Taal en Theorie les 3.4 Wat kan er misgaan bij het spreken, verstaan en lezen? Het proces van spreken Het proces van verstaan Afasie Dyslexie

The Italian man who went to Malta https://www.youtube.com/watch?v=Ou2vqAwNEW8

HAND-OUT Maak opdracht A, B, C en D

Mentaal Lexicon Woordenschat in ons brein die veel informatie bevat zoals klanken (rijm, beginklanken), tegenstellingen, associaties, synoniemen, hyponiemen, betekenissen etc. Het is dus geen woordenlijst zoals in een woordenboek.

Het proces van spreken Vloterboot en boordewoek: we denken in clusters van klanken Vooruitdenken (preverbaal concept), woorden in een grammaticale zin zetten (grammaticale codering) en uitspraak lopen door elkaar: incrementeel proces Blijke eikel: -k- van eikel komt al eerder, dus blijkbaar denk je daar al aan voordat je het zegt. Ik drink mijn suiker met koffie: lexicaal i.p.v. fonologisch

Hand-out Maak E, F en G

Taalomgeving Aangeboren taalvermogen (Noam Chomsky) Aangeboren taalvermogen werkt alleen als de taalomgeving van een kind goed is. Interactie tussen kind en omgeving is van cruciaal belang Genie Wiley Kasper Hauser (1812-1833)

Genie Wiley https://www.youtube.com/watch?v=-DmUj8YiU-o

Stoornissen Wanneer er problemen optreden voor het vijfde jaar, spreken we van taal- en spraakontwikkelingsstoornissen. Spraak: problemen met articulatie (bijv. een gespleten gehemelte) Taal: problemen met taalsystematiek (beperkte woordenschat, moeite met begrijpen van taal, gebrekkige zinsstructuur, etc.),bijv. kinderen met het syndroom van Down) SLI: specific language impairment kinderen die taalproblemen hebben zonder duidelijke oorzaak. Spraakstoornissen komen bijvoorbeeld voor bij kinderen die geboren worden met een gespleten gehemelte of kinderen die een probleem hebben met hun articulatiespieren. Taalstoornissen kunnen voorkomen bij kinderen met een cognitieve stoornis (zoals het syndroom van Down), of een gestoord sociaal-emotionele ontwikkeling (Genie). Dan zijn er ook nog kinderen die taalproblemen hebben zonder dat daar een duidelijke oorzaak voor kan worden aangewezen. Dat noemen we Specific Language Impairment (SLI). Specifiek, omdat het alleen de taal betreft en niet om een andere stoornis die de taalproblemen veroorzaakt.

Taalstoornissen/Afasie

Taal en hersenen Waar in het hoofd zit taal? Taalstoornissen maken dat duidelijk Afasie is een niet aangeboren taalstoornis, veroorzaakt door een hersenbeschadiging (meestal links)

Broca: “Schoonmaken… ramen zemen. Enne. Stof. eh. Zuigen. Enne Broca: “Schoonmaken… ramen zemen.... Enne.... Stof...eh... Zuigen.... Enne....alles schoon.... De bed mooi.....” Wernicke: “Maar ja ik kan hier niet, want ik moet zo’n grote fles, kijk, me bril, kom zo gemakkelijk kijken, kan je alles makkelijk zien, en da’s voor mij zo moeilijk zijn.”

Twee soorten afasie Broca Wernicke Problemen met spraak: langzaam en moeizaam Begrip relatief intact, maar moeite met syntactische informatie Weinig functiewoorden (‘telegramstijl’) Filmpje Geen problemen met spraak: normaal qua tempo en zinslengte Begrip is aangetast Vaak worden klanken en woorden verwisseld: niet meer te volgen filmpje Wernicke: https://www.youtube.com/watch?v=dKTdMV6cOZw Broca: https://www.youtube.com/watch?v=gocIUW3E-go

Taal begrijpen Verloopt in vier deelprocessen: 1. klanken herkennen 2. woorden herkennen 3. zinnen herkennen (syntactisch/semantisch) 4. interpretatie

Lezen op Woordbeeld, Analytisch of Synthetisch lezen Woordbeeld: ervaren lezers zien in 1 keer het woord (en de betekenis) Analytisch: woorden of delen van woorden worden in 1 keer herkend. Lezen in clusters. Synthetisch: letters lijken voor beginnende lezers op elkaar (bijv d en b). De lezer moet de letter herkennen, benoemen en begrijpen. Dit in tegenstelling tot lezen op woordbeeld.

Fonologie vs Spelling In groep 3 schrijven kinderen vaak fonologisch (schrijven wat je hoort), dus un, bir of stambilt Voor beginnende schrijvers zijn aanpassingen als sirkus of wort een voordeel, voor gevorderde lezers en schrijvers is het een nadeel.

Dyslexie Betekent letterlijk Niet kunnen lezen (Uit het Grieks Dys=beperkt, lexis=taal) Een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau Dyslexie is aangeboren (vaak erfelijk bepaald) Oorzaak: (waarschijnlijk)het hersengebied waar klanken aan schrifttekens worden gekoppeld is zwak aangelegd of moeilijk bereikbaar. Dyslexieverklaring