Laagtaalvaardige ouders signaleren aanpak preventie verwijzen de Bibliotheek Z-O-U-T i.s.m. St. Lezen & Schrijven

Liesbeth Versteeg

Het leven van Lisa www.in60seconds.nl/werk/stichting-lezen-en-schrijven-het-verhaal-van-lisa/ Lisa groeit op in een taalarm gezin. Heeft nooit leren lezen of schrijven. Met Lisa wordt het verhaal verteld van St. Lezen & Schrijven. Een verhaal dat aanspoort om laaggeletterdheid in Nederland tegen te gaan en ieder hierin zijn rol te laten pakken. Hoe kunnen wij die cirkel doorbreken?

Tip: gebruik deze presentatie als ‘wegwijzer’. Spoorboekje Tip: gebruik deze presentatie als ‘wegwijzer’.

Rol van de Bibliotheek Gemeentelijke doelen waarin de Bibliotheek een rol speelt: Bestrijden laaggeletterdheid Goed geïnformeerde inwoners / een leven lang leren Langer thuis wonen / voorkomen eenzaamheid

Inzet programma’s Z-O-U-T BoekStart voor baby’s > 0-2 jaar BoekStart in de Kinderopvang > 0-4 jaar de Bibliotheek op School > 4-12 jaar de VoorleesExpress > 2-8 jaar het Taalhuis > voor iedereen die aan de slag wil met taal

Programma BoekStart Leesbevorderingsprogramma: - BoekStart voor baby’s - BoekStart in de kinderopvang Doel: pedagogisch medewerkers, ouders en hun kinderen met boeken en lezen in contact brengen. Boekideeën: www.boekstart.nl/wat-is-boekstart/boekstartkoffertje/

De Monitor en BoekStart De jaarlijkse monitor heeft als voornaamste doel: de voorleesomgeving en het gedrag van de pedagogisch medewerker rondom leesbevordering in beeld te brengen. daarnaast levert de monitor informatie over beleid en organisatie in de kinder-opvangorganisatie rondom BoekStart in de Kinderopvang. Weet u hoe u laaggeletterde ouders kunt herkennen? >>>

Kent u iemand die laaggeletterd is? [taalzwak of laagtaalvaardig] Laaggeletterden zijn mensen die moeite hebben met lezen, schrijven en/of rekenen. Vaak hebben zij ook moeite met omgaan met een computer. Kent u iemand die laaggeletterd is? [taalzwak of laagtaalvaardig]

Quizvraag 1 Hoeveel mensen in Nederland hebben moeite met lezen, schrijven en/of rekenen? 1,8 miljoen 2,5 miljoen 2,8 miljoen

Antwoord Hoeveel mensen in Nederland hebben moeite met lezen, schrijven en/of rekenen? 1,8 miljoen 2,5 miljoen  2,8 miljoen Eerder onderzoek wees uit dat 1,3 miljoen Nederlanders tussen de 16 en 65 jaar moeite hebben met lezen en schrijven. De volgende vragen gaan over deze groep.

Quizvraag 2 Hoeveel procent van de laaggeletterden is van autochtone* afkomst? 23% 52% 65% *personen met een Nederlandse achtergrond

Antwoord Hoeveel procent van de laaggeletterden is van autochtone* afkomst? 23% 52% 65%  *personen met een Nederlandse achtergrond

Quizvraag 3 Hoeveel procent van de laaggeletterden heeft een betaalde baan? 10% 57% 65%

Antwoord Hoeveel procent van de laaggeletterden heeft een betaalde baan? 10% 57%  65%

Signalen Ik ben mijn bril vergeten… Dat formulier vul ik thuis wel in… Ik schrijf zo onleesbaar, doe jij dat maar voor me… Ik dacht dat de afspraak morgen was… Ik heb de e-mail niet ontvangen… Samenvatting van de uitspraken van de ouders. Bovenstaande betekent NIET dat iemand laaggeletterd is. Als meerdere redenen herhaaldelijk worden genoemd, krijg je een VERMOEDEN van laaggeletterdheid.

