Wat van ver komt . . . . inleiding

De probleemstellingen Waarom en met welk doel richten westerse kunstenaars, vormgevers en architecten hun aandacht op niet-westerse culturen en hoe komt dit tot uitdrukking in hun werk? Waarom en met welk doel richten niet westerse kunstenaars, vormgevers en architecten hun aandacht op westerse culturen en hoe komt dit tot uitdrukking in hun werk?

De probleemstellingen Welke opvattingen over niet-westerse culturen worden zichtbaar in beeldende kunst, vormgeving en architectuur van het westen en aan welke veranderingen zijn deze opvattingen onderhevig?

De probleemstellingen Hoe zijn en worden niet-westerse culturen ge(re)presenteerd in tentoonstellingen en reisverslagen en welke veranderingen worden in die (re)presentaties zichtbaar?

De probleemstellingen Hoe en waardoor hebben niet westerse culturen invloed gehad op westerse beeldende kunst, vormgeving en architectuur en welke rol spelen reizen en tentoonstellen daarin? Hoe en waardoor hebben westerse culturen invloed gehad op niet westerse beeldende kunst, vormgeving en architectuur en welke rol spelen reizen en tentoonstellen daarin?

De probleemstellingen Waarin verschillen opvattingen over kunst en kunstenaarschap uit verschillende culturele tradities van elkaar?

De probleemstellingen In hoeverre spelen concepten als culturele identiteit, globalisering en hybridisering een rol in hedendaagse beeldende kunst, vormgeving en architectuur?

Barbara Visser: Japanse toeristen in typisch Nederlands dorp Verbeelding van de kruising van culturen

Welke niet-westerse invloeden herken je in jouw omgeving en hoe zijn deze tot stand gekomen?

De vermenging van culturen lijkt vanzelfsprekend, maar heeft wel een voorgeschiedenis. We zijn in contact gekomen met andere culturen (de Ander) door reizen. We bekijken de ander vanuit het westen, maar die grenzen zijn vaag en aan verandering onderhevig. Het Westen is sterk beïnvloed door de Griekse beschaving en die weer door o.a. de Egyptische beschaving.

Het Nabije Oosten

Verovering van het Heilige Land De Kruistochten

Iberisch schiereiland verovert door Arabieren 4 groepen inwoners: Arabieren, tot de Islam bekeerde inwoners, Christenen en Joden

Invloed van de Arabische cultuur op de architectuur: De voormalige moskee van Córdoba: De Mezquita Rijke ornamentiek gebaseerd op wiskunde patronen als gevolg van het verbod om levende wezens af te beelden.

De Osmaanse Turken bedreigden de Balkan

Geen getrouw beeld van het Nabije Oosten Geen getrouw beeld van het Nabije Oosten. Verbeelding werd gevoed door angst, afkeer en fantasie. Het Nabije Oosten als onderwerp in de religieuze kunst – niet authentiek, maar b.v. in een Vlaams landschap

Het Westerse beeld van het Nabije Oosten veranderd: Middeleeuwen: afkeer van een cultuur en een geloof dat vreemd was en ook nog hun heilige plaats in bezit had. 18e eeuw: nieuwsgierigheid, verwondering, bewondering > Oriëntalisme

Ca. 1470 – 1800: De val van Constantinopel 1453 De verovering door de Turken o.l.v. Mehmed II De afzonderlijke religieuze groepen mochten/konden naast elkaar bestaan: de Joden, de verschillende richtingen in het Oosterse Christendom en de Islamieten

Ca. 1800 – 1920 > Oriëntalisme De machtsbalans tussen West en Oost veranderd 1789 Napoleons veldtocht naar Egypte toont tanende macht van Ottomaanse [Turkse] Rijk Het Oosten wordt een steeds belangrijkere handelspartner Politiek-Economische invloed van West op Oost > Verbeterd transport en verblijf > Reizen naar het Oosten > De Oriënt wordt in kaart gebracht > Tijdschriften, congressen, genootschappen enz.

Eind 18e eeuw: De Romantiek De Oriënt vormt met haremvrouwen, bedoeïen en hartstochten een ideale lokalisatie voor idealen en dromen. Schetsboek van Delacroix n.a.v. Een reis naar Marokko

Het Oriëntalismedebat De visie op Westers Oriëntalisme is met name gevormd door de Palestijns-Amerikaanse schrijver Said: ‘Orientalism’ 1978 Zijn veronderstelling is dat het Oosten wezenlijk en onoverbrugbaar anders is dan het Westen

Oosten - Westen Statisch - Dynamisch Irrationeel – Rationeel Natuur – Cultuur Onbeschaafd – Beschaafd Sensueel – Kuis Despotisch - Democratisch

Het ‘Oosten’ en ‘Westen’ zijn menselijke constructies waarbij het gaat om de superioriteit van het Westen aan te tonen Het Westen heeft als het ware het Oosten beheerst en gemaakt De academische oriëntalistiek schetst een verwrongen beeld van het Oosten en is een handlanger van het Westerse imperialisme Deze ideeën kennen veel navolgers, maar ook heftige kritieken.

