Waarom lezen en raadplegen kinderen en tieners onze collectie (niet)? Cedric Stalpers

Centrale vragen Hoe goed sluit collectie aan op behoeften kinderen? Waarom gebruiken kinderen en tieners collecties bibliotheek wel of niet? Om deze vragen te beantwoorden vijftal onderzoeksbronnen geraadpleegd.

Probleemanalyse Kinderen worden over het hoofd gezien in onderzoek. Hoe vaak vragen we naar hun mening? Praten we met hen? Of over hun hoofden heen met hun ouders? Kinderen kunnen wel eens veel kritischer zijn dan hun ouders. SISO-indeling evenals die in AA, A, B en C te grof om inzicht te geven in genrevoorkeur kinderen.

Probleemanalyse Kwart van alle kinderen vindt dat er te weinig sprookjes en dierenverhalen in bibliotheken staan. Een op de drie vindt dat er te weinig probleem- en grappige boeken zijn. Idem informatieve boeken Boeken die ‘populair’ zijn bij bibliothecarissen, zijn dan niet altijd bij kinderen en andersom Bibliothecarissen hebben beter oog voor lenerwensen als het gaat om literatuur

Mogelijk nuttige instrumenten? Toplijsten onderling uitwisselen Kinderen kunnen elkaars smaak beter inschatten Om collectiezwaktes te vinden is onderzoek voor kinderen ontwikkeld. Reeks vragen over genres informatieve materialen en genres fictie Tevens vragen over waarom men wel of juist niet vaak in de bibliotheek komt. En hoe tevreden men is over hulp, uitleg, website, sfeer.

Bijzonderheden over klantenonderzoek- kinderen Na de zomer pilotonderzoek Is facultatief (niet verplicht) en op verzoek van en in samenwerking met bibliotheken ontwikkeld. Onderwijzers, onderzoekers en jeugdbibliothecarissen hebben er naar gekeken. Meer info: cpstalpers@yahoo.co.uk

Deelvraag 2 waarom gebruiken kinderen en tieners collecties (niet)? Kinderen zijn relatief klantentrouw, maar onder tieners is groot ledenverloop. Met name onder leeftijdscohort 18-20 jaar is ledenverloop groot (meer dan 40%!) Havisten en vwo’ers gebruiken bieb vaker dan vmbo’ers (60-40, 40-60) Tieners nu lezen minder dan tieners 25 jr geleden, minder dan ze als kind deden en minder dan andere leeftijdsgroepen

Leenfrequentie kinderen en tieners? Allen 11% 20% 1-5 15% 27% 6-10 13% 12% 11-20 17% 21-40 18% 16% 41+ 24% 9% 23% 100%

Oorzaken van verschillen in lees- en leenfrequentie Opvoeding door ouders: voorlezen, boeken geven, zelf lezen. Opvoeding door leeftijdsgenoten (peer group control). Vertrouwen in eigen leesvaardigheid: weten dat je iets kunt Mogelijkheid gezien aanbod Attitude: verwacht plezier en nut Imago: 1e indruk

In een figuur Ouders Vrienden Imago Vaardigheid Attitude Lezen, lenen en lid blijven Mogelijkheid

Rol ouders Bijna alle ouders keuren lezen goed; gaat erom hoe ze dit uiten. Voorlezen en kinderen mee naar de bibliotheek nemen. In tienerjaren stopt dit, spreekt meerderheid ouders niet meer over boeken en raadt geen titels meer aan. Rolmodel vormen speelt dan een rol: zelf lezen (vergelijk: roken)

Vrienden Zijn sterktste beïnvloeders lees- en leengedrag tieners. Meerderheid (64%) keurt lezen goed, maar praat er zelden tot nooit over en raadt geen boeken aan. Lezen lijkt voor deel tieners (30%) onzichtbaar en onbesproken gedrag te zijn. Wordt niet afgekeurd, maar vormt ook geen gespreksthema

Leesvaardigheid Neerwaartse spiraal bij ‘zwakkere’ lezers: frustraties tijdens leesproces leiden ertoe dat men weinig leest en lezen moeilijk blijft. Hangt sterk samen met leesattitude, met name bij vmbo-leerlingen Omstreeks 12% tot 15% ervaart moeite met lezen Vaak leerlingen van wie ouders en vrienden ook weinig lezen. Noodzakelijke maar geen voldoende voorwaarde voor lezen

Leesattitude Noodzakelijke én voldoende voorwaarde voor lezen. Gevormd door eerdere leeservaringen, met name die met sterke emotionele lading. Hangt sterk samen met opvoeding, vaardigheid en mogelijkheid 42% vindt lezen leuk, 29% saai 41% vindt lezen nuttig, 28% overbodig

Effect leesattitude op bibliotheekgebruik Zij die lezen leuk vinden blijven lid (59%), zij die lezen vervelend vinden haken af (56%) Van 1e groep komt 90% regelmatig in de bieb; bij 2e groep is dat 52%. 1e groep: 63% leent 6 boeken pj of meer tegenover 8% bij eerste!

Mogelijkheid tot lezen 80% meent dat er in de bibliotheek genoeg boeken zijn voor jongeren 80%-85% geeft aan voor meeste doelen goed tot voldoende te kunnen vinden wat men zoekt Schaarste literatuur (26%), adolescentenromans (20%) en poëzie (40%) Helft jongeren geeft aan weinig kennis van boeken te hebben, m.n. zwakke lezers. Jongeren vinden bibliotheek goede dienstverlener.

Imago Imago is een eerste, vaak oppervlakkige indruk 47% saai, 51% ouderwets 62% zoekt liever elders informatie (internet)! Hangt samen met bezoeken bibliotheek en er informatie zoeken. Groep met negatief beeld van bibliotheek komt zelden tot nooit in bibliotheek. Hangt tevens samen met leesattitude

Conclusie Collectie kan beter aansluiten op behoeften kinderen. Zit verschil in voorkeur en belevingswereld kind en bibliothecaris Imago en leesattitude bepalen gebruik bibliotheek en daarmee collecties Attitude en imago hangen onderling samen Attitude is afhankelijk van opvoeding en vaardigheid Bibliotheek is afhankelijk van attitude en poogt deze te beïnvloeden

Aanbevelingen Meet leesattitude voor en na leesproject Veranderen attitude vereist aansluiting belevingswereld en doorzettingsvermogen. Doorlopende leeslijn (gezien invloed ouders); continue inspanning nodig Pas collecties deels aan op belevingswereld en ontsluit die goed (adolescentencollecties; Tilburg). Werk niet alleen met nullijsten maar ook met ‘toplijsten’ en wissel die uit met andere bibliotheken.

Vervolg aanbevelingen Werk niet alleen met nullijsten voor boeken maar ook voor jeugdige leners: niet afschrijven maar aanschrijven. Opsporen en anticiperen met oog voor zwakkere lezers (Makkelijk Lezen Plein; Haarlem) gezien belang leesvaardigheid Imago verbeteren is niet alleen zaak van promotie, maar ook van inhoud dienst. Is bibliotheek ondanks hoge kwaliteit toch aan verandering toe? Tieners doen veel suggesties omtrent sfeer: kleur, muziek, inrichting, uitstraling et cetera.