Informatieverwerking bij dementie Kennisclip Informatieverwerking bij dementie Jacomine de Lange, lector Transities in Zorg www.hr.nl/dementieonderwijs

Informatieverwerking bij dementie Voor algemene informatie, zie o.a. Factsheet Dementie op hr.nl/dementieonderwijs Twee definities die allebei waar zijn. De eerste gaat uit vanuit een negatieve kijk op dementie. De tweede probeert dementie te begrijpen. Beperkingen in communicatie, activiteiten, contacten, emotionele beperkingen, lichamelijke beperkingen. Beperkingen als een uitdaging zien en vooral ook kijken naar de mogelijkheden.

Wat is dementie? Dementie is een degeneratieve hersenziekte die eindigt in een vegetatief stadium Dementie is een stoornis in de informatieverwerking in de hersenen waardoor iemand steeds meer beperkt wordt in het dagelijks leven en ondersteuning behoeft Twee definities die allebei waar zijn. De eerste gaat uit vanuit een negatieve kijk op dementie. De tweede probeert dementie te begrijpen. Beperkingen in communicatie, activiteiten, contacten, emotionele beperkingen, lichamelijke beperkingen. Beperkingen als een uitdaging zien en vooral ook kijken naar de mogelijkheden.

Hoe gaat informatieverwerking bij dementie? Nieuwe informatie wordt niet opgeslagen Informatie kan niet goed geselecteerd en verwerkt worden (te veel prikkels) Van opgeslagen informatie wordt het geheugenspoor niet gevonden Informatie wordt niet herkend Informatie wordt anders beleefd: de wereld om je heen, prikkels als bedreigend ervaren Informatie wordt niet opgeslagen. Geen toegang tot opgeslagen informatie. Informatie wordt niet herkend. Informatie tussen hoofd en hand. Informatie tussen lichaam en geest. Gevoel van honger wordt niet herkend

Informatie wordt anders beleefd Betekenis prevaleert boven de waarneming. Zo beleefde mijn moeder de huiskamer van het verpleeghuis waar ze woonde. Foto van de schoolklas hier in Rotterdam- Zuid waar ze eind jaren dertig juf was. In het verpleeghuis zei ze dan tegen me: de kinderen waren zo lastig vandaag!

Om welke informatie gaat het? Informatie over bv tijd: welke dag is het vandaag? Is het ochtend of middag? Plaats: waar ben ik hier? Is dit mijn kamer? Personen: moet ik die mevrouw kennen? Gebeurtenissen: wat hebt u gedaan op de dagopvang? Voorwerpen: waar moet ik dit mee eten? Woorden: hoe heet dat ook weer? Lichaamssensaties: honger, dorst, warmte, kou, pijn .

Welke beperkingen in het dagelijks leven? Wassen: van tandpasta denken dat het dagcrème is Aankleden: kledingstukken niet herkennen Het toilet niet kunnen vinden Koffie gaan zetten en met aardbeien terugkomen Dingen kwijt zijn: sleutels in de koelkast Hobby’s: te ingewikkeld, lukt niet meer In contacten: personen niet herkennen, niet op woorden kunnen komen, gesprek niet kunnen volgen Buiten: de weg kwijtraken Niet meer kunnen/mogen autorijden Informatie wordt niet opgeslagen. Geen toegang tot opgeslagen informatie. Informatie wordt niet herkend. Informatie tussen hoofd en hand. Informatie tussen lichaam en geest. Gevoel van honger wordt niet herkend Filmpje Ans Rutgers: 4.35 : I-pad als hulpmiddel voor het geheugen, als hulpmiddel om met anderen te praten, als iets vreugdevols, om controle te houden, om positief over jezelf te denken. Mensen met dementie kunnen het leren! Foutloos leren. Heel veel oefenen. Zorgboerderij. Iedereen had sticker met naam opgeplakt. Altijd doen.

