Belastingontwijking door Multinationals Prof. mr. Frank Pötgens Broodje onderzoek 22 januari 2019

Sectie Fiscaal Recht Onderzoek; vestigingsklimaat van ondernemingen neergelegd in VU Nexus Centre for Multinational Taxation en ZIFO Aantal jaren geleden congres en onderzoek naar de vestiging van hoofdkantoren en innovatieregimes (samen met Universiteit van Mannheim) -> zie http://www.belastingrechtaandevu.nl/Onderzoek/Congressen/CongresIP-regimes.aspx en http://www.belastingrechtaandevu.nl/Onderzoek/Congressen/Tweedelustrumcongres.aspx Fiscaliteit belangrijk voor vestiging van hoofdkantoren, zoals vennootschapsbelastingtarief, regeling voor expats, lage of geen bronheffingen op dividenden, interesten en royalty's en zekerheid over fiscale positie (vastgelegd in rulings/vaststellingsovereenkomst) Concurrentie tussen landen, zoals Luxemburg, Zwitserland, Ierland en VK (geen dividendbelasting)

Wat is een multinational? Een strikte definitie ontbreekt; Van Dale: “concern, onderneming met vestigingen in verschillende landen” Komt niet helemaal overeen met de perceptie FT/Lexicon; onderscheidt global multinational enterprises, d.w.z. ondernemingen die veelal wereldwijd opereren en daarbij minimaal 20% van de omzet in minimaal drie verschillende continenten behalen. Voorbeelden?

Wat is een multinational? Een multinational is geen “alien” maar een wereldwijd operende onderneming met kantoren, fabrieken, research centra, marketingafdelingen, werknemers en aandeelhouders Belastingen zijn voor een onderneming een economische last die zo laag mogelijk moet worden gehouden (druk van de aandeelhouders) Wie zijn aandeelhouders van multinationals? Institutionele beleggers, zoals pensioenfondsen waaronder ABP -> rendement zo hoog mogelijk (dus kosten, waaronder belasting, zo laag mogelijk)

Economische belang multinationals voor NL CBS: Multinationals goed voor 30 procent economie (onderzoek 12 oktober 2018 gepubliceerd: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/41/multinationals-goed-voor-30-procent-economie) Multinationals zorgen voor ongeveer 30% van de totale loonkosten in NL, dragen bij aan 39% van de totale productiewaarden, behalen 32% van alle winst die in NL behaald wordt en 22% van de 7 mio voltijdsequivalenten (VTE) is werkzaam bij multinationals Multinationals spenderen relatief veel middelen aan onderzoek en ontwikkeling en aan technologische innovatie. De multinationals zijn goed voor 41% van de totale Nederlandse uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling (14,1 miljard euro). De multinationals spenderen daarmee ongeveer even veel aan R&D als instellingen in onderwijs en overheid. Daarnaast hebben de multinationals een aandeel van 39% in de werkgelegenheid die te maken heeft met onderzoek en ontwikkeling (totaal 131.000 VTE).

Multinationals en fiscaliteit Schaalgrootte, synergie-effecten, “politieke invloed” (VNO-NCW) Structuren gebaseerd op aftrek van kosten in hoogbelaste jurisdicties (rente en royalty’s zijn in beginsel aftrekbare kosten) en heffing over ontvangsten in laagbelaste jurisdicties (belastingparadijs) Vanwege het ontbreken van een bronheffing op uitgaande rente- en royaltybetalingen is/was NL de ideale doorstroom-jurisdictie (in combinatie met belastingverdragen met betalende jurisdictie waardoor geen of lage bronheffing)

Multinationals en fiscaliteit In een ruling werd afgesproken waarover vennootschapsbelasting moest worden betaald in NL (geringe activiteiten, dus lage winst) NB: deze doorstroomstructuren worden vooral gebruikt door buitenlandse multinationals -> in het bijzonder VS -> tot voor kort hoog tarief vennootschapsbelasting van 39% maar wel mogelijkheden voor VS multinationals om winsten te stallen buiten VS in belastingparadijzen, zoals Cayman Islands, waar zij belastingvrij rendeerden -> gevolg vele miljarden zitten in belastingparadijzen -> VS wetgeving gaat veranderen -> tarief vennootschapsbelasting naar 15%, mogelijkheden om offshore gelden naar de VS te repatriëren en straffen indien gelden buiten VS in belastingparadijzen worden gehouden

Maatschappelijke ontwikkelingen Historisch onderzoek; bij de economische crisis in 1929 was er ook veel kritiek op multinationals en hun fiscale positie (burgers hadden het gevoel dat zijn onevenredig geraakt werden door de crisis) Herhaalt geschiedenis zich bij recente (financiële) crisis? (2008-2014) Veel maatschappelijke onrust voor fiscale positie van multinationals -> dragen zij wel hun ‘ fair share’ aan belastingen af? Hoe heeft een en ander zich ontwikkeld?

