Omgevingswet LSA Bewoners Sessie 1| Omgevingsvisie: wat heb ik eraan en wat hebben ze aan mij? 21 september 2018 Katalysator Participatie Omgevingswet Marte Kappert

Wat is jouw relatie tot de Omgevingswet? Ik werk dagelijks aan de komst van de Omgevingswet! Ik heb me er al wat in verdiept via congres en internet Er wordt iets van mij verwacht, maar wat? Kennismaken met elkaar door te vertellen wat ieders positie is ten opzichte van de Omgevingswet.   Het logo van AdsmO ligt op de grond <cirkels met tape>. Nodig de groep uit om te vertellen wie ze zijn aan de hand van de vraag: wat is jouw relatie tot de Omgevingswet? Deelnemers kiezen een plek op de kaart en vertelt kort de plek waar die staat. Oranje: Het is mijn hoofdzaak, grote betrokkenheid. Ik ondersteun als communicatieadviseur de programmaleider Omgevingswet. Donker Groen: Dit is een van de dingen die ik doe, als communicatieadviseur van de projetleider omgevingsvisie of -plan. Lichtgroen: Ik sta op grote afstand, er wordt iets van mij verwacht maar ik weet niet wat.

Waarom stelselherziening naar 1 Omgevingswet? 5 minuten | waarover gaat de Inspiratiegids? Sheet 3-12 Even stapje terug. De omgevingswet van 2022 een stelselherziening van: 26 wetten, 60 AMvB’s, 75 ministeriele regelingen, 50.0000 bestemmingsplannen. Naar: 1 wet, 4 AMVB’s, 1 Omgevingsregeling, 400 omgevingsplannen Waarom? Complexiteit bestaande stelsel Het bestaande stelsel van het omgevingsrecht bestaat uit vele goede onderdelen, maar is in totaal te complex geworden voor de praktijk. 2. Trage besluitvorming, hoge onderzoekslasten, ontbreken draagvlak Dit leidt onder meer tot tragere besluitvorming, hogere onderzoekslasten en minder draagvlak voor naleving. 3. (Nieuwe) maatschappelijke opgaven Bovendien is het stelsel niet goed opgewassen tegen (nieuwe) maatschappelijke opgaven als krimp, CE of klimaat: Krimp (transformatieopgaven): Regionale verschillen vragen om op maat gesneden regionale oplossingen Circulaire economie: Oude wetgeving houdt geen rekening met nieuwe gedachte van afval naar grondstof, wetgeving loopt achter op innovatie. Klimaat: duurzame energie moet ruimtelijk ingepast worden dat vergt andere vormen van betrokkenheid van omwonenden, integrale opgaven rond adaptatie vragen om integrale oplossing. Kortom: het moet beter, eenvoudiger en sneller!

Verbeterdoelen Inzichtelijkere regels eenvoudig in gebruik, voorspelbaar Samenhangende benadering van leefomgeving Grotere bestuurlijke afwegingsruimte, meer gebiedsgericht maatwerk Betere en snellere besluitvorming Het nieuwe stelsel dient een dubbel maatschappelijk doel, die in ons drukke land beide van groot belang zijn: Aan de ene kant ruimte geven voor nieuwe ontwikkelingen: benutten Aan de andere kant het goed borgen van de kwaliteit van de leefomgeving: beschermen Doel is om de regels op vier manieren te verbeteren. 1) Met de stelselherziening worden de regels op alle niveaus inzichtelijk samengevoegd, zodat iedereen weet waar hij aan moet voldoen. Bijvoorbeeld het omgevingsplan. Hierin bundelen we alle gemeentelijke regels over de fysieke leefomgeving, die nu nog zijn opgenomen in tientallen verordeningen (zoals kapverordening, uitritverordening etc.). 2) De wet moet ertoe leiden dat bij nieuwe ontwikkelingen in de leefomgeving alle relevante belangen in samenhang en van het begin worden bekeken en afgewogen. Dus geen afvinklijstjes meer aan het eind van het proces voor 'zwakke belangen' als milieu of gezondheid. In samenwerking met de samenleving: met organisaties, bewoners en ondernemers, zowel als initiatiefnemer of belanghebbende bijeen concreet project als als betrokkene bij de fysieke leefomgeving (bijv bij een omgevingsvisie) 3) Meer bestuurlijke afweegruimte, zodat lokale overheden de keuzes kunnen maken die passen bij hun specifieke situatie. De Veluwe vraagt om andere regels dan het centrum van Amsterdam. Binnen duidelijke spelregels, uiteraard. 4) De Omgevingswet harmoniseert de procedures, biedt eenduidige rechtsbescherming en geeft ruimte voor participatie in de beginfase van het project. Door versobering, hergebruik en fasering van onderzoek worden ook de onderzoekslasten verminderd.

