Trends in gezondheidsklachten en gezondheidsgedrag van jongeren Resultaten van de studie Jongeren en gezondheid Lea Maes en Anne Hublet Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde, UGent

Health Behaviour in School-Aged Children: WHO Collaborative Cross-national Study International survey of adolescent health and health behaviour in social and developmental context Methodologie en uitgebreide data: (internationaal)

1983/841985/861989/901993/941997/982001/022005/062009/10 1 England 2 Finland 3 Norway 4 Austria 5 Denmark* 1 Finland 2 Norway 3 Austria 4 Belgium (French) 5 Hungary 6 Israel 7 Scotland 8 Spain 9 Sweden 10 Switzerland 11 Wales 12 Denmark* 13 Netherlands* 1 Finland 2 Norway 3 Austria 4 Belgium= 5 Hungary 6 Scotland 7 Spain 8 Sweden 9 Switzerland 10 Wales 11 Denmark* 12 Netherlands* 13 Canada 14 Latvia* 15 N Ireland* 16 Poland 1 Finland 2 Norway 3 Austria 4 Belgium (French) 5 Hungary 6 Israel 7 Scotland 8 Spain 9 Sweden 10 Switzerland 11 Wales 12 Denmark 13 Netherlands 14 Canada 15 Latvia 16 N Ireland 17 Poland 18 Belgium (Flemish) 19 Czech Republic 20 Estonia 21 France 22 Germany 23 Greenland 24 Lithuania 25 Russia 26 Slovak Republic 1 Finland 2 Norway 3 Austria 4 Belgium (French) 5 Hungary 6 Israel 7 Scotland 8 Spain 9 Sweden 10 Switzerland 11 Wales 12 Denmark 13 Canada 14 Latvia 15 N Ireland 16 Poland 17 Belgium (Flemish) 18 Czech Republic 19 Estonia 20 France 21 Germany 22 Greenland 23 Lithuania 24 Russia 25 Slovak Republic 26 England 27 Greece 28 Portugal 29 Rep. of Ireland 30 USA 1 Finland 2 Norway 3 Austria 4 Belgium (French) 5 Hungary 6 Israel 7 Scotland 8 Spain 9 Sweden 10 Switzerland 11 Wales 12 Denmark 13 Canada 14 Latvia 15 Poland 16 Belgium (Flemish) 17 Czech Republic 18 Estonia 19 France 20 Germany 21 Greenland 22 Lithuania 23 Russia 24 Slovak Republic 25 England 26 Greece 27 Portugal 28 Rep. of Ireland 29 USA 30 Macedonia, tfyr 31 Netherlands 32 Italy 33 Croatia 34 Malta 35 Slovenia 36 Ukraine 1 Finland 2 Norway 3 Austria 4 Belgium (French) 5 Hungary 6 Israel 7 Scotland 8 Spain 9 Sweden 10 Switzerland 11 Wales 12 Denmark 13 Canada 14 Latvia 15 Poland 16 Belgium (Flemish) 17 Czech Republic 18 Estonia 19 France 20 Germany 21 Greenland 22 Lithuania 23 Russia 24 Slovak Republic 25 England 26 Greece 27 Portugal 28 Rep. of Ireland 29 USA 30 Macedonia, tfyr 31 Netherlands 32 Italy 33 Croatia 34 Malta 35 Slovenia 36 Ukraine 37 Bulgaria 38 Iceland 39 Luxembourg 40 Romania 41 Turkey 1 Finland 2 Norway 3 Austria 4 Belgium (French) 5 Hungary 6 Israel 7 Scotland 8 Spain 9 Sweden 10 Switzerland 11 Wales 12 Denmark 13 Canada 14 Latvia 15 Poland 16 Belgium (Flemish) 17 Czech Republic 18 Estonia 19 France 20 Germany 21 Greenland 22 Lithuania 23 Russia 24 Slovak Republic 25 England 26 Greece 27 Portugal 28 Rep. of Ireland 29 USA 30 Macedonia, tfyr 31 Netherlands 32 Italy 33 Croatia 34 Malta 35 Slovenia 36 Ukraine 37 Bulgaria 38 Iceland 39 Luxembourg 40 Romania 41 Turkey 42 Albania 43 Armenia

Overzicht •Gezondheid en Gezondheidsklachten bij jongeren: trends •Gezondheidsgedrag: Voeding en middelengebruik

Subjectieve gezondheid bij jongeren naar leeftijd 2010

Subjectieve gezondheid bij jongeren naar opleiding 2010

Hoofdpijn meer dan 1 keer per week – naar leeftijd

Pilletje tegen hoofdpijn in voorbije maand – naar leeftijd

Buikpijn meer dan 1 keer per week – naar leeftijd

Pilletje tegen buikpijn in voorbije maand – naar leeftijd

Rugpijn meer dan 1 keer per week – naar leeftijd

Futloos/vermoeid meer dan 1 keer per week – naar leeftijd

zenuwachtigheid meer dan 1 keer per week – naar leeftijd

Pilletje tegen zenuwachtigheid in voorbije maand – naar leeftijd

Problemen om in slaap te vallen meer dan 1 keer per week – naar leeftijd

Pilletje om in slaap te vallen in voorbije maand – naar leeftijd

Voedingsgewoonten

% overweight 15 year old boys (Cole ref.)

