Tips om goed te kunnen bewegen met longziektes Kom uit de stoel! Tips om goed te kunnen bewegen met longziektes

Voor de pauze: Wat is COPD en wat zijn de gevolgen? Ernst- Jan Troe, huisarts COPD: hoe blijf ik in beweging? Saskia Soerohardjo- de Jong en Stephanie Braun, fysiotherapeuten COPD en voeding in relatie tot bewegen. Danielle den Ouden, diëtiste COPD en (inhalatie)medicijnen in relatie tot bewegen. Cora Oosterom, apotheker

Na de pauze Zorgprogramma COPD Dillenburg Beweegaanbod bij Fysiotherapie v/d Berg Vragen beantwoorden Wat heeft u nodig om in beweging te komen en te blijven?

COPD en bewegen Ernst- Jan Troe, huisarts, gezondheidscentrum Dillenburg

Opzet Wat is COPD? Wat zijn gevolgen van COPD? Wat is de behandeling bij COPD. Waarom is bewegen bij COPD belangrijk?

Wat is COPD? COPD: Chronic Obstructive Pulmonary Disease COPD is een longziekte. Hoe werken onze longen?

Werking longen?

Werking longen?

Wat is COPD? Chronische bronchitis

Wat is COPD? Emfyseem

Gevolgen COPD Longfunctieverlies Grotere kans op infecties (exacerbaties) Gewichtsverlies en spierkrachtverlies

Behandeling van COPD

Behandeling van COPD Inhalatie medicatie Stoppen met roken Voeding Bewegen

Waarom bewegen bij COPD? COPD kost energie Afname van spiermassa Ademhalingsspieren worden zwakker Toename benauwdheid

Waarom bewegen bij COPD? Betere ademhalingsspieren Spieren hebben minder zuurstof nodig Minder last van benauwdheid Minder kans op infecties

COPD: hoe blijf ik in beweging? Saskia Soerohardjo- de Jong, Stephanie Braun Fysiotherapie v/d Berg Februari 2016

Hoeveel beweging is gezond? Nederlandse norm voor gezond bewegen Minimaal 5 dagen per week, bij voorkeur dagelijks 30 minuten Matig intensief Huiswerkblad COPD, let op zitten/ liggen niet gezond

Beter bewegen door bewegen sporten Spieren worden sterker en efficiënter Betere algehele conditie minder kortademigheid Meer motivatie om te bewegen

Bij kracht zetten: uitademen Traplopen

1 ding tegelijk Niet praten en lopen tegelijk

Pursed lip breathing Uitademen met getuite lippen Verminderen kortademigheid Voorkomt luchtweg collaps https://www.youtube.com/watch?v=RxPRng3FRD4

Steunend op adem komen na inspanning

Hulpmiddelen

Doseren

Gemakkelijker bewegen Beter bewegen door bewegen Pursed lip breathing Bij kracht zetten: uitademen 1 ding tegelijk Steunend bijkomen na inspanning Hulpmiddelen Doseren

COPD en voeding in relatie tot bewegen Danielle den Ouden, diëtiste, Voedietist Februari 2016

Wat komt er aan bod? Veel voorkomende vragen Hoe kunnen wij u ondersteunen COPD en Voeding Dieetadvies ongewenst gewichtsverlies en overgewicht. Eiwitten na de training Vragen

Veel voorkomende vragen? Wat is COPD? Wat is de relatie voeding en COPD? Wat hebben calcium en Vit D te maken met COPD? Wat is voor mij een Volwaardige voeding? Hoe kan het dat ik ongewenst afval? Wij helpen u, geven antwoord en geven een dieetadvies op maat.

Hoe kunnen wij u ondersteunen? Handhaven en/of verbeteren van de voedingstoestand Verlagen van verhoogde risico op ongewenst gewichtsverlies Bereiken van een volwaardige voeding Verbeteren van de leefstijl, aansluitend bij de wensen en mogelijkheden van de patiënt. Weet welke aanvullingen/supplementen nodig zijn

COPD en Voeding Omdat u COPD heeft, is gezonde voeding extra belangrijk. De combinatie van een goede voedingstoestand en een goede lichamelijke conditie kunnen klachten als vermoeidheid en kortademigheid verlichten. Eiwitverrijkt 1,5 g eiwit per kg actueel lichaamsgewicht (langzaam opbouwen en kijken in hoeverre dit mogelijk is) Calcium 1000 - 1200 mg Vitamine D 10 - 20 ug Extra aandacht verhogen lichamelijke inspanning

Ongewenst gewichtsverlies Lichaam heeft behoefte aan extra energie. Eten gaat moeizaam Als u afvalt verliest u naast vet ook spiermassa, dit leidt tot verzwakking van de spieren (ook de ademhalingsspieren). Weerstand neemt vaak af! De ademhaling gaat moeizamer, waardoor u eerder vermoeid raakt.

