Historiek resultaten van de LABS ringtesten LABS contactdag 3 oktober 2008 Frederick Maes* en Gert Otten, LKM-MRG

Overzicht aangeboden ringtesten 1997-2008 1997: rookgassen / basispakket organische KWS 1998: identificatie organische KWS / TKWS 1999: rookgassen / stof / HCl 2000: basispakket organische KWS / fysische parameters 2001: rookgassen / kwik 2002: TKWS / HCl / fysische parameters 2003: rookgassen / stof 2004: TKWS / basispakket organische KWS / fysische parameters 2005: rookgassen / kwik / stof 2006: basispakket organische KWS / HF 2007: rookgassen / fysische parameters / stof / TKWS/ basispakket organische KWS 2008: rookgassen / fysische parameters / stof / TKWS/ basispakket organische KWS / NH3 Vanaf 2007 gelden ringtesten ook als erkenningsproef voor labo’s waarvan de erkenning vervalt het jaar na de ringtest HF en NH3: geen historiek

Rookgassen Kalibratiestappen: enkel 1 rookgas aanwezig (behalve NO2 in lucht); criterium = afwijking < 10% (O2: < 0,2% absoluut) Mengstappen: alle rookgassen aanwezig, met of zonder vocht; criterium = afwijking < 20% (O2: < 0,3% absoluut) Deze criteria zijn gebruikt om de figuren op te stellen: per jaar kunnen de criteria licht gewijzigd zijn (zie O2) Resultaten NO kalibratiestap zijn altijd goed geweest, laatste 2 jaren geen overschrijdingen

Rookgassen NO2-NOx mg/Nm³ 1997: 64,7 1999: 20,4 1997: 64,7 1999: 20,4 2001: 10,2 (meeste overschrijdingen) 2003: 15,5 2005: 33,0 2007: 36,5 2008: 39,5 Crit: < 20% (niet voor evaluatie) Opzet zoals het nu is dateert van 2001: ofwel kalibratiestap, ofwel mengstap met alle componenten (droog/nat) Goede resultaten voor de NOx mengstap “aparte” stap want aangeboden concentraties zijn eerder laag

Rookgassen CO-CO2 In de loop van de jaren is de kwaliteit van de metingen toegenomen: zie 07-08 Kwaliteit van deze metingen is in de loop van de jaren toegenomen (zie 2007-2008)

Rookgassen O2 1997-2007-2008: geen eigen 1999-2001-2003-2005: wel kalibratiestap voor O2, resultaten komen dan uit kalibratiestap NO2 1999-2001-2003-2005: wel eigen kalibratiestap voor O2 Opstellen deze grafiek: 0,2%, voor evaluatie ivm actieplan 2007- 2008: 0,3% want geen zuivere kalibratiestap Goede resultaten doorheen de jaren Vanaf 2007: criterium voor opstellen van actieplan is 0,3% abs., in kader van erkenning 0,2% In 2008: geen overschrijdingen Resultaten mengstappen in 2008 perfect

Rookgassen SO2 Na verbetering van kwaliteit is het in 2007 en 2008 iets minder goed 2008: kalibratiestap is gebeurd in een vochtig afgas Laagste conc./ringtest mg/Nm³ 2001: 265 2003: 451 2005: 574 2007: 178 2008: 119 Zelfde evolutie maar 2007-2008: stappen met laagste conc.: meeste overschrijdingen Kalibratie: Na verbetering van kwaliteit (01-03-05: stijging deelnemers en maar 1 slecht) in 07 en 08 iets minder goed Mengstappen: zelfde evaluatie maar 07-08: laagste gegenereerde conc is 2 à 3 keer lager, en in die stappen wordt er minder goed gemeten

TKWS Propaan: criterium = afwijking < 15% Benzeen, ethylacetaat en chloroform: voor 2 of meer stappen meer dan 0,1 afwijking van resp. RRF ranges Benzeen: 0,8 – 1,1 Chloroform: 0,7 – 1,2 Ethylacetaat: 0,7 – 1,0 1998-2002: criterium voor actieplan was maar 10%: evaluatie werd opgesplitst ngl. span in lucht of N2 gebeurde 2007-2008: 15% cfr. erkenningseisen In 2008: lagere conc. maar in tegenstelling tot SO2 overschrijdingen niet bij lage conc. gemeten Resultaten: 2008 wel lagere conc maar itt SO2 zijn de afwijkingen niet bij laagste conc te vinden

TKWS benzeen-chloroform 1998-2002: criterium: RRF voor dezelfde componenten bij verschillende zuurstofconcentraties mogen max. 10% verschillen Vanaf 2004: er wordt met het criterium van de range gewerkt om conformiteit met EN normen te onderzoeken Zowel voor benzeen als chloroform: gunstige evolutie Benzeen en chloroform: gunstige evolutie

