Sterrenkunde en ruimtevaart groep 5 Oktober 2008 René Dohmen

Sterrenkunde Zwaartekracht Het zonnestelsel Sterren Het heelal (Ruimteafval) Zelf sterren kijken 2009: Jaar van de astronomie

Zwaartekracht Een kanon schiet een kogel weg. Na een tijdje valt hij op de grond. Als je te hard schiet, komt de kogel nooit meer terug. Als je precies hard genoeg schiet blijft de kogel rondjes draaien om de aarde.

Zwaartekracht Alle voorwerpen in het heelal trekken elkaar aan. Doordoor vallen appels omlaag uit een boom.

Beweging van de zon De zon komt elke elke morgen in het oosten op. ‘s Middags staat ze in het zuiden. ‘s Avond gaat ze in het westen onder. In werkelijkheid is het de aarde die draait.

Beweging van de zon In de zomer beweegt de zon hoog langs de hemel. In de winter komt ze heel laag boven de horizon.

Het zonnestelsel Het begon met een grote draaiende gaswolk. Middenin ontstond een grote bol. Dat werd de zon. De bol werd zo heet dat er een kerncentrale in ontstond. De zon kan zo 10 miljard jaar branden. Daarvan is nu de helft voorbij.

Het zonnestelsel Rond de zon bleven nog resten gas en stof over. Daaruit ontstonden acht kleinere bollen. Dat zijn nu de planeten.

De planeten Er draaien acht planeten rond de zon.

De zon De buitenkant van de zon is 5600 graden Celsius. Binnenin is het 15 miljoen graden. Op het oppervlak van de verschijnen soms koele, donkere zonnevlekken. Van het oppervlak schieten soms enorme zonnevlammen weg.

Mercurius Mercurius staat dichtste bij de zon. In werd in oktober 2008 gefotografeert door een satelliet. Het is op Mercurius erg warm in de zon: 430 graden Celsius. In de schaduw vriest het meer dan 100 graden.

Venus Het zusje van de aarde. Venus is ongeveer evengroot en is helemaal in wolken gehuld. Aan het oppervlak is het gloeiend heet (bijna 500 graden) door het broeikaseffect.

De aarde De blauwe planeet. Herken je wat de kleuren zijn?

De Maan Draait in ongeveer een maand (28 dagen) om de aarde. We zien altijd dezelfde kant van de maan! http://www.google.com/moon/

Aarde & Maan De Maan is veel kleiner dan de Aarde. Ze staat op ruim 300.000 km van de Aarde. Het licht doet er 1 seconde over om naar de aarde te reizen. Astronauten kunnen er in 3 dagen naar toe reizen

De aarde Gezien vanaf de maan. Er is maar een deel verlicht. Het is nacht waar het donker is.

Maan De Maan is altijd rond, maar meestal lijkt de maan kleiner. Het donkere deel wordt niet door de zon verlicht (schaduwzijde). http://jove.geol.niu.edu/faculty/stoddard/JAVA/moonphase.html

De Maan Waardoor we niet altijd een verlichte maan zien.

Maan Hieronder zie je de Maan bij Venus (in mei 2007). Je ziet dat het donkere deel van de Maan niet helemaal donker is: het asgrauw schijnsel.

Mars Mars is rood doordat er veel ijzer (roest) is. Op de rode planeet zijn al een paar ruimteschepen geland. Op de polen is ijs, net zoals op aarde. Overdag is het soms lekker warm. ‘s Nachts vreselijk koud. Vroeger was er water op Mars.

Jupiter Jupiter is de grootste planeet rond de zon. Ze heeft heel veel manen. De grootste vier kun je met een verrekijker of een kleine sterrenkijker al zien. Er woedt al honderden jaren een enorme storm (rode vlek). Jupiter is één van de vier gasplaneten.

Saturnus De geringde planeet. De schijf bestaat uit hele fijne ringetje die soms gevlochten zijn. Ze zijn ontstaan door botsende maantjes. In de ringen draaien nu nog veel manen. Ook de andere vier gasplaneten hebben ringen, maar die zijn heel moeilijk te zien.

Uranus en Neptunus Twee ijskoude gasplaneten. Op Neptunes zijn ook wat stormen te zien.

Asteroïden Er zijn nog veel kleinere resten die rond de zon draaien. Die noemen we asteroïden of planetoïden.

Asteroïden (plaats) De meeste draaien tussen Mars en Jupiter rond de zon.

