TEEB & i-Tree models Input for Aeres minor Growing Green Cities 8-10-2018; Aeres University of Applied Sciences, Almere Jelle Hiemstra & Fons van Kuik

1. TEEB in practice Example from City of The Hague Work of Buck Consultants Aim & background New policy on urban green Based on benefits/value (ESS) of urban green More information on values of societal, ecological & economic benefits needed

The Hague – “Green city near the sea” Urban Green in The Hague 17 % of total area 944 ha large green areas 776 ha in neighbourhoods ca. 116.000 trees 2016: Preparation of new policy on urban green Wish to base this on integrated values of green Buck Consultants asked to develop methodology Evaluation of potential of TEEB for this purpose

TEEB vision TEEB: the Economics of Ecology and Biodiversity Demonstrate the value(s) of nature  urban green Adequate position in (process of) decision making Several benefits simultaneously; e.g. on street level: living environment value of property storm water management air quality

Ecosystem Services

Framework for validation of UG in the Hague

Quantification of effects Critics: “you cannot value nature in one figure” Validation of benefits however is usefull Calculations and figures are language for Gaining insight in the effects Getting a feeling for the size of effects Involving those who profit Design of clever combinations

Value of trees in The Hague: 3 perspectives annual value for society: 22 M€ (i-Tree) Impact of urban green: real estate value: 1900 M€ Total urban green: replacement costs: 277 M€

3 benefits examined in more detail Health Storm water management attractiveness

1. Health +10% urban green  4.300 less patients 2.900 less workers ill Reduction of costs by 22 M€ annually

2. Storm water management If all urban green used for other urban purposes  1.000 M€ needed for enlargement of sewer system Reduction of 5% of urban green in city quarters (37 ha) represents 7.2 M€

3. Attractiveness for settlement Attractive and green environment in and around city attracks people and companies No exact value calculated

Translation of results into policy 1. Combination of benefits

Translation of results into policy 2. Implementation In Urban area’s it is not quantity but quality of the green that is most essential To be effective you need the right type of green at the right place Info about benefits of greenery: Factsheets: http://thegreencity.com/factsheets/ The Urban Forest: http://www.springer.com/us/book/9783319502793 Info about TEEB: www.teebweb.org / www.teebstad.nl

Questions ?

2. i-Tree & Ecosystem Services (ESS)

Why plant Urban Green? Number of people living in cities increases strongly Already >50%; 2050: 70% (FAO) Environmental problems: Air Quality & UHI Prosperity increases Change in feeding habits Less physical activity  Increase in welfare related diseases Climate Change Increasing temperatures (heat stress) Increase in precipitation peaks

That’s why we need green !! FAO 2016: Urban forests are a vital part of the solution to many of these challenges (FAO Forestry Report 178) Urban trees provide a range of ecosystem services, thus they form a vital component of livable cities (Morgenroth et al) Urban Green is vital for a resilient and livable city Several benefits simultaneously Ecosystem Services (ES/ESS)

Benefits of Urban Green: Ecosystem services “Traditional” functions: Protection: wind, temperature, noise Screening & structuring Ornamental value, beautifying

Benefits of Urban Green: Ecosystem services “Modern” functions Real estate value Increase livability of urban area Health Biodiversity Storm water management Air quality Climate

Questions If urban green has so many benefits; why is there so little green in many cities ? How can we quantify or value the benefits of urban green ?

i-Tree model https://www.itreetools.org/ Software suite, many tools Developed in USA (USDA Forest Service) Provides tools for analysis and assessment of (a.o.) benefits of urban trees and forests Calculates amounts and monetary value (e.g. kg CO2 fixed and value in $)

