Wat leuk dat jullie er zijn Wat leuk dat jullie er zijn! (VERTEL DE KINDEREN WIE U BENT, WAAR U WERKT EN WAT VOOR WERK U DOET.) VAN BOOM NAAR DOOS VAN DOOS NAAR BOOM

Wat gaan we leren? • Waarom bomen goed zijn VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Wat gaan we leren? • Waarom bomen goed zijn • Hoe papier en dozen worden gemaakt • Waarom recycling belangrijk is Vandaag gaan we van alles leren over bomen, over hoe papier en dozen worden gemaakt en over waarom recycling belangrijk is!

Hoe weet je hoe oud een boom is? VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Hoe weet je hoe oud een boom is? Laten we het eerst eens hebben over leeftijd. Wie weet waaraan je kunt zien hoe oud een boom is? (LAAT DE KINDEREN ANTWOORD GEVEN.) ANTWOORD: Elke ring van een boom staat voor één jaar. Hoe groter de afstand tussen ringen, hoe gezonder de boom dat jaar was. Dus wie kan me vertellen of A een gezond jaar was voor deze boom? En B? (LAAT DE KINDEREN ANTWOORD GEVEN. HELP ZE DOOR DE RING AAN TE WIJZEN EN TE ZEGGEN OF HET EEN DIKKE (B) OF EEN DUNNE (A) RING IS.) ANTWOORD: A was geen gezond jaar, B wel. (Gezond wil zeggen dat de boom veel regenwater en zonlicht heeft opgevangen en veel voedingsstoffen uit de bodem heeft opgenomen.)

De oudste boom van de wereld! VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM De oudste boom van de wereld! Hoe oud kunnen bomen worden, denken jullie? (LAAT DE KINDEREN ANTWOORD GEVEN.) ANTWOORD: Hoe oud een boom kan worden, hangt af van het soort boom, maar de meeste kunnen net zo oud worden als mensen. Maar sommige bomen kunnen wel een paar honderd jaar oud worden, zoals de Californische sequoia. En deze Bristlecone-den uit Californië is de oudste boom van de wereld: hij is 4800 jaar oud en groeit nog steeds! Hij leefde al toen de Egyptenaren de piramiden bouwden en toen Alexander de Grote bezig was zo'n beetje de hele wereld die toen bekend was te veroveren. De oudste boom van de wereld!

• In bomen wonen dieren en insecten VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM • In bomen wonen dieren en insecten • Bladeren die verteren, bemesten de bodem • Wortels en bladeren zorgen voor schone lucht • Bomen leveren ons fruit en noten op om te eten • En we gebruiken bomen om van alles te maken! Bomen zijn belangrijk, omdat ze de leefomgeving vormen van vogels, eekhoorns en insecten. Ook bieden ze schaduw aan kleinere planten en helpen ze te voorkomen dat de bodem wegspoelt. De bladeren die in de herfst van de bomen vallen, verteren en vormen zo nieuwe bodem. Tegelijkertijd werken zowel de bladeren als de wortels als een natuurlijk filter dat de lucht zuivert. Ook halen bomen koolzuurgas uit de lucht en produceren ze de zuurstof die wij nodig hebben om te ademen. En we maken ook allerlei dingen van bomen!

Hoe zorgen bomen ervoor dat wij kunnen ademen? VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Hoe zorgen bomen ervoor dat wij kunnen ademen? Koolzuurgas CO2 fotosynthese ademen Fotosynthese is het proces waarin planten zonlicht, water en koolzuurgas omzetten in voedsel en zuurstof. De plant neemt zonlicht (lichtenergie), water, mineralen en koolzuurgas op en maakt er glucose/suiker van, wat het voedsel van de plant zelf is. Terwijl de plant dit doet, produceert hij ook zuurstof. Die komt vrij in de lucht. Hebben jullie wel eens gemerkt hoe schoon en puur de lucht aanvoelt in de buurt van planten? Ze vullen de lucht met zuurstof! Zuurstof O2

VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Hardhout en zachthout Zachthoutbomen hebben naalden, die ze het hele jaar vasthouden (we noemen ze ‘groenblijvers’, omdat ze altijd groen blijven). Voorbeelden zijn de spar en de den. Het hout van deze bomen heeft lange vezels, waarvan sterk karton en papier kan worden gemaakt. Hardhoutbomen hebben brede bladeren, die in de herfst van de boom vallen (deze bomen worden ‘loofbomen’ genoemd). Voorbeelden zijn de eik, de esdoorn en de berk. Het hout van deze bomen heeft kortere vezels, wat het geschikt maakt voor gladder papier, waarop kan worden geprint. Welke van deze bomen is een hardhoutboom, denken jullie? En welke een zachthoutboom? (LAAT DE KINDEREN ANTWOORD GEVEN.) Weet iemand van jullie wat voor soort bomen dit zijn? (LAAT DE KINDEREN ANTWOORD GEVEN.)