Jongens naar leeftijd Meisjes naar leeftijd Fruit: 1 of meer keer per dag fruit eten Jongens naar opleiding Meisjes naar opleiding HBSC 2002 HBSC 2006 Consumptie daalt met leeftijd Daling in 2010 t.o.v Consumptie fluctueert met leeftijd Daling in 2010 t.o.v ASO hogere consumptie dan TSO en BSO HBSC studie – Universiteit Gent HBSC 2010

Jongens naar leeftijd Meisjes naar leeftijd Jongens naar opleiding Meisjes naar opleiding Groenten: 1 of meer keer per dag groenten eten HBSC 2002 HBSC 2006 Algemene positieve trend, daling bij jarigen Algemene positieve trend Daling in TSO en BSOVooral in BSO daling HBSC studie – Universiteit Gent HBSC 2010

Jongens naar leeftijd Meisjes naar leeftijd Frisdrank: 1 of meer keer per dag frisdrank drinken Jongens naar opleiding Meisjes naar opleiding HBSC 2002 HBSC 2006 Daling in 2010 t.o.v Daling in ASO en TSO HBSC studie – Universiteit Gent

Kan de school een verschil maken in voedingsgewoonten? Nul-model a Individueel model b Individueel en school model c    (SE) p Weinig variatie in aanbod en regels Lagere school Fruit (0.024) 0.066n.a. Frisdrank (0.029) 0.027n.a. Snoep (0.027) 0.065n.a. Chips (0.071) 0.032n.a. JA, voor frisdrank, snoep en chips Secondaire schools Fruit0.106 (0.024) < (0.012) 0.044n.a. Frisdrank (0.050) < (0.026) < (0.015) <0.001 Snoep (0.017) < (0.015) < (0.014) Chips0.323 (0.064) < (0.041) < (0.030) n.a. = not applicable; a model including only a constant; b model including a constant and individual level characteristics (gender, SES and grade-education); c model b + school level characteristics (availability, school food rules and AGG SES).

Welke schoolfactoren spelen een rol bij welke voedingsmiddelen? FrisdrankenSnoepChips Niet beschikbaar op school1 (ref cat) Beschikbaar op school1.398 ( )***0.987 ( )1.236 ( ) Geen regels1 (ref cat) regels0.824 ( )**0.938 ( )0.745 ( )** geaggregeerde school SES0.507 ( )***0.726 ( )**0.523 ( )*** **=p<0.01; ***=p<0.001

Conclusie: voedingsbeleid op school Lagere school: geen grote variatie in beleid  Invloed van de ouders is belangrijker  Niet veel verschil in school kenmerken Secondaire school: belangrijke variatie in beleid voor snoep, frisdranken en chips  beschikbaarheid, regels en sociale achtergrond van de ouders Vereecken et al (2005) European Journal of Clinical Nutrition

Voeding en TV  Doel  Studie van het verband tussen TV kijken en voedingsgewoonten in Europese landen  Variabelen:  Uren TV kijken op een weekdag  Uren TV kijken op een weekenddag  gemiddeld aantal uren TV kijken

OR (99%CI) van TV kijken op dagelijkse frisdrank consumptie OR (99%CI) van TV kijken op dagelijkse fruit consumptie

Conclusie TV kijken  TV,  frisdranken  Tijdens het kijken  Als een gevolg van reclame  Beide indicatoren van een ongezonde leefstijl  TV,  fruit, behalve in CEEC  Misleidende boodschappen  Fruit wordt vervangen door geadverteerde producten  Beide indicatoren van een ongezonde leefstijl Geen verband tussen TV en fruit in CEEC  Verschillen in adverteren  andere variabelen (vb. Voedingsgewoonten in gezin, ouderschapsstijlen…) beïnvloeden de rol van TV Vereecken et al (2006). Journal of Public Health Nutrition