Intro to i-Tree https://youtu.be/Pn59oY855fI

i-Tree in comparison to.... TEEB-Stad: Initiates thinking about the value of urban green and benificiaries Rough estimate of benefits of water and green in city Proces tool analysing effects of projects during planning phase NVTB method: Calculates replacement costs of trees (e.g. for owners of damaged trees) i-Tree: Calculates annual benefits of trees Data for urban tree management / policy development Important inputs for asset management 11 / - Uit Groen (BTL) “Zo kan aan elke boom in het pilotgebied een prijskaartje worden gehangen. Dit prijskaartje laat niet de kostprijs zien maar de maatschappelijke baten van de boom. Ook wordt indirect duidelijk wat de relatie is tussen een duurzame en gezonde boom en een boom met weinig toekomst. Een kwakkelende boom met een kleine kroon draagt weinig bij aan de ecosysteemdiensten. Zo levert i-Tree niet alleen (politieke) argumenten voor investeringen in het bomenbestand, het is ook een managementtool. De boombeheerder kan met behulp van i-Tree beter gefundeerde keuzes maken. Er kan bijvoorbeeld inzichtelijk worden gemaakt of het de moeite waard is om een bepaalde boom binnen een bouwproject te verplanten of om die überhaupt te handhaven. Ook investeringen in groeiplaatsverbetering kunnen op deze manier gefundeerd worden afgewogen. Hierin verschilt i-Tree duidelijk van TEEB-stad. TEEB (The Economics of Ecology and Biodiversity) laat zien wat de algemene toegevoegde waarde van bomen is. i-Tree gaat verder en maakt onderscheid in boomsoort, omvang, groeiplaats enzovoorts, waardoor het een zeer bruikbaar instrument is voor de beheerder. Ook bij nood geeft de methode raad. Bij calamiteiten aan kabels en leidingen kan met behulp van i-Tree, als plus op de vervangingsinvestering (methode NVTB), snel de afweging worden gemaakt wat de ‘voordeligste’ oplossing is. Veel bomen zijn op tracés van kabels en leidingen geplant. Het duurdere ‘gestuurd boren’ spaart boomwortels, maar is elke boom dit waard? Met deze output moet en kan dus meer dan uitsluitend het aanvragen van een ruimer bomenbudget. Het vraagt ook een grotere verantwoordelijkheid bij het nemen van beslissingen in het boombeheer, maar ook binnen ontwerpen en projecten. Wil je dat een boom zich terugbetaalt, dan zal de aanplant en de positionering aan een aantal eisen moeten voldoen. Het is mogelijk om prognoses te draaien waarin de kwaliteit en de output van het bomenbestand voor de nabije toekomst in beeld kan worden gebracht. Canopy of bedekkingsgraad van de boomkronen is daarin een belangrijk aspect. Duidelijk is dat de hoeveelheid aangeplante bomen weinig zegt over de het positieve effect van het bomenbestand. Canopy geeft een veel beter beeld. Data zoals leeftijd, soort, kwaliteit groeiplaats en functie van de boom, zijn eveneens vereist. Deze informatie is al in veel boombeheersystemen voorhanden en een koppeling met i-Tree is mogelijk. Waar veel gemeenten hun beheersysteem hoofdzakelijk bijhouden ten behoeve van de veiligheidscontroles kan het met de denkwijze achter i-Tree uiteindelijk ook in belangrijke mate voeding geven aan duurzaam boombeleid. Niet uitsluitend ten behoeve van de bomen, maar uiteindelijk om bomen werkelijk functioneel in te zetten in de steeds compactere steden. i-Tree = instrument om de toegevoegde waarde van bomen te berekenen. De waarde van bomen in hun volle omvang bestaat uit èn de vervangingswaarde èn de toegevoegde waarde. Beiden zijn te bepalen. - De vervangingswaarde is simpel te bepalen met de methode van de Nederlandse Vereniging van Taxateurs van Bomen (NVTB). - De toegevoegde waarde is het interessantst, omdat die de unieke eigenschappen van de boom bevatten. Met i-Tree kan de toegevoegde waarde bepaald worden: op boomniveau of globaal voor de stad. i-Tree = basis voor het boombeheer/boombeleid. Het i-Tree programma is een krachtig hulp- en sturingsmiddel voor de boombeheerder om bestuurders en beleidsmakers adequaat te kunnen informeren, zodat die de juiste keuzes kunnen maken. Daarnaast biedt het systeem informatie over vervangingsinvesteringen en is het een solide basis voor risicomanagement. Tot slot kan de tool erg waardevol zijn om aan de kernopgave uit de beheervisie te voldoen. Beheer richt zich op het duurzaam in stand houden en verbeteren van de functionaliteit van de openbare ruimte en het verbeteren van de maatschappelijke waardering. i-Tree = bindmiddel tussen maatschappelijke partners. Om de i-Tree database van de benodigde data te voorzien moeten we een beroep doen op onze zakelijke – en op een breed spectrum aan maatschappelijke – partners. Bewoners, belangengroepen en onderwijsinstellingen kunnen een belangrijke rol gaan vervullen bij het verzamelen van data. Een interessant neveneffect is meer binding en waardering voor het openbaar groen in het algemeen en bomen in het bijzonder. TEEB STAD -> (NIEUWBOUW) PROJECTEN IN PLANFASE Met de TEEB-stad tool is specialistische kennis over het berekenen van waarde van groen en water toegankelijk gemaakt voor een groot publiek. De MKBA ‘black box’ is bewust geopend om te laten zien hoe de verschillende baten(berekeningen) tot stand komen. Dit inzicht dient als basis voor het gesprek met baathouders en belanghebbenden, als eerste stap naar een gezamenlijk verdienmodel. Het zet mensen aan tot denken over de waarde van natuur. Hiermee sluit de tool aan bij de internationale uitgangspunten van TEEB: draw attention, demonstrate value en help decision making. - NVTB: BEREKEING ECONOMISCHE WAARDE OP BASIS VAN GEINVESTEERDE BEDRAGEN AANKOOP. PLANTEN, ONCDERHOUD + RENTELASTEN. - i-Tree: BELANGRIJK ONDERSCHEID IS DAT I-TREE REKENT NAAR JAARLJKSE OPBRENGSTEN door ESD ESD IS AFKORTING VAN ECOSYSTEEM DIENSTEN