Veel oriëntalistische kunst getuigde van een zeer kritische blik op de eigen beschaving. Onbedorven Oriënt om de lelijkheid of de decadentie van het industriële en kapitalistische Westen aan de kaak te stellen Het sensuele Oosten als alternatief voor de bekrompenheid van het bourgeois Europa Streven naar vernieuwing binnen de decoratieve kunsten Verlangen naar ander kleurgebruik – behoefte aan feller en egaler licht Het fenomeen Mode

Wat heeft het Oriëntalisme betekend voor het negentiende eeuwse Europa – 4 noties Het begrip dat is gebaseerd op het feit dat de bijbel zicht afspeelt in het Nabije Oosten Het beeld van het sensuele Oosten De typering van het ‘fantastische’ Oosten Het beeld van het Oost als gevolg van de 18e eeuwse Verlichting in Europa

De bijbel speelt zich af in het Nabije Oosten Het leven, de dood en de verrijzenis van Jezus spelen zich af in Palestina Vanaf de 2e eeuw zijn er bedevaartgangers Met de reformatie verdwijnt het nut hiervan Luther: ‘Het echte beloofde land ligt in de harten van de mensen’ Woord Gods/Bijbel i.p.v. Land Gods/Palestina

19e eeuw: herontdekking van het Heilige Land door veranderde religieuze klimaat De interpretatie en de status van de bijbel spelen een cruciale rol Opzoek naar oerversie met behulp van het Arabisch Naast tekstkritiek ook opzoek naar een nieuwe inhoudelijke interpretatie Bijbel is niet (alleen) het woord van God, maar tekst die geschreven is in een context, Oosters boek Kennis van geografie, sociale, maatschappelijke en historische context > beter begrip Tegenbeweging wil met dezelfde middelen historiciteit bewijzen

Esther die zich mooi maakt voor de koning schilderij van Théodore Chassériau

Het sensuele Oosten Naast religieuze opvattingen worden seksuele zeden als het meest typerend gezien voor een samenleving Oosten wordt geassocieerd met sensualiteit, verleidelijkheid, wellust, seksuele uitspattingen en vrouwenonderdrukking

De daadwerkelijke verschillen Oosten – Westen Islam – Christendom Polygamie – Monogamie Zinnelijk genot mag – Seks = voortplanting Kanttekeningen Polygamie, maar slecht 4 vrouwen toegestaan Geen Westerse man was ooit in een harem ‘Harems of the mind’

Badhuis / Harem - Ingres

Het ‘fantastische’ Oosten het land van de verbeeldingskracht 1786 William Beckford: de roman Vathek Brak met het belerende en moraliserende oriëntbeeld van de verlichting Voorbode van het Romantische Oriëntalisme doordat hij elke grens van de verbeelding doorbrak Weg met het brave, gereguleerde en rationele leven Arabische poëzie liet de fantasie de vrije loop en dit sprak te romantici die zich wilden bevrijden van de strakke regels en de vormvastheid van het Classicisme aan

Roman ‘Vathek’

Illustratie uit Vathek

Het grote publiek had niet zoveel met de poëzie, zij maakten vooral kennis met de verhalen uit: ‘Duizend-en-één-nacht’

Het beeld van het Oosten ten gevolge van de 18e eeuwse Verlichting in Europa Verlichtingsdenken: geschiedenis als proces, een route naar een betere toekomst Culturen kregen een plaats op de beschavingsladder en daarmee op een tijdbalk Europese cultuur op hoogste tree Niet-Westerse beschavingen in primitief stadium Oosten heeft bloeitijd gekend, maar bevond zich niet op niveau van eigentijds Europa Superieur Europa tegenover ‘achterlijk’ Oosten

Vooruitgang kent ook keerzijde Industriële en kapitalistische samenleving zorgt voor verpaupering, vervreemding, sociale ontwrichting, slechte woon- en werkomstandigheden Op zoek naar ander leven, naar zingeving, religie, mystiek. Een zoektocht buiten eigen tijd en ruimte Vlucht naar Middeleeuwen met innig religieus besef en aandacht voor ambachtelijkheid ME zijn echter voorgoed voorbij Het statische Oosten leeft nog in pre-industrieel tijdperk > vlucht naar Oriënt Helaas, de invloed van de westerlingen zorgt ervoor dat het ‘onbedorven’ Oosten snel het loodje legt