[Mogelijke] oorzaken Thuissituatie: Taalarme omgeving: er wordt weinig gepraat Niet-geletterde omgeving: er is weinig geletterd materiaal in huis Onderwijs en oefening: Weinig onderwijs gehad Weinig oefening gehad Individuele oorzaken: Bijvoorbeeld dyslexie of een taalstoornis o.i.d.

Moeite met… Formulieren invullen (kinderopvangtoeslag, belasting, etc.) Rijbewijs halen [theorie] Reizen met het openbaar vervoer Voorlezen aan (klein)kinderen Pinnen en digitaal betalen Werken met de computer Een sollicitatiebrief schrijven Ondertiteling TV lezen Een recept lezen >>> Etc.

Plan van aanpak Wanneer een ouder laaggeletterd is [vermoeden]: probeer je het vertrouwen op te bouwen een gesprek aan te gaan en eventueel te verwijzen naar mogelijkheden voor scholing

Een 1 op 1 gesprek Het is belangrijk dat ouders de taal bij hun kinderen zo goed mogelijk stimuleren om laaggeletterdheid op latere leeftijd te voorkomen. Tip: vraag aan ouders aan te geven met een cijfer van 1-5 of de volgende zinnen bij hun passen: Ik kan voorlezen aan mijn kind of kleinkind Ik kan de flesvoeding van mijn kind goed doseren Ik kan een vragenlijst invullen

Terug-vertel methode Voorbeeld van de Huisarts: ‘Om zeker te zijn dat ik het goed heb uitgelegd, wil ik u het volgende vragen’: • Hoe gaat u nu straks thuis het apparaat gebruiken? • Kunt u in eigen woorden vertellen wat ik heb gezegd? Bron: Toolkit Gezonde taal UMC

Schriftelijke communicatie 1 Breng alle schriftelijke communicatie in kaart Maak de schriftelijke communicatie eenvoudiger Gebruik eigentijdse woorden: https://ggdgelderlandzuid.nl/scholen/laaggeletterdheid/downloads/ Tip: stel een proeflezer aan

Schriftelijke communicatie 2 Om het makkelijk te maken om een tekst in eenvoudige taal te schrijven, is er de factsheet 'Eenvoudige taal voor laaggeletterden'. Hierin vindt u onder meer concrete schrijftips en informatie. www.lezenenschrijven.nl

Borgen in beleid Stel een projectplan op. Aanpak laaggeletterdheid bij ouders en/of medewerkers. Gebruik het format: www.lezenenschrijven.nl/gezin Wijs een ambassadeur aan die verantwoordelijk is voor dit thema. Zet taal op de agenda in bestaande overleggen.

De leesomgeving 1 - preventie De leesomgeving van een kind is erg belangrijk. Mensen die laaggeletterd zijn hebben moeite met voorlezen. Wat kunt u doen? Attenderen op Bibliotheek-bezoek Attenderen op [structureel] voorlezen

De leesomgeving 2 - collectie Tekstloze prentenboeken Beeldwoordenboeken Zoekboeken / aanwijsboek Liedjes, versjes en gedichten Digitale prentenboeken [win-win situatie]

Leesomgeving 3 - voorbeeld Zien lezen – doet lezen Voorlezen Praten over boeken Naar de bibliotheek Lees een digitaal prentenboek www.kinderboekenweek.nl/uitgaven/prentenboek/ http://geefeenprentenboekcadeau.nl/ www.nationalevoorleesdagen.nl

Rol van de ouders Ouders spelen een belangrijke rol Ouders kunnen op jonge leeftijd beginnen met voorlezen Dit kan al vanaf 3 maanden www.youtube.com/watch?v=ck5V7a4WKp4

BoekStart-proces in beeld BoekStart heeft, speciaal voor laaggeletterde ouders en Nieuwkomers, een beeldflyer waarin het hele BoekStart-proces wordt weergegeven. Uitgegeven in het Nederlands, Arabisch, Engels, Frans, Pools, Spaans, Tigrinya [taal die veel mensen in Eritrea spreken] en Turks.