Planting trees is an investment. Leaf area Benefits 12 / UIT DE ANALYSES GEMAAKT MET I-TREE IS DUIDELIJK GEWORDEN DAT NAARMATE DE BOOM GROTER en OUDER WORDT, DE BATEN EXPONTIEEL TOENEMEN, DAT BETEKENT DAT HET NIET ZOZEER GAAT OM ZOVEEL MOGELIJK BOMEN TE PLANTEN MAAR BOMEN ZODANIG TE PLANTEN DAT ZE GROOT EN OUD KUNNEN WORDEN. KWALITEIT BOVEN KWANTITEIT Het planten van bomen is een investering. Bij goede groeiomstandigheden nemen de baten van de boom met de jaren exponentieel toe. Naar: Keith Logie Van model naar praktijk. Uit: Bomen Annemiek van Loon, 2015 Binnen i-Tree worden de ecosysteemdiensten van bomen uitgewerkt; dit in algemene zin, maar vooral ook per boom. De boomsoort, de leeftijd, de ruimtelijke positie en de groeiplaats zijn voorbeelden van variabelen die bepalend kunnen zijn voor de maatschappelijke baten van de boom. Zo is bijvoorbeeld de afvang van fijnstof afhankelijk van de boomgrootte, de boomsoort en de boomconditie. Onderzoek hiernaar levert input voor het optimaal ontwerpen met bomen en de meest efficiënte wijze van aanplant. Naast een ontwerptool geeft i-Tree de beheerder ook handvatten voor duurzaam en flexibel boombeheer in het urbane gebied. Dit reikt van straatboom tot stadsbos. Risico’s van ziekten en plagen, gezondheid van het bomenbestand, effecten van exotische en invasieve soorten zijn items die zijn opgenomen. Tree size 27