Dieetadvies Waar zitten eiwitten in? Eiwitverrijkte voeding. Juiste energie inname, passend bij uw persoonlijke situatie. Volwaardig voedingspatroon. Voldoende lichaamsbeweging. Waar zitten eiwitten in? Er zijn dierlijke en plantaardige eiwitten. Dierlijke eiwitten zitten vooral in vlees, vis, gevogelte, melk(producten), kaas en eieren. Plantaardige eiwitten zitten vooral in brood, graanproducten, peulvruchten, vleesvervangers, noten en paddenstoelen. Door lichaamsbeweging verbetert u uw uithoudingsvermogen en neemt de spiermassa toe. De spieren waarmee u ademhaalt, worden sterker en uw benauwdheid minder.

Overgewicht en COPD Energiebeperkt dieet Hanteren dezelfde hoeveelheid eiwitten! Terugrekenen BMI 27 Het is belangrijk, dat als u afvalt, u hoofdzakelijk vetmassa verliest en geen spiermassa, want dit leidt tot verzwakking van de spieren.

Conclusie De juiste voeding is de basis van uw COPD behandeling Daarnaast geven wij ook adviezen bij verminderde eetlust, vermoeidheid, droge mond, slijmvorming en smaak- of reukveranderingen

Eiwitten na de training 20 – 30 gram eiwitten na het trainen met koolhydraten Eiwitten zijn belangrijk maar zeker ook de timing. Voeding vastzetten in de spier kost energie, vandaar ook koolhydraten. Niet trainen = nauwelijks resultaat

Bedankt voor uw aandacht, en altijd: Smakelijk eten !

Geneesmiddelen bij COPD in relatie tot bewegen Cora Oosterom, Apotheek De Hoge Zijde Februari 2016

Medicamenteuze therapie bij COPD - I Medicatie heeft alleen een beperkt effect op klachten, kwaliteit van leven, inspanningsvermogen en exacerbaties; er is geen effect op de versnelde achteruitgang van de longfunctie bij COPD. Medicatie dient dus altijd gecombineerd te worden met niet- medicamenteuze maatregelen: stoppen met roken, voldoende bewegen en adequate voeding. Bij de behandeling van COPD wordt gebruikgemaakt van inhalatiemiddelen: dosisaerosolen (met voorzetkamer) of poederinhalatoren. SMR: de belangrijkste stap in de behandeling van COPD Veranderingen van leefstijl, zoals stoppen met roken, voldoende bewegen en adequate voeding, zijn de basis van het beleid. Inhalatiemiddelen: lokale werking en dus lager doseren.

Medicamenteuze therapie bij COPD - II Bij patiënten met lichte ziektelast of weinig klachten kan inhalatiemedicatie achterwege blijven en/of ‘zo nodig’ medicatie, te starten bij verergering van de klachten. Klachten worden behandeld met kortwerkende en langwerkende luchtwegverwijders.

Luchtwegverwijders Kortwerkende: salbutamol (salbutamol, Airomir, Ventolin) terbutaline (Bricanyl) ipratropium (ipratropium, Atrovent, Ipraxa) Langwerkende: formoterol (formoterol, Atimos, Foradil, Oxis) indacaterol (Hirobriz, Onbrez) olodaterol (Striverdi) salmeterol (Serevent) aclidinium (Eklira) glycopyrronium (Seebri) tiotropium (Spiriva) umeclidinium (Incruse) Kortwerkend middel bijv. voorafgaand aan fysiotherapie gebruiken. Van de nieuwe middelen is geen klinisch relevante meerwaarde t.o.v. de bestaande langwerkende middelen aangetoond t.a.v. longfunctie, kwaliteit van leven, exacerbaties en mortaliteit. Vanwege de onbekendheid van de effectiviteit en bijwerkingen op de lange termijn worden deze middelen niet aanbevolen.

Inhalatiecorticosteroїden (ICS) beclometason (beclometason, Qvar) budesonide (budesonide, Pulmicort) ciclesonide (Alvesco) fluticason (Flixotide)

Combinatiepreparaten Kortwerkende luchtwegverwijders: fenoterol/ipratropium (Berodual) salbutamol/ipratropium (generiek, Combivent, Ipramol) Langwerkende luchtwegverwijders: indacaterol/glycopyrronium (Ultibro) formoterol/aclidinium (Duaklir) olodaterol/tiotropium (Spiolto) vilanterol/umeclidinium (Anoro) Langwerkende luchtwegverwijder/ICS: formoterol/beclometason (Foster) formoterol/budesonide (DuoResp, Symbicort) formoterol/fluticason (Flutiform) salmeterol/fluticason (generiek, Seretide) vilanterol/fluticason (Relvar)