Vallende sterren Soms zie plotseling een ster vallen. Gelukkig valt er niet echt een ster. Er verbrandt een klein steentje of een stofje hoog in de lucht (100km hoog). Vooral in de zomer – rond 12 augustus – kun je er veel zien. Je mag natuurlijk best een wens doen,maar vertel hem niet aan iemand anders.

Asteroïden (Kraters) Op tientallen andere plekken zijn nog de gaten te vinden waar een steen terecht kwam. Dit gat in Arizona (VS) is 1,2 km groot.

Kometen Soms staat er ineens een vreemde vage ster aan de hemel. Vaak zit er ook een staart aan. Vroeger werden deze dingen dan ook staartsterren genoemd.

Kometen Kometen zijn ijsklompen die op grote afstand om de zon draaien. Als ze dichtbij komen smelten ze en ontstaat er een enorme staart die door de zon wordt weggeblazen. In 2007 waren er (toevallig) hele mooi kometen te zien.

Sterren Alle sterren die je ziet zijn zonnen. Alleen staan ze veel verder weg. Sommige zijn kleiner, maar er zijn ook veel grotere sterren. Onze ster – de zon – is een middelmatige ster. Niet alle sterren zijn geel.

Sterren (grootte)

Sterren (grootte)

Afstanden Reistijden naar hemelobjecten: Met de snelheid van een raket (20.000 km/h) Maan1 a 3 dagen Mars1 jaar Jupiter2 jaar

Afstanden Reistijden naar hemelobjecten: Met de snelheid van het licht (300.000 km/s=7x rond de aarde in 1 seconde) Maan  1 seconde Zon  8 minuten Dichtstbijzijnde ster  5 jaar Andromeda nevel  2,2 miljoen jaar Verste sterrenstelsels  12 miljard jaar (de zon is 5 miljard jaar oud)

Heelal De sterren in het heelal vormen samen sterrenstelsels. Vaak zijn dat grote pannenkoeken. Soms hebben ze mooie spiraalvormen. In elk sterrenstelsel zitten miljoenen sterren.

Heelal De sterrenstelsels vormen samen enorme groepen van soms wel 1000 stelsels.

Melkweg Ook wij zitten met onze ster – de zon – in een sterrenstelsel. Als we er boven zouden kunnen vliegen zouden we mooie spiralen zien.

Melkweg We zitten er echter midden in. Daarom zien we niets van die vorm, maar wel hele mooie banden. Dat noemen we de Melkweg. Op een heldere zomeravond, kun je vanaf een donkere plek de melkweg tussen de sterren zien.

Astronauten Als mensen de ruimte ingaan, moeten ze een speciaal pak aan. Het pak beschermt de astronaut tegen het felle zonlicht. In een soort rugzak zitten flessen met zuurstof om te ademen. Net als bij een duiker. In het heelal is immers geen lucht.www.li-do.nl

Mensen op de maan Er zijn een paar mensen op de maan geweest. Dat is al 40 jaar geleden. Ze hadden een speciale raket, een auto en een vlag van Amerika bij zich. Zou de vlag wapperen in de wind?                                                                                                                              

Ruimtestation In een ruimtestation kunnen een paar astronauten een jaar lang werken.

Doen! Computerprogramma: Stellarium www.stellarium.org/ Kraters maken Afstanden schatten Modellen maken

Internet Negen Planeten Op deze website kun je heel veel lezen over alle planeten die om de zon draaien. www.infoster.be/negepl/   Astronomie Antwoorden Een heel erg uitgebreide website met heel veel informatie over alles wat met sterrenkunde te maken heeft. www.astro.uu.nl/~strous/AA/nl/index.html Sterrenkids Een leuke website, speciaal voor kinderen bedoeld. www.sterrenkids.nl De koepel Informatie, sterrenkaarten en boeken. www.dekoepel.nl

Zelf kijken Gewoon tijdens een wandeling of op vakantie Verrekijker Maan Heldere planeten (Venus, Jupiter) Sterrenbeelden (Pannetje) Foto’s maken met een digitale camera Misschien later wel met een sterrenkijker kijken. www.li-do.nl

IYA 2009 Internationaal jaar van de astronomie. Doel: Zoveel mogelijk mensen een kennis laten maken met sterrenkunde. Laten zien hoe mooi alles aan de hemel is. Mensen door een sterrenkijker laten kijken. Vertellen hoe je sterrenkundige kunt worden (meisjes!)