Examples (1) Torbay, Treeconomics 2011 1st i-Tree project in UK Identifies ESS of trees Scientific substantiation of economic value of tree benefits Illustrates value of trees for policy makers, managers of urban green and companies. Provides information for climate resilient cities. 14 / DE TELKENS TERUGKERENDE VRAAG IS “WAT HEB JE ER AAN?” JE KRIJGT GEEN GELD OP JE BANKREKENING MAAR HET GEEFT aan WAT DE verdiensten zijn van de BATEN VAN BOMEN …. EN ARGUMENT OM TE INVESTEREN IN BOMEN. Hierbij het voorwoord van Sir Harry Studholme GB Forestry Commissioner met duidelijke argumenten! Foreword: Few doubt the importance of trees or that they are intrinsically linked to our health and well-being. Nowhere is this more apparent than in our cities. Over half the worlds population now live in urban areas and because of this the urban forest plays a crucial role in the ecology of human habitats. Trees and green spaces make our towns and cities better places to live. Trees filter pollutants from the air, provide habitat for animals and places for people to socialise and exercise. They moderate local climate, cooling our town centres in summer, slowing wind and stormwater run-off. The shade of trees and their beauty creates and frames spaces for people to meet and play. Trees and shrubs connect us to nature, provide roosts and food for birds and habitat for other animals. Where there are trees and green spaces businesses flourish, people linger and shop longer, apartments and of office space rent quicker, tenants stay longer, property values increase, and new business and industry is attracted. The physical effects of trees-the shade (solar regulation), humidity control, wind control, erosion control, evaporative cooling, sound and visual screening, traffic control, pollution absorption and precipitation - all have economic benefits. The Millennium Ecosystem Assessment has put values to the economic benefits of our natural environment demonstrating how society has undervalued the services provided by nature. Perhaps because we have not adequately appreciated this value over the last 50 years we have degraded two thirds of our planets ecosystems. With this impact ever more visible and with a changing climate it is more important than ever to understand the structure and value of our natural capital, so that we can plan for sustainable and prosperous places to live and work. This study represents a new way to analyse the Urban Forest and respond to the increased regulatory focus on the value of ecosystem services. By placing a value on the benefits to society of the urban forest the importance of this resource can be made tangible (voelbaar) to policy makers, communities and businesses. With better information (including economic understanding) we can make better long term decisions to maintain and improve the urban environment for the benefit of current and future populations of Torbay. Leading by example Torbay’s experience shows a way forward for other towns and cities in this country. Sir Harry Studholme 28

Example (2) Edinburgh, 2012 CO2 sequestration & storage Annually 135 M car km Capturing air pollution 100.000 kg annually (O3, CO, NO2, PM10, SO2) - 2.6 M€ Risks of diseases & pests E.g. Asian Longhorn Beetle Risc for 300.000 trees with 12 M€ of stored CO2 Analysis of tree data Needed for management/strategy Future proof tree species Optimisation of ESS 14 / DE TELKENS TERUGKERENDE VRAAG IS “WAT HEB JE ER AAN?” JE KRIJGT GEEN GELD OP JE BANKREKENING MAAR HET GEEFT aan WAT DE verdiensten zijn van de BATEN VAN BOMEN …. EN ARGUMENT OM TE INVESTEREN IN BOMEN. Key results Edinburgh zie: https://www.itreetools.org/resources/reports/Edinburgh_iTree_Report.pdf The following list of findings is not exhaustive but provides an overview of the study's main results. Edinburgh has over 600,000 trees and their canopies are estimated to cover 17.0% of the total land area. Over half of Edinburgh’s trees are native to Scotland. The ten most common tree species make up over 65% of the total population are: sycamore, holly, silver birch, Leyland cypress, ash, beech, rowan, Scots pine, Wych elm and cherry. 71% of Edinburgh’s trees were assessed as being in an ‘excellent’ condition and 15% being in ‘critical’, ‘dying’ or ‘dead’ condition. Removal of Carbon from the atmosphere (carbon storage / carbon sequestration) Climate change is an issue of global concern. Urban trees can help mitigate climate change by binding up carbon in above-ground and below-ground parts of woody vegetation (carbon storage), and removing carbon dioxide from the air through photosynthesis (carbon sequestration). Edinburgh’s trees are estimated to store 145,611 metric tonnes of carbon with a non-traded value of £14.9 million in 2011. They are also estimated to sequester 4,721 metric tonnes of net carbon per year or the equivalent to the annual emissions of 20,801 people or 135 million passenger kilometers by car. Improving Edinburgh's air quality Poor air quality is a common problem in many urban areas. It can lead to decreased human health and damage to ecosystem processes. The urban forest helps improve air quality by reducing air temperature, directly removing pollutants from the air, and reducing energy consumption in buildings which consequently reduces air pollutant emissions from power plants. Edinburgh's trees remove a total of 100 metric tonnes per year of ozone (O3), carbon monoxide (CO), nitrogen dioxide (NO2), particulate matter of less than 10 microns (PM10) and sulphur dioxide (SO2) - representing an estimated value more than £2.3 million in 2011. Maintaining a healthy tree population Ensuring Edinburgh's tree population remains healthy is important if the benefits quantified in this study are to continue to be delivered. To assist with this the study examined the potential risk of a range of pests and diseases to the health of the city's trees and impacts on the ecosystems services if specific tree species were removed. For example: The study predicated there was a medium risk of Asian Longhorn Beetle affecting the city's trees and if it does then over 300,000 trees may be at risk with a value of £10 million in stored carbon. 29