Werk aan de winkel voor de overheid Nieuwe juridische instrumenten maken (omgevingsvisie en plan, omgevingsregeling) Informatie digitaal toegankelijk en gebruiksvriendelijker maken Samenwerking met medeoverheden versterken (als omgevingsdiensten, waterschap) Veranderen van dienstverlening aan initiatiefnemers Uitgangspunten voor participatiebeleid actualiseren Bewoners, ondernemers en maatschappelijke partners informeren over veranderingen bij komst Omgevingswet

Waar is participatie in de wet geregeld? Omgevingswet: Projectprocedure Verplichting aanvraagvereiste bij omgevingsvergunning Omgevingsbesluit: Projectprocedure Omgevingsplan Omgevingsvisie Programma’s Ministeriele regeling: Aanvraagvereiste omgevingsvergunning Het organiseren van participatie is verplicht bij een omgevingsvisie, programma, omgevingsplan en projectbesluit. Je zoekt dan samenwerking met bewoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties en medeoverheden. Hoe het participatie traject moet worden ingericht is NIET in de wet en het omgevingsbesluit vastgelegd. Vertrouwen dat participatietraject vorm wordt gegeven dat past bij het besluit. Omgevingsvergunning in wet is opgenomen dat initiatiefnemer aangeeft hoe derde partijen bij project zijn betrokken. (Aanvraagvereiste) Wél extra borging participatie bij: Omgevingsplan Omgevingsvisie en Programma’s, En nadere regels voorkeursbeslissing en indieningsvereiste projectprocedure Ministeriele regeling met indieningsvereiste is in de maak. Uitwerking is nog niet bekend. Omgevingsbesluit: De nadere procedurele bepalingen over door bestuursorganen te nemen besluiten. Dit zijn onder andere nadere bepalingen over de voorbereidingsprocedures voor programma’s, omgevingsplannen, omgevingsverordeningen en omgevingsvergunningen, evenals procedurele kanten van de milieueffectrapportage en procedurele zaken bij kostenverhaal. De bepalingen over bestuursrechtelijke handhaving over de verschillende instrumenten van de Omgevingswet. MER-procedurele bepalingen Ook voor de MER-procedure wordt aangesloten bij EU-regelgeving OOK extra borging participatie bij: Omgevingsplan in besluit wordt aangegeven hoe participatietraject heeft plaats gevonden. Ook is het mogelijk om bij de kennisgeving van het voornemen participatie op te nemen. Omgevingsvisie en Programma’s, verantwoording in het besluit opnemen. Omgevingsvergunning in wet is opgenomen dat initiatiefnemer aangeeft hoe derde partijen bij project zijn betrokken. (aanvraagvereiste)

Wat zegt de Omgevingswet over participatie? Participatieve aanpak Samen: Inwoners, bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere overheden Gebaseerd op vertrouwen Omgevingswet regelt het wat niet het hoe Participatie Alternatieven Gedragen besluit Insteek: Wat verandert er met de komst van de Omgevingswet?   Wat staat er in de wet? Wat zijn de uitgangspunten voor participatie? Waar is participatie geregeld in de wet?

