Gevolg van de verstoorde “rood – groen” balans ! “Ademnood” Gevolg van de verstoorde “rood – groen” balans ! Huub Keijzers Directeur Stadsbeheer Weert Groenforum Nederland & Entente Florale Vereniging STADSWERK Nederland Afvalsamenwerking Limburg Seminartour Stedelijk Interieur 28 september 2006

Nieuw vakmanschap gevraagd! Inleiding met vier leerpunten: Inzicht in de compactheid van de stad Inzicht in luchtkwaliteit Inzicht in vernieuwend groen vakmanschap Noodzaak van een nieuw stedelijk concept

Hoe groen of compact ? (de feiten) Venlo Kattenbroek Lelystad Norm nota Ruimte: 75 m2 per woning

De relatieve afname (de feiten)

Onderzoek VITO (Parken / groenstroken binnen 200 m1 zijn relevant)

Conclusies Raad Landelijk Gebied Groene kwaliteit (hoeveelheid) schiet nu al tekort In de verstedelijkende omgeving: Bebouwing groeit sneller dan nieuw groen. Scheefgroei zal verder versterken (steeds minder groen): Grote bouwopgaven Terugtrekkende overheid Korte termijnwinsten prevaleren boven duurzaam en toekomstvast Nederland ontwaakt over decennia in groene armoede. Leefbaarheid / gezondheid in de stad neemt stelselmatig af. Het stadsinfarct is nabij: steden groeien dicht.

De luchtkwaliteit Fijn stof NOx COx PAK VOS Etc.

Kenmerk van de compacte stad Toename rode functies: Verbruiken zuurstof Produceren CO2, SOx, O3, NOX, PAK’s, fijn stof, VOS Afname groene functies: Produceren zuurstof Binden CO2, NOX, fijn stof, VOS, etc. Bevorderen leefbaarheid in de stad: versnelt herstel, verbetert concentratie, ontstrest, werkt preventief, stimuleert bewegen Rood – Groen balans bepalend voor stadskwaliteit !

Causaliteit (hart en vaatziekten, longziekten)

Daly’s (Disability Adjusted Life Year) Samengestelde maat voor ziektelast; getal voor: Verlies aan levensverwachting Verlies aan kwaliteit van leven Duur van het gezondheidseffect Aantal mensen met gezondheidsschade Andere maten voor ziektelast: Verwachte sterfte per jaar Aantal mensen met een bepaalde aandoening Financiële lasten van gezondheidsverlies

Relevante fracties Definitie fijn stof is < PM10 < PM2,5 meest gezondheidsrelevant PM10 – PM2,5 niet te verwaarlozen Hoe kleiner de deeltjes, hoe dieper in de longen Samenstelling < PM10 : Anorganische bestanddelen Koolstofbevattende bestanddelen Zeezout Oxiden van metalen en silicium Water

Opbouw fijnstof

Grenswaarden Grenswaarde voor het daggemiddelde: Aantal dagen > 50 µg/m3 fijn stof Norm is maximaal 35 dagen Grenswaarde voor jaargemiddelde: Norm is < 40 µg/m3 fijn stof Relatie met daggemiddelde correspondeert met jaargemiddelde van 31 µg/m3 fijn stof Meteorologische invloed is 5 µg/m3 Feitelijk < 26 µg/m3 fijn stof (wil je aan daggemiddelde voldoen) Ook onder grenswaarde is er gezondheidsverlies

Gezondheid en fijn stof (de feiten in cijfers) Korte termijn blootstelling: Jaarlijks 2.300 – 3.500 sterfgevallen Levensverkorting van enkele maanden Gemiddeld 3.000 doden per jaar Langdurige blootstelling: Jaarlijks 12.000 – 24.000 sterfgevallen Gemiddeld 18.000 doden per jaar Levensverkorting van ca. 10 jaar Jaarlijks aldus 180.000 mensjaren verloren

Conclusies m.b.t. Luchtkwaliteit: Groen Lucht Gezondheid Economie Conclusies m.b.t. Luchtkwaliteit: Jaarlijks gaan 180.000 mensjaren verloren Europese normering en aandacht is terecht. Europese normen hebben rechtstreekse werking. Stilleggen bouwplannen en wegenaanleg (RvS) Rijksoverheid loopt achter met implementeren Europees beleid Stedelijk wonen leidt tot gezondheidsschade. De “Compacte stad” heeft haar grenzen bereikt. Luchtkwaliteit is een ordenend principe geworden. Bronbestrijding heeft ook haar economische grenzen.