Bijwerkingen Lokale bijwerkingen inhalatiemedicatie: heesheid en orale schimmelinfectie (ICS) zelden: toename van cariës Advies: na het nemen van de medicatie: tanden poetsen en/of de mond spoelen Tremor van handen en vingers, hoofdpijn, stijging van de hartfrequentie, vaatverwijding Droge mond, zelden glaucoom, urineretentie Candida-infectie Het risico op candidiasis en heesheid neemt toe bij verhoging van de dosering. Orale candidiasis komt voor bij 5 tot 13% van de volwassen patienten met ICS (voor COPD of astma). Het risico hierop is het hoogst in de eerste drie maanden na de start met het ICS en blijft verhoogd gedurende minstens een jaar na de start van de behandeling. Het risico op heesheid is lager bij gebruik van een dosisaerosol met voorzetkamer dan bij gebruik van inhalatiepoeder. Systemische bijwerkingen ICS: o.a. bijniersuppressie, effecten op botdichtheid en glaucoom.

Exacerbaties Medicamenteuze behandeling: - na instructie zelf de dosering kortwerkende luchtwegverwijders verhogen (via voorzetkamer) - orale corticosteroïden (meest prednisolon) - antibiotica Toevoegen inhalatiecorticosteroïden (ICS) alleen bij frequente ernstige exacerbaties (≥ 2 per jaar) indien al behandeld wordt met (een) langwerkende luchtwegverwijder(s) Bij afname aantal exacerbaties doorgaan met ICS ICS staken als het aantal exacerbaties niet duidelijk afneemt na één jaar of als er gedurende twee jaar geen exacerbaties meer zijn Intensieve bronchusverwijdende therapie via een voorzetkamer bij exacerbatie: (opnieuw) starten van KWBV tijdelijk verdubbelen van de dosis combineren van twee soorten KWBV 5 ademteugen via voorzetkamer Bij onvoldoende effect + prednisolon Frequente ernstige exacerbaties (≥ 2 kuren prednisolon, antibioticum of ziekenhuisopname voor COPD per jaar)

Inhalatie-instructie Instructiefilmpjes op www.apotheek.nl en www.inhalatorgebruik.nl Meest gemaakte fouten bij inhalatie: 1. Niet maximaal uitademen voor inhalatie 2. De adem te kort vasthouden na inhalatie 3. Te krachtig inhaleren uit de poederinhalator 4. Dosisaerosol niet krachtig genoeg schudden; niet schudden voor de tweede inhalatie 5. De mond niet goed sluiten om het mondstuk 6. Het hoofd niet omhoog houden 7. Problemen met het tegelijkertijd inademen en knop indrukken 8. Verkeerd of te weinig schoonmaken voorzetkamer Huisarts Wet 1994; 37(1):14-16. Therapietrouw! Voorzetkamer: nieuw in LAN-protocol inhaleren via rustige inademing 1x zo diep mogelijk inademen Fouten bij inhalatie: 70% maakt ≥ 1 fout, 30% > 2 fouten. Jaarlijkse controle inhalatietechniek.

Stoppen met roken Bij COPD en hart- en vaatziekten heeft stoppen met roken meer effect dan medicamenteuze behandeling. Ter ondersteuning beschikbaar: nicotinevervangende middelen nortriptyline (Nortrilen) bupropion (Zyban) varenicline (Champix) Advies NHG: voeg aan de intensieve ondersteunende interventie medicatie toe als de patiënt meer dan 10 sigaretten per dag rookt, en de eerste sigaret binnen 30 minuten na het ontwaken opsteekt. Medicatie mag ook bij < 10 sigaretten per dag roken. Nicotinevervangende middelen, nortriptyline en bupropion zijn ongeveer even effectief bij SMR. Gezien de geringere bijwerkingen en contra-indicaties acht de NHG-standaard nicotinevervangende middelen eerste keus.

Pauze

Zorgprogramma COPD Dillenburg Deelnemende zorgverleners: Huisarts, POH, apotheker, diëtist, fysiotherapeut DISCO: Dillenburg Interdisciplinaire COPD cursus Het beweegadvies bij de fysiotherapeut Consult bij de diëtist

Beweegaanbod Fysiotherapie v/d Berg Huidig aanbod Wat wilt u? Het beweegconsult Individuele fysiotherapie Beweegprogramma COPD Fysiosport abonnement COPD wandelgroep COPD circuitgroep

Vragen beantwoorden

En u! Wat heeft u nodig om in beweging te komen en te blijven? COPD oefenblad Wandelgroep: bewegen met buurbewoners Sport- en spel Zwemmen Kosten? Eigen tips?