TKWS ethylacetaat - O2-synergisme 2002: ethylacetaat niet aangeboden Tabel: bias van gem. over alle labo’s (zonder uitschieters) tov ref. waarde Propaan en ethylacetaat: afwijkingen minder afhankelijk van O2 concentratie Benzeen en chloroform: sterk verschil in afwijkingen tussen 0% en 20,9%   O2 conc. (%) 2002 2004 2007 2008 propaan ± 0 -2 1 2 ± 10 -4 -1 ± 20,9 3 chloroform -29 -30 -31 -20 -28 -17 -23 -19 -9 ethylacetaat -35 -36 -33 -34 -32 benzeen -8 0,6 -10 -12 -3 -11 6

Basispakket KWS Tem 2006: zowel identificatie (componenten uit 12 en 13) als kwantificatie (enkel pakket 12) Vanaf 2007: alle aanwezige componenten (enkel uit pakket 12) dienen gekwantificeerd te worden Criterium: voor 1 of meer componenten: afw. > 20% aantal componenten te kwant 1998: 8 2000: 9 (enkel droge) 2004: 8 2006: 5 2007: 10 2008: 10 (sterke verbetering tov vorige jaren) Sterke verbetering in 2008

Fysische parameters Verschillende parameters: Temperatuur (sinds 2000): zandbad, van 50 tot 600°C Snelheid (sinds 2000): windtunnel, van 3 tot 20 m/s Volume (sinds 2000): bell-prover vat In tegenstelling tot vorige ringtesten heeft elk labo hier zijn eigen referentiewaarde (wel zelfde grootte-orde) watergehalte (sinds 2002; 1 referentiewaarde)

Fysische parameters -Temperatuur Criterium : 1°C 2000: lage (± 60°C) + hoge temperatuur(± 210°C) 2002 + 2004: ± 60-70°C 2007 + 2008: ± 100°C Globaal gezien: laatste 3 ringtesten beter dan de eerste 3 Globaal gezien laatste 3 ringtesten beter dan eerste 3

Fysische parameters: volume en watergehalte Criterium volume: 8% Criterium watergehalte: 15% Aan te zuigen volume: ± 100l watergehalte: ± 10 vol% Criteria vol temp en water constant gebleven Vol.: verbetering in de laatste 2 testen Water: nivueea blijft grotendeels hetzelfde Verbetering in de laatste 2 testen Niveau van de metingen blijft grotendeels hetzelfde

Fysische parameters: snelheid laag en hoog Criterium: 12,5%-0,53*Vref (± 10%) Criterium: 12,5%-0,53*Vref (± 5%) Vref: ± 5 m/s Vref: ± 14 m/s 2000 en 2002: geen onderscheid tussen L en S pitot, wel vanaf 2004 00 en 02: geen onderscheid L S pitot, wel vanaf 2004 L: 08 beter dan 04-07; S: 08 tov 07 minder; analoog voor hoge snelheid L: resultaten 2008 beter dan in 2004-2007 S: resultaten 2008 minder tov 2007

Stof laag Criterium: 15% Zouten: KCl, KNO3 en (NH4)2SO4 Concentraties: 0-25 mg Goede resultaten doorheen de jaren Criterium altijd constant gebleven 105°C: NBN X 44-002, vanaf 03: EN 13284, vanaf 05 enkel EN Resultaten laag-hoog: goed gedurende verschillende jaren

Stof hoog Criterium: 10% Zouten: KCl, KNO3 en (NH4)2SO4 Concentratie: 50 -150 mg Goede resultaten doorheen de jaren

HCl Criterium: 20% Zowel droge als natte stap Concentraties: ± 17 mg/Nm3 in 1999; ± 30 mg/Nm3 in 2002 Aanzienlijke verbetering in 2002 tov 1999 Anzienlijke verbetering 2002 tov 1999

Hg Criterium : 20% Onderscheid tussen metallisch kwik en kwikzout in 2001 Concentraties: 50-300 µg/Nm3 2005: enkel metallische vorm Aanzienlijke verbetering in 2005 tov 2001 In 2005 enkel met metallisch want was slechte Hg vorm Aanzienlijke verbetering 2005 tov 2001

Besluit Globale evaluatie: aanzienlijke verbetering tov beginjaren Vanaf 2007 gelden de ringtesten ook als erkenningstesten voor labo’s waarvan de erkenning vervalt het jaar volgend op de ringtest Voor een aantal parameters worden er verschillende criteria gehanteerd voor ringtesten en erkenningstesten bv. ringtest erkenningstest Rookgassen (kalibratie/meng): 10%/20% 15%/15% Stof (laag/hoog): 15%/10% 15%/15% Zuurstof: 0,2%-0,3% abs. 0,2% abs. Programma volgende jaren: steeds rookgassen, TKWS, basispakket KWS, fys. parameters en stof; aangevuld met bijkomende parameters (mogelijkheid 2009: HCl of HF) SO2: niet zo door de lagere concentraties de laatste 2 jaren Vooral criteria van de ringtesten zijn aangepast obv ervaringen