Zelfreinigend vermogen groen en luchtkwaliteit Welke mogelijkheden biedt het openbare groen in het verbeteren van de luchtkwaliteit in de stedelijke leefomgeving

Beinvloedingsruimte 50 40 30 20 10 Stedelijk gebied Landelijk gebied Minder lokale normoverschrijding Verlaagde stad achtergrondbelasting Verlaagde regionale achtergrond Lange afstand transport

Kennis van beplanting (wat is bepalend bij efficiency groen) Elke vegetatie is beter dan geen vegetatie (vangt grof stof en fijn stof (filtering), bindt vervuilende stoffen en gassen, levert zuurstof) Bomen vangen 2-16 meer fijnstof dan lage vegetatie (groter volume en groter bladoppervlak) Plantensoorten verschillen van elkaar (wijze van opname, vorm en oppervlak blad, groenblijvend, takstructuur) Structuur van groenelementen bepalend (lineair, herhaling, breedte en hoogte, ruwheid, porositeit of doordringbaarheid) Blootstelling (aard van component, blootstellingniveau) Locatie (afstand van bron van emissie, aanwezigheid bebouwing, val en trekwinden, turbulentie) Omstandigheden (groeiomstandigheden, microklimaat)

Kennis over geschikte bomen afvang fijnstof PM10 Zeer geschikt Picea abies, Pinus mugo, Pinus nigra, Pinus sylvestris, Taxus Acer pseudoplatanus, Prunus padus, Betula pubescens Geschikt Laris decidua, Acer campestre, Acer negundo, Alnus glutinosa Carpinus betulus, Fagus sylvatica, Prunus serotina, Sorbus aria Tilia cordata, Prunus avium Matig geschikt Quercus robus, Salix alba, Populus nigra, Fraxinus excelsior

Kennis over toepassen Voorbeeld: oplossing bij “canyon effect”

Kennis bij gebiedsinrichting (belangrijke wetmatigheden) Effect wordt deels bereikt door filtering en deels door wind afbuiging. Filtering en wind afbuiging moeten dus beide in de oplossing naast elkaar voorkomen. Wind is transportmiddel, voor filtering moet beplanting voor wind bereikbaar zijn en een bepaalde doordringbaarheid hebben. Situering t.o.v. bronbelasting en/of ontvanger afhankelijk van stedenbouwkundige situatie en bron vervuiling. Foutieve situering leidt tot plaatselijke concentratieverhoging (street canyon) Situering smalle lineaire groenstructuren is essentieel. Opeenvolging verhoogt de effectiviteit ook bij een hoog aandeel achtergrondconcentratie.

Kennis over elementenbinding (wetenschappelijk onderzoek Universiteit Bochum)

Kennis effect doordringbaarheid Indringing van vervuilde lucht wordt bevorderd bij aanwezigheid van ondoordringbare obstakels (gebouwen, geluidsschermen). Door turbulentie wordt vervuiling sneller naar het maaiveld gevoerd. Poreuze obstakels zoals beplanting hebben geen turbulentiezone. Gematigde porositeit vergroot het windluwe en turbulentievrije gebied.

Kennis technische toepassing (ES systeem) Velen kennen het principe, maar regels voor optimalisatie ontbraken ES systeem: 30 rekenregels bepalen systematiek o.a. Lineariteit Combinatie boven- en onderbeplanting Effectversterking door herhaling Locatiegebonden plantkeuze Seizoen (bij goede soortkeuze verschil zomer en winter 20%) Tijd (effect evenredig met hoogte, direct werkend maar met de jaren beter)

Modelmatige implementatie fabriek weg woning/kantoor Lucht afbuiging Herhaling van groene elementen Geluidswering + beplanting = Luchtzuivering nabij bron Uitstootreiniging 20% Stof- en gasopname Zuivering van ventilatielucht = verbetering binnenklimaat

Zelfreiniging wordt meetbaar (NOx en fijn stof) 1 stadsboom = 10.000 km 100 m2 dak- gevelgroen = 10.000 km 1 woning = 1,7 auto 1 woning = 20.000 km (2,3 inwoner) Verbetering balans: O2, NOx, fijnstof, PAK, VOS -/- +/+ Autogebruik Open haard Verbrandingsprocessen Energiegebruik Boomaanplant Dak- en gevelgroen Openbaar- en tuin groen Luchtstroming

Slotconclusie: ‘n nieuw stedelijk concept vereist Opmaat voor: “De Groene Stad” Nieuwe (ontwerp)eisen: Harde norm voor m2 groen per woning, industrie, weginfra Harde norm voor zelfreinigend vermogen stedelijk ontwerp Normering voor reinigend vermogen landelijk gebied Financieringsmodel voor het uitvoeren van ingrepen Effecten nieuw concept: Gezonde stadslucht Lagere ziektekosten vanwege gezonde lucht Wonen met 7-14% meerwaarde onroerend goed Behoud van toekomstwaarde (duurzaamheid) Verbetering akoestisch klimaat Vermindering energieverbruik stedelijk gebied CO2 reductie

Floriade 2012 in Venlo (“De Groene stad” als leidende filosofie)

Bedankt voor uw aandacht ! Lezenswaardig: Recht op groen (deel 1 en 2): www.rlg.nl Fijn stof nader bekeken: www.rivm.nl