Autisme Spectrum Stoornis en verstandelijke handicap PIPO+: incontinentie bij kinderen met ontwikkelingsstoornissen Anka Wagenaar, orthopedagoog/gezondheidszorgpsycholoog in opleiding tot specialist Cursus Opmaat 2007 Wij kijken bij de de diagnostiek naar het eerste niveau, het waarneembaar gedrag Autismeteam Noord-Nederland, A.K. Wagenaar en A.M. Landlust

Opbouw Waarom PIPO+: Normale en afwijkende ontwikkeling PIPO+ begrijpen: Geen aandrang voelen Niet genoeg motivatie Moeilijke ouders Effectiviteit PIPO+ Conclusie

Normale ontwikkeling PIPO+ doelgroep, M= 8.7 jaar 1-2 jaar: Kind wordt zich bewust van sensaties van de blaas “Kind voelt aandrang niet” Loopt door met vieze broeken Gaat mis tijdens spel/PC/TV Gaat goed tijdens training, met extra aandacht 2-3 jaar: Kind wordt zich bewust van sociale normen “Kind is niet gemotiveerd voor training” Wisselend functioneren Het kan hem/haar niets schelen Kortdurend effect beloning Wil er niet over praten Gedragsproblemen en/of agressie Ouders spelen actieve rol in zindelijkheidstraining “ Moeilijke ouders” Vragenlijsten/ dagboeken niet ingevuld Afspraken worden niet nagekomen Ouder heeft ander idee over behandeling Inadequaat pedagogisch affectief handelen

Ontwikkeling van gedrag gebaseerd op transactioneel ontwikkelingsmodel, Sameroff & Chandler, 1975 en bidirectioneel causaal model, Pennington, 2002 Genen Hersenen Gedrag Omge-ving A.K. Wagenaar, ABC op de SEH, Attachment, Brain & Behaviour, Child Abuse, mei 2012, Diaconessenhuis Meppel

Typ tekst hier Afbeelding overgenomen uit the Brain Book, Rita Carter A.K. Wagenaar, ABC op de SEH, Attachment, Brain & Behaviour, Child Abuse, mei 2012, Diaconessenhuis Meppel

Betrokkenheid Centraal Zenuwstelsel ICCS PGC - ROME 6/13/08 4/2/2017 ICCS slide library v1 2011 6

Biopsychosociaal perspectief Biologisch/ physiologisch Psychologisch Sociaal/Omgeving Geslacht Leeftijd Lichamelijke ontwikkeling: urogenitale afwijkingen infecties obstipatie Geestelijke ontwikkeling: Ontwikkelingsstoornis Medicatie Intelligentie (Neuro) psychologische factoren: - aandacht executief functioneren Eerdere hulpverlening Ouder-kind relatie Gezinsfactoren Trauma Sociale problemen Schoolproblemen

Prevalentie van zindelijkheidsproblemen en incontinentie bij autisme Author(s) N= Age or M.A. Enuresis % Encopresis Tsai, et al. (1981) 102 ≥ 3.5 59-86 66-86 Dalrymple & Ruble (1982) 100 19,5 (9,1-38,9) 8-22 12 Horvath & Perman (2002) 412 ≥ 4 57.2 Simonoff et al. (2008) 112 11.5 10-13.9 11 6.6 Chandler et al. (2013) 132 11.6 10-13.8 18.7

Doelgroep PIPO+ (Wagenaar et al., in press) daytime urinary incontinence N=25 enuresis N=22 6 2 15 2 1 7 Fecale incontinentie N=25 Figure 1: Overlap van symptomen, gegeven aantal is de gewogen populatie

Doelgroep PIPO+ (Wagenaar et al, in press) Psychische problemen, DSM IV TR N=33 % Geen stoornis Pervasieve ontwikkelingsstoornis Aandachtstekort- en gedragsstoornis Angststoornis Relationele stoornis, i.c. ouder-kind relatieprobleem Leerstoornis Overige stoornissen 3 48 67 18 39 6 9

Doelgroep PIPO+ (Wagenaar et al., in press) 1 1 8 11 12 Psychosociale comorbiditeit, gegeven aantal is gewogen populatie

Feit of fabel: geen aandrang voelen?

Gedrag begrijpen vanuit ontwikkeling en neuropsychologisch functioneren Waarnemingsproblemen bij autisme: Hyper- en hyposensitiviteit OFAD: over focus/’sticky attention’ Ontwikkeling ‘saillantie hierarchie’ voor aandacht

Feit of fabel: niet gemotiveerd? Afbeelding overgenomen uit blocnootje, Autisme Centraal

Gedrag begrijpen vanuit ontwikkeling en neuropsychologisch functioneren Executief functioneren = plannen, organiseren, initieren en evalueren van handelingen Structuur in dag, handelingen Sociale motivatie

Feit of fabel: moeilijke ouders?

Gedrag begrijpen vanuit ontwikkeling en neuropsychologisch functioneren Houd rekening met de volgende factoren: Eerdere ervaringen met hulpverlening Ouders kennen hun kind en passen zich aan Problemen in de hechtingsrelatie Pedagogische vaardigheden (Psychiatrische) problematiek ouders/genetische factoren

Effectiviteit PIPO+ na 12 maanden

Conclusie Therapie resistentie incontinentie begrijpen als ontwikkelingsprobleem (Uro)therapie conform richtlijnen is effectief, mits multidisciplinair Training is lang(er) durend Bij aanwijzingen voor ontwikkelingsproblematiek: stepped care met care! >> D.D. ontwikkelingsstoornissen >> - andere informatieverwerking en leergedrag - biopsychosociaal verklaringsmodel - ontwikkelingstheoretisch perspectief Werken volgens richtlijnen Richtlijnen aanpassen aan individu Multifactorieel >> Multidisciplinair Ouders actief betrekken in de behandeling

Dank voor het kijken door een ‘autistische bril’ Contact: wagenaara@diacmeppel.nl