RESTSTROMEN IN DE GENTSE KANAALZONE Onderzoek naar mogelijkheden voor uitwisseling en valorisatie Bram Van Dyck MilieuAdviesWinkel

Overzicht Aanleiding Industriële ecologie Profiel van het project Inspirerende voorbeelden van industriële symbiosenetwerken Reststromen in de Gentse Kanaalzone Reststromenplatform Besluiten

Aanleiding Bedrijven produceren naast hoofdproducten ook nevenstromen die bruikbaar zijn voor andere bedrijven Gebruik maken van elkaars restproductie Gezamenlijke energievoorziening benutten Transport verminderen Gents Milieufront (GMF) wilde mogelijkheden voor industriële ecologie in de Gentse Kanaalzone onderzoeken

Reststromen De term reststromen wordt hier als verzamelnaam gebruikt voor vaste stoffen: bijproducten en afval vloeistoffen: emissies naar water, vloeibare bijproducten gassen: emissies naar lucht, gasvormige bijproducten restwarmte: stoom, thermisch proceswater, koelwater

Industriële ecologie Heel wat reststromen verlaten bedrijf zonder dat volledig potentieel benut wordt (ikv PeoplePlanetProfit) Profit: koppelingen realiseren als win-win voor bedrijven Planet: koppelingen realiseren levert bijdrage aan regionale, nationale, internationale milieudoelstellingen (verminderde afvalproductie, CO2-reductie, Kyoto) Terugverdientijd investeringen binnen KT  PPP-voordelen op LT: rol voor corresponderende overheden

Profiel van het Project Initiatief – Finaciering – Looptijd Projectvoorstel GMF goedgekeurd door FDAE, restfinanciering bij Coördinatiecel Duurzame Ontwikkeling van Vlaamse Overheid 0,5 VTE gedurende 1 jaar Looptijd januari - december 2008

Profiel van het Project Omkadering Projectpartners Havenbedrijf MilieuAdviesWinkel Projectbureau Gentse Kanaalzone VeGHO

Profiel van het Project Omkadering Stuurgroep: 4 adviesvergaderingen FEBEM – Federatie van Bedrijven voor Milieubeheer Milieudienst Gemeente Evergem Milieudienst Stad Gent OVAM – Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij POM Oost-Vlaanderen – Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij Universiteit Gent – Onderzoeksgroep Milieu- en ruimtebeheer Universiteit Gent – Vakgroep Technische Bedrijfsvoering VITO – Vlaams instituut voor Technologische Ontwikkeling VEA – Vlaams Energieagentschap van de Vlaamse overheid VMM – Vlaamse Milieumaatschappij

Profiel van het Project Doelstelling 1 Inventarisatie Goede voorbeelden van IS-netwerken Test-case wat betreft verzamelen van relevante informatie over kansrijke reststromen bij Vlaamse administraties Bekomen van bijkomende informatie bij bedrijven

Profiel van het Project Doelstelling 2 Mogelijkheden voor valorisatie bekendmaken bij bedrijven Formuleren van concrete voorstellen in de GKZ Studiedag Eindpublicatie Bijkomende doelstelling: mogelijkheden voor reststromenplatform onderzoeken

Inspirerende voorbeelden van industriële symbiosenetwerken Kalundborg (DK) Kwinana (Aus) Biopark Terneuzen (NL) Landskrona (S)

Inspirerende voorbeelden Kalundborg Bakermat van de industriële symbiose Gemeente, afvalintercommunale, elektriciteitscentrale en 5 producerende bedrijven Op spontane wijze ontstaan in de jaren ’60 Dynamisch netwerk, alle koppelingen gerealiseerd op basis van economisch voordeel: 17 interne koppelingen, 4 extern Industrial Symbiosis Institute

Inspirerende voorbeelden Kalundborg

Inspirerende voorbeelden Kwinana Uitgebreid netwerk, veel zware mineraalverwerkende en producerende industrie Meer ‘grondstofsynergieën’ (66) dan ‘reststroomsynergieën’ (36) en ‘logistieke synergieën’ (14) KIC oorspronkelijk controlerend, nu stimulerend

Inspirerende voorbeelden Biopark Terneuzen In volle ontwikkeling Zeeland Seaports coördineert Belangrijke samenwerking industrie – glastuinbouw: levering van laagwaardige restwarmte en CO2 Andere smart links in ontwikkeling Wanneer operationeel: CO2-reductie met factor 10, 2047 ton/j i.p.v. 27.294 ton/j

Inspirerende voorbeelden Biopark Terneuzen

Inspirerende voorbeelden Landskrona Initiatief van externe organisatie (IIIEE) Methodiek Voorstelling Bevraging On-line communicatie Breakfast meetings Thematische werkgroepen Referentiegroepen

Lessen uit de praktijkvoorbeelden Win-win situatie voor betrokken partijen Voortrekkersrol van grote bedrijven die uitwisseling realiseren Kennisoverdracht en uitwisseling pas nadat basis van vertrouwen is tot stand gebracht Eerst laagdrempelige vormen van samenwerking Belang van overkoepelende organisatie Zeehavens!