Nieuwe verantwoordelijkheden voor iedereen Bewoners | zelf actief zoeken naar initiatieven in de buurt met behulp van omgevingsloket Ambtenaren en college | zorgen initiatiefnemers weten wat er van hun wordt verwacht op vlak van participatie Commerciële en maatschappelijke initiatiefnemers | verantwoordelijk voor doordenken en uitvoeren van participatieaanpak Gemeenteraad | stuurt in hoofdlijn/langere termijn op ontwikkeling, gebruik, beheer, bescherming, en behoud van de fysieke omgeving. Toetst geen plannen van afzonderlijke initiatiefnemers meer.

Over welke participatie gaat het? Terugkoppeling Gebruikservaringen bij monitoring en evaluatie Input om impact te meten of om bezwaren later in proces te voorkomen Beleidsontwikkeling en beleidsdoorwerking Co-creatie Interactieve concept- of planontwikkeling In welke beleidsfase is participatie aan de orde? Bij beleidsontwikkeling en –doorwerking richt de participatie zich op co-creatie: vormen van interactieve conceptontwikkeling. Op de routekaart zijn dat de blauwe en lichtgroene fases: We hebben een idee en we maken een concreet plan. In de uitvoering draait de participatie om de interactie rond vergunningen, waarbij initiatiefnemer, bevoegd gezag en belanghebbenden een rol spelen. Of gaat het om omgevingsmanagement: de interactie met allerlei betrokkenen tijdens de uitvoering van een project. In de fase van terugkoppeling gaat participatie juist over het ophalen van gebruikerservaringen via monitoring en evaluatie. Zo kom je erachter wat de impact is van het project of krijg je input waarmee je bezwaren later in het proces kunt voorkomen. Je kunt als bewonersinitiatief dus op verschillende momenten je rol pakken! Uitvoering Interactie rond vergunningen Proces tussen initiatiefnemer en belanghebbenden rond vergunningsaanvraag Omgevingsmanagement Interactie tijdens de uitvoering van een project

Participatie | in elke fase net anders Participatie per fase: steeds net anders Waarover het gesprek met betrokkenen gaat, verschilt per plan en per moment. Dat maakt de groep mensen die je betrekt steeds net anders. Net als de werkvorm die je kiest. In de Inspiratiegids vind je een sheet ’participatie per fase’, met een uitleg over type informatie die je zoekt en doel van de participatie. 1. Beeld bepalen Doel Perspectieven en toekomstbeelden ophalen bij gebruikers Werken aan commitment voor langeretermijn keuzes in een gebied Participatie richt zich op Identiteit en dna van een gebied Associaties en beelden Situatieschetsen en scenario’s 2. Planvormen Doel Formuleren van beleidsuitgangspunten Op zoek naar opvattingen en overtuigingen van vertegenwoordigers Ophalen argumenten Toetsen van een concreet plan, eerst abstract dan concreet Werken met stellingen en standpunten 3. Verordenen Formuleren van kaders gebaseerd op (objectieve) kennis en data van allerlei kennispartners. Helder maken van grenzen Risico’s in een gebied of specifieke groepen Afwegen van kosten en baten 4. Vergunnen en realiseren Transparant in beeld krijgen van toetsings- en handhavingscriteria voor belanghebbenden Samenhang brengen in uiteenlopende belangen Helder krijgen van bedoeling achter norm Toewerken naar acceptatie van verschillende belangen 5. Evalueren Gebruikerservaringen ophalen, impact meten en monitoren en het afgelegde proces evalueren. Inzicht krijgen in de gewenste impact en in hoeverre hiervan is afgeweken Hebben we voor elkaar gekregen wat we wilden?

Meer participatiepraktijk Daarvoor de Inspiratiegids ontwikkelt die Hulp biedt in het maken van een aanpak participatie Inspiratie geeft via voorbeelden Handvatten biedt voor het bespreken van dilemma’s Uitnodigt om ervaringen te delen Geen checklist met uitspraken wat goed of fout is.