Hardhout en zachthout Hardhoutboom (eik) Zachthoutboom (spar) VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Hardhout en zachthout ANTWOORD: De linkerboom is een hardhoutboom, een eik. De rechterboom is een zachthoutboom, een spar. Hardhoutboom (eik) Zachthoutboom (spar)

Wat wordt er gemaakt van bomen? VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Wat wordt er gemaakt van bomen? Van de takken Van de schors Van pulp Dit zijn wat dingen die we van bomen maken. (BEKIJK ALLE ITEMS MET DE KINDEREN.) Maar er worden ook andere dingen gemaakt van bomen, zoals: (LAAT DINGEN ZIEN UIT DE ONDERSTAANDE LIJST.) Van houtpulp: karton, cellofaan. Van de wortels: olie en thee. Van het sap: lijm, lak, inkt, verf en vuurwerk. Van de bladeren en naalden: oliën, vooral denne-olie en cederolie. Van de stronk: houtskool, pek en houtteer. Van de schors: kleurstoffen, aspirine en brandstof. Van de wortels Van de wortels Van het sap Van de stronk

Voor elke boom die wordt gebruikt, worden er drie nieuwe geplant. VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Voor elke boom die wordt gebruikt, worden er drie nieuwe geplant. Zo zorgen we ervoor dat onze bossen blijven groeien. Bomen worden tegenwoordig verbouwd en geoogst, net als gewassen als katoen en maïs. Doordat we ongeveer drie nieuwe bomen planten voor elke boom die we gebruiken, worden de bossen steeds groter.

1500 Bosgebieden worden in Europa steeds groter, niet steeds kleiner… VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Elke dag komt er in Europa een oppervlakte van meer dan 1500 voetbalvelden aan bos bij. Bosgebieden worden in Europa steeds groter, niet steeds kleiner… (Gegevens die de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties heeft verzameld, geven een nauwkeurig beeld van succesvol bosbeheer en de totale toename van bosgebied.)   Volgens onze nieuwste gegevens ‘komt er in Europa elke dag een oppervlakte van 1500 voetbalvelden aan bos bij’.

Hoe bomen in karton veranderen VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Hoe bomen in karton veranderen We gaan nu bekijken hoe bomen worden veranderd in karton en vervolgens in kartonnen dozen.

Het maken van papier begin met het kappen van bomen VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Het maken van papier begin met het kappen van bomen Laten we het eens hebben over hoe karton en papier worden gemaakt. Het begint allemaal met het kappen van bomen. Allereerst wordt de boom in het bos geoogst. De takken worden eraf gezaagd en van de stam worden lange stukken gemaakt.

Daarna worden de stronken op een vrachtwagen geladen VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Daarna worden de stronken op een vrachtwagen geladen De stronken worden vervolgens op een vrachtwagen geladen, die ze naar de papierfabriek brengt.

In de papierfabriek wordt karton gemaakt van de bomen. VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM In de papierfabriek wordt karton gemaakt van de bomen. In de papierfabriek wordt karton gemaakt van de bomen Bij de papierfabriek worden de stronken van de vrachtwagens gehaald en in kleinere stukken gezaagd.

Pulp maken Die worden in een groot vat met water tot pulp gemengd. VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Pulp maken Die worden in een groot vat met water tot pulp gemengd.

De pulp wordt gelijkmatig over kartonrollen verdeeld VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM De pulp wordt gelijkmatig over kartonrollen verdeeld De pulp wordt gelijkmatig verdeeld over kartonmachines, zoals die op deze foto. Deze machines zijn heel lang.    Het water loopt weg door metaalgaas, waardoor de vezels ‘samenklonteren’ en een vel karton beginnen te vormen. Dat wordt vervolgens met grote rollers samengeperst om er nog meer water uit te drukken. Daarna wordt het vel verplaatst naar cilinders die met stoom worden verwarmd, waardoor nog meer water wordt verdampt.

