESIDENTEN 1945 – 1952 Harry S. Truman – VS steunen de Fransen in hun pogingen het oude koloniale bestuur te herstellen, uit angst van de communistische Ho Chi Minh in Noord-Vietnam. 1952 – 1960 Dwight D. Eisenhower – VS steunen tot 1954 de Fransen, na de Geneefse Akkoorden de Zuid-Vietnamese dictator Ngo Dinh Diem, een rechtse dictatuur maar pro-Amerikaans. 1960 – 1963 John F. Kennedy – in deze adviseursperiode worden de eerste Amerikaanse militairen als instructeur en helikopterpiloten ingezet in ZV en worden voor het eerst napalm en Agent Orange ingezet. 1963 – 1968 Lyndon B. Johnson – de periode van de Amerikanisering, waarbij steeds meer Amerikaanse soldaten in ZV tegen de VC worden ingezet, uiteindelijk oplopend tot 540.000 en er bombardementen op NV plaatsvinden. 1968 – 1973 Richard M. Nixon – de periode van de Vietnamisering waarbij in het kader van de “eervolle vrede” de Amerikaanse troepen worden teruggetrokken en het Zuid-Vietnamese leger wordt versterkt, in 1973 leidend tot de Parijse Akkoorden. 1975 – Noord-Vietnam verovert Zuid-Vietnam en wordt één communistische staat … © 2011 drs AWJ Biemans