Maatschappelijke ontwikkelingen 'We are not accusing you of being illegal, we are accusing you of being immoral' 12 November 2012; hearing in British Parliament (Public Account Committee) Margaret Hodge 'Starbucks, Google and Amazon grilled over tax avoidance' 12 November 2012 BBC News 'MP Margaret Hodge calls for boycott of Starbucks, Amazon and Google over 'tax avoidance' 13 November 2012 EVENING STANDARD 'Labour’s Margaret Hodge accused of hypocrisy over tax affairs - Former head of public accounts committee and a critic of avoidance received shares in family company from a foundation based in a tax haven' 29 April 2015 FT

Maatschappelijke ontwikkelingen LuxLeaks in november 2014 EC lanceert staatssteunonderzoek en -procedures tegen o.a. (i) Nederland/Starbucks (21 oktober 2015) en (ii) Ierland/Apple (30 augustus 2016) Paradise Papers in november 2017 EC onderzoekt Nederland/Nike op staatssteun NGO’s, Tweede Kamer, pers (Trouw) en academici klagen over belastingontwijking door multinationals Negatieve houding van de publieke opinie Afschaffing dividendbelasting en vennootschapsbelastingpositie Shell (Trouw 29 november 2018) -> disbalans?

Maatschappelijke ontwikkelingen https://www.tweedekamer.nl/nieuws/kamernieuws/belastingontwijking-door-multinationals Bij belastingontwijking wordt de wet niet overtreden, wat bij belastingontduiking wel het geval is. Grote multinationals die in Nederland willen investeren kunnen van te voren afspraken maken over de belasting die zij betalen. https://nos.nl/artikel/2206108-zo-kunnen-bedrijven-nog-belasting-ontwijken-dankzij-nederland.html Zo kunnen bedrijven nog belasting ontwijken, dankzij Nederland. https://www.oxfamnovib.nl/armoede-verslaan/eerlijke-verdeling-welvaart-en-macht/belastingontwijking-en-belastingparadijzen Sinds de financiële crisis is het aantal miljardairs verdubbeld. Dat klinkt als goed nieuws – want er worden toch meer mensen rijk? 

Maatschappelijke ontwikkelingen https://fd.nl/frontpage/economie-politiek/901624/nederland-speelt-geen-uitzonderlijke-rol-in-belastingontwijking-multinationals Algemene rekenkamer: 'Nederland speelt geen uitzonderlijke rol in belastingontwijking multinationals’ https://www.telegraaf.nl/watuzegt/1091842/uitslag-stelling-multinationals-aanpakken Telegraaf Stemmers: fiscaal voordeel megabedrijven beperken Uitslag stelling: ’Multinationals aanpakken’ https://www.ad.nl/home/multinationals-vs-ontwijken-voor-miljarden-belasting~a88dc7e6/ Multinationals VS ontwijken voor miljarden belasting

Maatschappelijke ontwikkelingen https://marketupdate.nl/nieuws/economie/eu-wil-belastingontwijking-multinationals-harder-aanpakken/ EU wil belastingontwijking multinationals harder aanpakken https://www.youtube.com/watch?v=fpv0N0d8tEk en https://www.vpro.nl/zondag-met-lubach/speel~POMS_VPRO_2335664~belastingontduiking-starbucks-lubach-legt-uit~.html Hoe ontduikt Starbucks belasting en betekent dat dat Nederland staatssteun geeft aan het bedrijf? Zondag met Lubach

Maatregelen Duale houding staten; dominee en koopman Maatschappelijke druk heeft geleid tot maatregelen Internationaal: Base Erosion and Profit Shifting Project van de OESO/G20 met een aantal concrete maatregelen om belastingontwijking tegen te gaan -> thans implementatie ->Anti Tax Avoidance Directive en Multilateral Instrument (wijziging van belastingverdragen) Informatie-uitwisseling van Rulings (opgeslagen in Databank van de EC) Mandatory Disclosure -> melden van grensoverschrijdende agressieve belastingstructuren -> Databank -> inzage alle Lidstaten

Maatregelen Nationaal Aanscherpen substancevoorwaarden voor rulings (eigen kantoor en gekwalificeerd personeel) Bronheffing op rente- en royalty's naar belastingparadijzen (doorstroomstructuren bemoeilijkt)