Doordenk de participatieaanpak Doordenk je participatieaanpak Participatiekompas Wat wil je bereiken? Waarom wil je samenwerken? Met wie wil je aan tafel? Wanneer wil je samenwerken? Hoe ga je samenwerken? Hoe weeg je de samenwerking? Als je weet in welke fase je met participatie aan de slag gaat, is de volgende stap het doordenken van je aanpak. Het participatiekompas wijst je de weg naar een participatieaanpak op maat. Het helpt je vanuit verschillende invalshoeken of perspectieven te onderbouwen waarom welke mensen en organisaties op welk moment de samenwerking zoeken. Ze helpen je een aanpak te maken. Wat wil je bereiken? Welke ambities en doelen heb je, en over welk thema gaat het? Is de situatie urgent? Elk participatieproces begint met het helder krijgen van een gemeenschappelijk doel of urgentie. Er is een gedragen ambitie om een gebied of stad mooier te maken en leefbaar te houden. Of er leeft om een gedeelde zorg. Waarom wil je samenwerken? Welk motieven hebben betrokkenen? Hoe kijkt het bestuur naar participatie? Welke motieven hanteren we om samen op te trekken? In deze stap doordenk je waarom je wil samenwerken. Iedereen heeft bepaalde motieven om te participeren. Per situatie of traject verschillen deze motieven. Als provincie ben je bijvoorbeeld ervan overtuigd dat het windmolenpark een goed alternatief is voor het gebruik van fossiele brandstoffen. Terwijl je als omwonenden erkenning wilt voor het feit dat je hinder ondervindt en wilt meepraten over de plek waar de windmolens worden geplaatst. Helderheid over ieders motieven helpt in het bedenken wie wanneer betrokken wordt bij het proces en welk instrument daarvoor het meest geschikt is. 3. Met wie wil je aan tafel? Wie voelen zich betrokken bij ons plan, of moeten we zeker niet vergeten? Welke belangen en standpunten verwachten we? En in welke rol betrekken we ze? Naast initiatiefnemer – bewoner, ondernemer of overheid – hebben we soms ook een rol in het plan van een ander. In deze stap doordenk je wie je aan tafel uitnodigt. 4. Wanneer wil je samenwerken? Het helpt om vooraf afspraken te maken over de mate van participatie en hoe ver ieders inbreng wordt meegenomen. Dit bepaalt ook de momenten waarop je met elkaar samenwerkt.  5. Hoe ga je samenwerken? Er zijn allerlei werkvormen, handreikingen, toolkits en codes voor participatie. Online – in de Inspiratiegids– staan allerlei linkjes naar allerlei handige sites. 6. Hoe weeg je de samenwerking? Je kunt zeggen dan het organiseren van een participatieproces neerkomt op het organiseren van een democratisch proces. In zo'n proces komen uiteenlopende belangen en standpunten op tafel, de we op het eind wegen en in balans brengen. Door aan het begin als initiatiefnemer goede afspraken te maken met belanghebbenden over de participatie wordt het proces transparant. Deze afspraken gaan over: Het verzamelen van alle afwegingen Het wegen van alle inbreng Het toetsen van het participatieproces

Stuurwiel als houvast voor volksvertegenwoordigers De komst van de Omgevingswet brengt ook volksvertegenwoordigers aan het nadenken over hun positie. Wat kun je doen als raadslid, statenlid of AB-lid om ruimte te bieden aan participatie als de Omgevingswet is ingevoerd? Het stuurwiel helpt met handvatten en wil aanzetten tot nadenken en gesprek. Zo kom je erachter hoe je collega-volksvertegenwoordigers denken over inhoud, proces en houding of gedrag als de Omgevingswet straks in werking is. En heb je de tijd om met elkaar keuzes te maken. In de Inspiratiegids staat het stuurwiel uitgelegd. 10/1/19

Praktijkverhalen Wat aanleiding/urgentie, doel, thema Hoe posities, betekenis voor samenspel Methode opzet samenspel Leerervaring Conclusies en tips De Inspiratiegids staat vol verhalen…

Werkvormen Welke werkvormen passen bij de participatie die jij voor ogen hebt? Welke samenwerkingsvormen zijn mogelijk?  En werkvormen

marte.kappert@minbzk.nl (tot 1 nov) marte@7zebras.nl (na 1 nov) Meer weten of even sparren? www.aandeslagmetdeomgevingswet.nl/participatiegids marte.kappert@minbzk.nl (tot 1 nov) marte@7zebras.nl (na 1 nov)