Middelengebruik

Ooit gerookt naar leeftijd en geslacht

Ooit gerookt naar geslacht en onderwijsvorm

Dagelijks roken naar leeftijd en geslacht

Dagelijks roken naar geslacht en onderwijsvorm

Toelating van ouders om thuis te roken, 2006 jongens meisjes

Roken bij jongeren met astma •HBSC-data: Vlaanderen, Canada, Denemarken, Finland, Frankrijk en Nederland ( jarigen) •17.9% van de niet-astmatici roken dagelijks – 20.5% van de astmatische jongeren roken dagelijks  OR = 1.26 (p =.003) gecontroleerd voor geslacht, leeftijd en SES ouders (multi-level analyses) Uit: Smoking in young people with asthma. Hublet A, De Bacquer D, Boyce W, Godeau E, Schmid H, Vereecken C, De Baets F, Maes L. Journal of Public Health doi: /pubmed/fdm047

Ooit minimaal 10 keer dronken naar leeftijd en geslacht

ooit min 10 maal dronken naar onderwijsvorm en geslacht

Ooit cannabis gerookt naar leeftijd en geslacht

Ooit cannabis gerookt naar geslacht en onderwijsvorm

Evolutie cannabisgebruik laatste maand naar leeftijd en geslacht

Evolutie in het gebruik van cannabis gedurende de laatste maand naar geslacht en onderwijsvorm

Studie Jongeren en Gezondheid is meer dan een prevalentie studie

Sociale ongelijkheid en gezondheid – HBSC gegevens Sociale ongelijkheid in gezondheid Algemene gezondheid in België en het grootste deel van Europa stijgt. MAAR ondanks algemene vooruitgang in de volksgezondheid, neemt de sociale ongelijkheid in gezondheid toe. Sociale gradiënt Gezondheid neemt gradueel toe met het stijgen op de sociale ladder. NIET louter kloof tussen de hoogste en de laagste sociale klasse.

Sociale ongelijkheid en gezondheid bij volwassenen Source : Van Oyen et al., 2010 (Health Interview Survey Belgium)

Sociaal kapitaal als beschermende factoren -Sociale relaties: een vorm van sociaal kapitaal ? -Sociaal kapitaal in de HBSC studie -Gezonheidseffecten bij leerlingen -Bruikbaar op school ?

Sociale relaties: een vorm van sociaal kapitaal ? Social Capital

Sociale relaties: een vorm van sociaal kapitaal ? Bourdieu (1986) Coleman (1988) Putnam (1993) Social Capital Cognitive component Structural component Trust Reciprocity Networks

Sociaal kapitaal in de HBSC studie Bourdieu (1986) Coleman (1988) Putnam (1993) Social Capital Cognitive component Structural component Trust Buurt sociaal kapitaal: - Mensen zeggen goeiedag en praten regelmatig op straat - Het is veilig voor jonge kinderen om overdag buiten te spelen - Je kunt er de mensen vertrouwen - Ik kan de buren vragen om iets voor mij te doen

Sociaal kapitaal in de HBSC studie Bourdieu (1986) Coleman (1988) Putnam (1993) Social Capital Cognitive component Structural component Networks Netwerk sociaal kapitaal: Ben je betrokken in een van deze organisaties of clubs ? - Sportclubs - Vrijwilligerswerk - Politieke organisatie - Culturele organisatie - Religieuze groep - Jeugdbeweging

Sociaal kapitaal in de HBSC studie: SCHOOL SOCIAAL KAPITAAL Bourdieu (1986) Coleman (1988) Putnam (1993) Social Capital Cognitive component Structural component Reciprocity

Sociaal kapitaal in de HBSC studie: SCHOOL SOCIAAL KAPITAAL HORIZONTAAL school sociaal kapitaal “De meeste leerlingen van mijn klas zijn vriendelijk en behulpzaam.” “Mijn klasgenoten aanvaarden me zoals ik ben.”

Sociaal kapitaal in de HBSC studie: SCHOOL SOCIAAL KAPITAAL VERTICAAL school sociaal kapitaal “Indien nodig krijg ik extra hulp van de leerkracht.” “De leerkrachten zijn geïnteresserd in wie ik ben.”

Gezonheidseffecten bij leerlingen Studieopzet: rookgedrag bij 7926 leerlingen in 167 secundaire scholen (12 – 18j): -Geen verschil tussen meisjes en jongens -Oudere adolescenten roken meer -Leerlingen met een hoge mate van horizontaal sociaal kapitaal roken meer -Leerlingen met een hoge mate van verticaal sociaal kapitaal roken minder

Gezonheidseffecten bij leerlingen CONCLUSIE: (i)Schaduwzijde van sociaal kapitaal (ii)Noodzaak om verschillende componenten van sociaal te onderscheiden want hun effect op gezondheid is immers verschillend (iii) Schoolbeleid kan rekening houden met het gegeven dat verticale relaties tussen leerkrachten en leerlingen beschermend kunnen werken voor rookgedrag