Reststromen in de GKZ - Inventarisatie Gegevens van de Vlaamse Administraties Het Departement LNE ontvangt de Integrale Milieujaarverslagen (IMJV) en levert gegevens aan Vlaamse Administraties OVAM ontvangt de gegevens over vaste afvalstromen VMM ontvangt de gegevens over emissies naar water en lucht VITO en LNE ontvangen de gegevens over energie

Reststromen in de GKZ - Inventarisatie Gegevens vaste afvalstromen

Reststromen in de GKZ - Inventarisatie Gegevens vaste afvalstromen Circuit dat gekend en gestructureerd is door afvalverwerkende bedrijven 79 % afvalstromen met bestemming ‘conditioneren’ Bijproducten komen niet in gegevens voor Steekproefgewijs, gegevens niet volledig Weinig kansrijke reststromen geïdentificeerd

Reststromen in de GKZ - Inventarisatie Gegevens vaste afvalstromen Grootste afvalstromen apart beschouwd: wel meer recyclage en hergebruik

Reststromen in de GKZ - Inventarisatie Emissies naar water Waterbalansen niet onderzocht Emissies naar lucht Weinig bruikbare informatie, bruikbare elementen worden voor lozing uit de stroom gezuiverd Energiebehoeften en –productie van bedrijven Meeste gegevens niet toegankelijk wegens vertrouwelijkheid van convenanten

Reststromen in de GKZ - Bedrijvenronde Meeste relevante informatie bij bedrijven zelf Energie-intensieve bedrijven, grote bedrijven, hebben aandacht voor efficiënt reststromenbeleid 8 bedrijven in 3 ‘clusters’ Arcelormittal, CBR Nilefo Chemie / Misa Eco, Oleon Algist Bruggeman, Kronos Europe, Stora Enso, Sadaci

Reststromen in de GKZ - Bedrijvenronde Meeste bedrijven benchmarkbedrijven, werken aan optimalisatie (zie publicatie) Geïdentificeerde koppelingen ArcelorMittal-Electrabel: hoogovengas ArcelorMittal-CBR: Hoogovenslak Oleon-Fuji Oil: verontreinigde vetten en vetzuren Oleon-Nilefos/Misa Eco: stoom Stora Enso: zoekt nog RDF en Biomassa voor WKK

Reststromen in de GKZ – Voorstellen Clustering bedrijven-glastuinbouw in Evergem Verandering in ‘energielandschap’ Provincie en VLM identificeren gebied met hoog potentieel voor glastuinbouw Kleine afstand van bedrijven met overtollige laagwaardige restwarmte (2 à 5 km) Ook organische reststromen en mogelijk CO2 Eerste contacten met betrokken partijen positief CERA-Award

Reststromen in de GKZ – Voorstellen Laagwaardige restwarmte van Knippegroen voor gebouwen Koolstofbron voor de denitrificatie van Taminco Rookontzwavelingsgips van VFT voor de cementindustrie

Reststromenplatform Aanleiding Elke ontmoeting met bedrijven (informatievergadering, studiedag) geeft aanleiding tot vraag van bedrijven naar oplossing ivm reststromen Praktijkvoorbeelden leren dat overkoepelende organisatie noodzakelijk is

Reststromenplatform Welke functies moet zo’n platform uitvoeren? => lijst Verzamelen van gegevens over (kansrijke) reststromen Ontsluiten van informatie over beschikbare reststromen Vertrouwenspositie bij bedrijven Stimuleren van contacten tussen bedrijven met concreet potentieel (proactief & ontmoetingsmomenten Ondersteuning bij het overwinnen van mogelijke hindernissen Kenniscentrum mbt industriële ecologie Communicatie en promotie Internationale referentie

Reststromenplatform Wat wordt er al gedaan? Respons

Reststromenplatform Projectpartners geven zichzelf lage scores, maar stimuleren bedrijven wel tot samenwerking op gebied van DO (mobiliteit, samenaankoop IBA’s, inplanting windmolens, contact met bewoners) Op Vlaams niveau wel hoge scores, maar weinig gecoördineerde activiteit op het terrein Overleg om sterktes van deze organisaties te bundelen in een reststromenplatform

Besluiten Onderzoek van gegevens bij Vlaamse administraties leert dat Vlaams beleid amper gericht is op stimuleren van industriële ecologie Verzamelen van gegevens gericht op controle en statistische overzichten Vraag bij bedrijven om gegevens meer beleidsgericht en stimulerend te gebruiken, deelname van overheid aan reststromenplatform kan eerste stap zijn

Besluiten Optimalisatieprocessen (bvb. benchmarks) leren dat er telkens opnieuw mogelijkheden zijn Realiseren van uitwisseling wordt geremd door gebrek aan doorstroming van informatie Heel wat Vlaamse organisaties oefenen relevante functies uit ivm reststromen Bundelen van know-how en krachten in reststromenplatform: niet duur !!!

Besluiten Project met twee open eindes Haalbaarheid van energieclustering bedrijven – glastuinbouw verder onderzocht door Onderzoeksgroek MRB van de UGent GMF zorgt voor doorstart wat betreft de oprichting Reststromenplatform.