Bouwen op je thuistaal Zijn ouders anderstalig? Tip: lees voor in je sterkste taal, dus de thuistaal. Als je een kasteel bouwt, bouw je eerst een stevig onderlaag: een goed fundament. Die stevige basis is je thuistaal. Als dat fundament stevig is, kun je er grote torens opbouwen. Bv. een sterke Nederlandse toren! Meertalig gezin? One parent one language OPOL.

Meer lezen? www.boekstart.nl www.taalvoorhetleven.nl/ www.lezenenschrijven.nl/ www.hetbegintmettaal.nl/ www.bibliotheekzout.nl www.pharos.nl Wanneer één persoon precies de goede boeken aanreikt, kan dat voor iemand een wereld van verschil maken.

Nice to know 1 de BoekStart-app; staat boordevol video’s en heldere informatie over voorlezen, de nieuwste boeken- en voorleestips voor baby, dreumes of kleuter, etc. www.boekstart.nl/boekstart-voorlees-app Luister kinderliedjes op Spotify; BoekStart is er te vinden met de afspeellijst Zingen met je baby!

Nice to know 2 www.boekstart.nl/voorleestrom-bekende-artiesten-zingen-in-elf-verschillende-talen/ Met het zingen van het kinderliedje de Voorleestrom maak je van het voorleesmoment een nog leukere activiteit Het sluit goed aan op de dagelijkse routine van het voorlezen Door samen te zingen en voor te lezen groeit de emotionele band Je hebt samen plezier Nieuw: luister de liedjes van De Voorleestrom op Spotify!

E-learning herkennen / motiveren Voor iedereen die in het werk te maken heeft met mensen die moeite hebben met lezen en schrijven heeft Stichting L&S een e-learning: https://elearning.lezenenschrijven.nl/#/login Kies voor ‘Gezin’. Deze e-learning duurt ca 45 minuten. Toets met 20 vragen. Minimaal 70% goed > Certificaat!

Aanvulling Consultatiebureau 1 Hoor je mij? – tijdens deze bijeenkomst* worden zwangere vrouwen en hun partners geïnformeerd over het belang van zowel voorlezen als het zingen van liedjes voor hun kind in de prenatale fase en daarna. Het doel is om de toekomstige ouders te stimuleren te praten en te zingen vanaf het allereerste begin. De aanname is dat als ouders een talig contact met het ongeboren kind hebben, zij ook direct een talig contact zullen hebben met de baby na de geboorte. * Aandacht in de Samen Zwanger, een magazine voor zwangere vrouwen en hun partner [via verloskundigen en gynaecologen]

Aanvulling Consultatiebureau 2 Taalontwikkeling en taal zijn belangrijk voor de ontwikkeling van het kind, dat wist u al. Maar dat u in het persoonlijk contact met ouders heel effectief die taalontwikkeling kunt beïnvloeden, kan niet genoeg benadrukt worden. Daarom is in het kader van BoekStart de e-learningmodule Taalstimulering door voorlezen* gemaakt. Speciaal ontwikkeld voor jeugdartsen, jeugdverpleegkundigen en verpleegkundig specialisten is het een handig hulpmiddel om uw kennis op te frissen en uw deskundigheid te vergroten. Via de JGZ-academie van Het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) www.jgzacademie.nl * Aandacht in JA!-magazine, vakblad voor Jeugdartsen in NL

Verwijzen Wat is het Taalhuis? Wat is de VoorleesExpress? www.bibliotheekzout.nl/leren---studeren/taalhuis0/wat-is-het-taalhuis.html Wat is de VoorleesExpress? www.bibliotheekzout.nl/leren---studeren/voorleesexpress.html

Beoordelen deelsessies App ‘Hoger bereik’ Inloggen: code binnenkant badge [of mail] Klik op het icoontje programma Zoek: Signaleren laaggeletterdheid voor pedagogisch medewerkers / consultatiebureaus Druk op beoordeel deze sessie Dank!