Example (3) London i-Tree project, 2015 http://www.forestry.gov.uk/pdf/LONDONI-TREEECOREPORT151202.pdf/$FILE/LONDONI-TREEECOREPORT151202.pdf http://www.fao.org/resources/infographics/infographics-details/en/c/411348/ At a very basic level a tree population ideally needs: Enough large and mature trees, to deliver the widest possible range of environmental benefits in urban areas. Enough trees in a number of younger age classes to replace these mature trees as they eventually die. As well as planning for this scenario, urban tree managers must also allow for a proportion of mortality within the younger age classes in order to produce planting programs that will deliver maximum benefits over time.

Example (4): Benchmarking Comparison of cities 15 / DE INVESTERINGEN BRENGEN HUN GELD DUBBEL EN DWARS OP NEW YORK CITY GEEFT AAN 1 $ BRENGT $ 5 OP. ANDEREN KOMEN MET NOG MOOIERE CIJFERS. EDINBURGH 1 £ BRENGT £ 14 OP Comparison with other Urban Forests How does London compare to other cities? It is a question many will have. Comparison with cities at the global scale is interesting but should be made with caution, as there are many attributes of a city which will effect urban forest structure and function. Summary data are provided here from other cities analysed using the UFORE i-Tree Eco model. 31

Platform i-Tree NL Cooperation between: Stadswerk VHG Gemeenten Bedrijfsleven Onderzoek Onderwijs 3 / PLATFORM I-TREE NL IS EEN INITIATIEF VAN STADSWERK EN VHG IN SAMENWERKING MET GEMEENTEN, BEDRIJFSLEVEN, ONDERZOEK EN ONDERWIJS.

Platform i-Tree NL

Tools in i-Tree https://www.youtube.com/channel/UC74XZVvyvTedNDTORj1UYug

Using i-Tree:  www.itreetools.org

Tools in i-Tree Many tools i-Tree Eco (“working horse” of i-Tree) Different purposes/scale Most of them limited to USA/Canada i-Tree Eco (“working horse” of i-Tree) Gives forest structure, benefits & value Applicable in USA, CA, AU, UK (NL/NW EU) i-Tree Species: selection of species based on potential ESS and sp. char. Applicable worldwide Species database mainly USA i-Tree Canopy Estimates tree cover and benefits for given area from google maps or GIS data Worldwide applicable

Questions Further information: I-Tree models, guides and information: www.itreetools.org Questions about i-Tree and TEEB Fons.vankuik@wur.nl Jelle.Hiemstra@wur.nl

Back to your assignment Research questions Use of i-Tree tools