Nu wordt het karton gedroogd en om enorme klossen gerold VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Nu wordt het karton gedroogd en om enorme klossen gerold Vervolgens wordt het karton gedroogd en om enorme klossen gerold, zoals jullie hier zien. Elke rol is net zo groot als volwassen man!

Daarna wordt het karton bedrukt met een drukpers, VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Daarna wordt het karton bedrukt met een drukpers, die veel verschillende kleuren kan aanbrengen. Vervolgens wordt het karton op maat gesneden, zodat het door een drukpers past, zoals op deze foto’s. (MISSCHIEN WILLEN VERPAKKINGSBEDRIJVEN HIER EEN PAAR DIA'S TOEVOEGEN OVER HOE ZE IN HUN FABRIEK VERPAKKINGEN MAKEN.)

Met een stansmachine wordt het karton op maat en VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Met een stansmachine wordt het karton op maat en in de juiste vorm gesneden om er dozen van te kunnen maken Met een stansmachine wordt het karton in de juiste grootte en vorm gesneden om er dozen van te kunnen maken.

Ten slotte worden de dozen in de juiste vorm gelijmd VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Ten slotte worden de dozen in de juiste vorm gelijmd De lijmmachines werken razendsnel en lijmen soms wel meer dan 100.000 stukken karton per uur vast. Dat is zo snel dat je het niet eens kunt zien!

Dozen worden gebruikt om allerlei soorten producten in te verpakken VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Dozen worden gebruikt om allerlei soorten producten in te verpakken Hier zien jullie een paar voorbeelden van dozen die je in de winkel kunt tegenkomen.  Wat voor producten kunnen de kinderen opnoemen die ook in dozen worden verpakt? 

Resten karton worden ingezameld VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Resten karton worden ingezameld Nadat er dingen van het karton zijn gemaakt, zoals cornflakesdozen, worden de stukken karton die over zijn, samengeperst tot zogenaamde ‘balen’.

Papier-/kartonfabriek VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Papier en karton kunnen heel vaak worden gerecycled! Papier-/kartonfabriek Bomen Papier/ karton Gerecycled papier/karton opnieuw gebruikt in het proces Papier en karton kunnen wel zeven keer worden gerecycled voordat de vezels te kort worden om nog te gebruiken. Maar ook dan gooien de recyclers het nog niet weg. Ze gebruiken het op andere manieren, bijvoorbeeld om er compost van te maken, of om te gebruiken als brandstof. Er komt dus maar heel weinig papier of karton op de vuilnisbelt terecht. Winkels Aankopen van de klant Producten gemaakt

Als we ons afval recyclen, kunnen we dit voorkomen… VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Als we ons afval recyclen, kunnen we dit voorkomen… Wie weet dat dit is? (ANTWOORD: vuilnisbelt, vuilniswagen.) Als je afval weggooit, komt dat op zo'n plek terecht. Dat is niet goed, want afval neemt ruimte in beslag en kan giftig zijn voor het water en de grond. Daarom is het heel belangrijk dat we zoveel mogelijk afval recyclen.

Wat kan er worden gerecycled? VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Wat kan er worden gerecycled? Steek je hand op als jullie thuis aan recycling doen (WACHT TOT ER KINDEREN HUN HAND OPSTEKEN). Steek nu je hand op als jullie op school aan recycling doen. (WACHT TOT ER KINDEREN HUN HAND OPSTEKEN.) Wat recyclen jullie thuis? En op school? (KIES EEN PAAR LEERLINGEN UIT OM TE LATEN VERTELLEN WAT ZE RECYCLEN - zoals papieren bordjes, plastic flessen enzovoort.) Vinden jullie dat we beter zouden moeten recyclen? (LAAT DE KINDEREN ANTWOORD GEVEN.)

Kunnen we nog meer recyclen? VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Kunnen we nog meer recyclen? Wisten jullie dat de meeste mensen al HEEL GOED zijn in het recyclen van papier en karton? We gooien veel minder weg dan we vroeger deden. En als er op school ook papier wordt gerecycled, komt het bureau van jullie juf of meester er niet zo uit te zien! Maar ja, het kan nog steeds beter. In heel Europa wordt meer dan 80% van de papieren verpakkingen gescheiden ingezameld voor recycling. Dat is meer dan het percentage voor plastic, maar we moeten nóg meer gaan recyclen.

VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Plastic recyclen Bij plastic duurt het (in tegenstelling tot bij papier en karton, dat snel afbreekt) honderden jaren voor het afbreekt. Tot die tijd drijft het in de oceanen, waardoor het water vervuild raakt en vissen dood gaan. Wat denken jullie dat deze jongen aan het doen is? (VRAAG DE KINDEREN ANTWOORD TE GEVEN.) Denken jullie dat al dat plastic dat op het water drijft gezond is voor de jongen? (VRAAG DE KINDEREN ANTWOORD TE GEVEN.) ANTWOORD: Deze jongen is op zoek naar bepaalde soorten plastic. Die haalt hij uit het afval dat op het water drijft. Hij verkoopt het, zodat hij eten kan kopen voor zijn gezin. Dus eigenlijk RECYCLET hij het plastic dat anderen hebben weggegooid! Maar nee, dit is GEEN gezonde omgeving voor de jongen. En het is ook niet gezond voor het water en de vissen.

Biologisch afbreekbaar VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Karton en papier zijn: Recyclebaar In Europa wordt 82% van de papieren verpakkingen gescheiden ingezameld voor recycling. Bij plastic is dat nog geen 40%*. Hernieuwbaar Elk jaar worden er nieuwe bomen bijgeplant. In tegenstelling tot plastic zijn papier en karton recyclebaar, hernieuwbaar en biologisch afbreekbaar. En veel meer mensen recyclen papier en karton dan plastic. Vergeet ook niet dat papier en karton nooit op de vuilnisbelt terechtkomen, doordat ze kunnen worden gebruikt voor andere dingen, ook als er geen nieuw papier meer van kan worden gemaakt. Weet iemand van jullie wat ‘hernieuwbaar’ betekent? (LAAT DE KINDEREN ANTWOORD GEVEN.) ANTWOORD: ‘Hernieuwbaar’ betekent dat, wanneer er een boom wordt gekapt, we die ‘hernieuwen’ door er een nieuwe boom voor in de plaats te planten. Ook zijn papier en karton, zelfs als ze worden weggegooid, niet schadelijk voor het milieu, omdat ze biologisch afbreekbaar zijn. Kan iemand van jullie vertellen wat ‘biologisch afbreekbaar’ betekent? (LAAT DE KINDEREN ANTWOORDEN.) ANTWOORD: ‘Biologisch afbreekbaar’ betekent dat als je papier een paar maanden buiten laat liggen, het in aarde verandert. Waarom is dat goed? (LAAT DE KINDEREN ANTWOORD GEVEN.) ANTWOORD: omdat uit aarde meer bomen en planten kunnen groeien. Biologisch afbreekbaar *bron: Eurostat

Bosgebieden in de wereld VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Bosgebieden in de wereld Zoals jullie kunnen zien aan de donkergroene kleur, is de bebossing in Europa en de Verenigde Staten flink gegroeid. Daar worden op een goede manier bomen gekweekt voor papier. Nettotoename bosgebied Huidige bebossing

Waarom bomen belangrijk zijn VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM Waarom bomen belangrijk zijn Bomen oogsten Papier en karton maken Bomen planten We hebben vandaag geleerd dat bomen niet alleen belangrijk voor de aarde zijn omdat ze de zuurstof produceren die we inademen, de bodem gezond houden en leefruimte bieden aan veel dieren en insecten, maar ook omdat we er zoveel dingen van kunnen maken, zoals papier en verpakkingsmaterialen. Wat het ALLERBIJZONDERST is aan bomen, is dat we voor elke boom die we kappen een nieuwe terugplanten. En omdat het papier dat van bomen wordt gemaakt biologisch afbreekbaar is, is het niet slecht voor het milieu, zoals plastic. Papier en karton gebruiken Recycling

En dan nu: een boom planten! VAN BOOM NAAR DOOS • VAN DOOS NAAR BOOM En dan nu: een boom planten! Nu gaan we een paar jonge boompjes planten in de dozen die we mee hebben genomen. WIE WIL ME DAARBIJ HELPEN?