Psychisch: angst, somberheid, apathie, boosheid, onrust, achterdocht Bijkomende gevolgen Psychisch: angst, somberheid, apathie, boosheid, onrust, achterdocht Sociaal: terugtrekken, ongepast gedrag, geen interesse in activiteiten Lichamelijk: voedingsstoornis, incontinentie, mobiliteitstoornis Niet kunnen uiten van pijn Onveilige situaties Bij iedere persoon is de combinatie van verschijnselen weer anders. Daarom ook zo interessant. Filmpje: 3 min.mw kan weer naar buiten dankzij lapjesroute Mensen met dementie kunnen dus wel nieuwe dingen leren: foutloos leren. Niet zeggen: het is nu eenmaal zo, maar op zoek gaan naar mogelijkheden

Verschijnselen: minstens 2 van de volgende stoornissen Geheugenstoornissen Uitvoerende functies: overzicht, planning, complexe taken Visuo-spatiële functies: herkennen van personen, voorwerpen, kledingstukken Taalfuncties: spreken, begrijpen Verandering van persoonlijkheid en gedrag Geheugen (opslaan, ophalen): herhaalde vragen, dezelfde verhalen vertellen, dingen kwijtraken, afspraken vergeten, verdwalen op een bekende route; executieve functies : gebrekkig overzicht en planning, onvermogen om complexe taken uit te voeren, geen inzicht in veiligheidsrisico’s, financiën niet kunnen regelen, slechte besluitvaardigheden; visuo-spatiële functies: voorwerpen of mensen niet herkennen; moeite met hanteren van gebruiksvoorwerpen, juiste kledingstuk op de juiste manier aantrekken; taalfuncties: woordvindproblemen, verminderde spreekvaardigheid, moeite met lezen, schrijven, begrijpen van opdrachten; persoonlijkheid en gedrag: stemmingswisselingen, agitatie, onrust, verminderde motivatie, apathie, sociaal terugtrekken, verminderde interesse in activiteiten, verlies van empathisch vermogen, dwangmatig of obsessief gedrag, moeite sociale situaties goed in te schatten, sociaal ongepast gedrag.

Er is alleen sprake van dementie wanneer De verschijnselen het dagelijks leven beperken (en de persoon afhankelijk maken van de zorg van anderen) (handelingen, communicatie, contacten) Er duidelijke achteruitgang is ten opzichte van eerder niveau van functioneren Dementie vastgesteld is door anamnese, betrouwbaar onderzoek, testen en heteroanamnese Het geen delier of depressie is Lichte beperking en lichte achteruitgan: MCI : wel inspanning nodig om goed te functioneren

Dementie is complex en vraagt om goed opgeleide professionals Uitdagingen op cognitief, gedragsmatig, psychisch, sociaal, en lichamelijk domein Bij iedere persoon staan andere verschijnselen op de voorgrond, mede afhankelijk van: welk gebied in de hersenen is aangedaan hoe de persoon met dementie en anderen ermee omgaan de levensloop Laesies ook afhankelijk van gebied in de hersenen dat is aangedaan. Gedrag: als reactie op het verlies, bv agressie, depressie, apathie. Alleen geheugenstoornissen is geen dementie Ook lichamelijke beperkingen: incontinentie, mobiliteit, eten en voeding, zien. Dagelijks leven: voor zichzelf zorgen, activiteiten, contacten. Vraagt om goede observatie, analyseren van gedrag, begrijpen van gedrag.

Boodschap Bij iedere persoon die je voor je hebt, moet je kijken wat het probleem met de informatieverwerking bij die persoon is Je kunt iemand met dementie beter begrijpen als je weet hoe de informatieverwerking bij die persoon verloopt Door goed te observeren en gedrag te analyseren, begrijp je meer van dementie Lichte beperking en lichte achteruitgan: MCI : wel inspanning nodig om goed te functioneren

Informatieverwerking bij dementie Kennisclip Informatieverwerking bij dementie Jacomine de Lange, lector Transities in Zorg www.hr.nl/dementieonderwijs