Voedingsvoorlichting voor patiënten van de longrevalidatie 2012 Door Rianne v. Heertum diëtist JBZ s’Hertogenbosch

Onderwerpen Overgewicht en de gevolgen hiervan Relatie Voeding – Longziekten Gezonde Voeding Energie-behoefte Ondergewicht en gevolgen hiervan Overgewicht en de gevolgen hiervan Energieverrijkte voeding Energiebeperkte voeding Dieetvoeding

Samenstelling Voeding Eiwitten: melkproducten, kaas, vlees, vis,ei, vleesvervangers. Nodig voor spieropbouw en voorkomt afbraak spiereiwitten

Samenstelling Voeding Energie: halen we uit vet en koolhydraten koolhydraten: in groente, fruit, suiker, brood, pasta, aardappelen Geeft directe energie voor de spieren geeft geen extra kortademigheid

Samenstelling Voeding Veel koolhydraten geeft een snelle maagontlediging, minder kans op vol gevoel lichter verteerbaar dan vetrijke voedingsmiddelen

Gezonde Voeding Eet gevarieerd Let op vet Eet ruimschoots brood en aardappelen Eet volop groente en fruit

Gezonde Voeding Houd uw gewicht op peil Wees zuinig met zout Drink voldoende; 1½ - 2 L per dag Eet niet de hele dag door

Voedingsmiddelen Gemiddeld aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen voor gezonde volwassenen Brood Aardappelen en rijst Groente Fruit, vruchtensap Hoeveelheden: 5-7 sneetjes 3-5 stuks/lepels 3 – 4 groentelepels 2 stuks/glazen

Voedingsmiddelen Hoeveelheden 450-500 ml 1 – 2 plakjes 100 gram (rauw) Melkproducten Kaas Vleeswaren Vlees/vis/kip/ei, Boter/margarine/ bak-en braad-producten halvarine vocht Hoeveelheden 450-500 ml 1 – 2 plakjes 100 gram (rauw) 15 gram voor de bereiding 5 gram per snee minimaal 1.5 ltr

Energie-behoefte Leeftijd Lengte Gewicht Geslacht Arbeid Ziekte

Verhoogde energiebehoefte, + 600 kcal Bij COPD Verhoogde energiebehoefte, + 600 kcal 1½ gram eiwit per kg lichaamsgewicht 50-55% koolhydraten van totale hoeveelheid kcal

Lichaamssamenstelling BMI = body mass index = gewicht gedeeld door lengte in het kwadraat VVMI = vetvrije massa index = kg/m2 mannen 16 vrouwen 15

Lichaamssamenstelling bij COPD

meetmethoden Lichaamssamenstelling te meten m.b.v bioimpedatiemeting Dit is een gevalideerde methode bij stabiele patienten (Gold 2-4) Huidplooimeting eenvoudig maar een grote individuele spreiding Dexa; kostbaar en stralingsbelasting handknijpkracht

Indeling van nieuwe COPD-patiënten Normaal gewicht (BMI 21-25) / depletie spiermassa (VVMI <15/<16) Energierijke voeding evt. aangevuld met dieetpreparaten trainen 2. Normaal gewicht/ normale spiermassa richtlijnen gezonde voeding Trainen

Indeling van nieuwe COPD-patienten 3. Ondergewicht (BMI <21) /depletie spiermassa Energierijke voeding met evt. dieetpreparaten Pas trainen als gewichtverlies gestopt is 4. Ondergewicht (BMI <21) /normale spiermassa Trainen 5. Overgewicht BMI >30 Energiebeperking trainen

VOEDINGSTHERAPIE EN BEWEGING

Gewichtsverlies of klinische depletie Verhoogde energiebehoefte; ca. 600 kcal extra bij COPD Verminderde inname van voeding t.g.v. dyspnoe

Gewichtsverlies of klinische depletie GEVOLGEN: Daling weerstand Vertraagde wondgenezing Verminderde spierkracht door spierafbraak; te lage spiermassa (VVM-index onder 16 en 15)

Gewichtsverlies of klinische depletie Langzamer herstel en meer kans op complicaties BMI lager dan 21 en VVM-index lager dan 16 en 15

Hoe vaak komt klinische depletie voor? 20% van stabiele patiënten met matige en ernstige COPD (Gold 2 en 3) 35% van stabiele patiënten met matige en ernstig en zeer ernstige COPD (GOLD 2, 3 en 4)

Energieverrijkte voeding Kleine frequente maaltijden Ruim gebruik van beleg op brood Extra melkproducten bij broodmaaltijden Vruchtenkwark, vlaflip, roomijsje, milkshake Ruim smeren met dieetmargarine

Energieverrijkte voeding Beschuit, cracker met royaal kaas. Volle producten roomvla, chocolademelk Lukt dit niet dan overweging dieetdrinkvoeding (bij BMI onder 21 en VVM=index onder 15 en 16) Voedingspreparaat, bijv. Fantomalt

Gewichtstoename BMI hoger dan 25 (gewicht : lengte²) Inname niet in overeenstemming met behoefte Onder invloed van medicijnen Verminderde en geringe lichaamsbeweging

Energiebeperkte voeding Drie hoofdmaaltijden Let op vet, vnl. magere producten Gebruik halvarine i.p.v. margarine

Energiebeperkte voeding Gebruik voeding met een hoge verzadigingswaarde zoals volkorenbrood, rauwkost Beperk het gebruik van tussendoortjes Beperk het gebruik van suiker, snoep en alcohol

Begeleiding door diëtist Bij lage BMI, onder 21 en VVM index lager dan 15 bij vrouwen lager dan 16 bij mannen

Begeleiding door diëtist + Klinisch begeleiding opgestart, + poliklinisch vervolg gedurende 3 maanden, + m.b.v. Bio Impedantie Meting VVM-index en gewicht evalueren + Eventueel ook poliklinisch opstarten op verwijzing longarts of longverpleegkundige

Rol van de dietist Bereiken en behouden van een beter voedingsgedrag Patienten informeren omtrent voeding in relatie tot COPD Patienten motiveren/stimuleren Voedingsadvies op maat om kwaliteit van leven te bevorderen

Rol van longverpleegkundige Signalering van: Gewichtsverloop Slechte eetlust Spin in het web bij multidisciplinaire aanpak

Hoe komt U bij de diëtist? Via huisarts of zelfverwijzing bij overgewicht of ongewenst gewichtstoename. Géén schriftelijke verwijzing nodig. 4 uur vergoeding uit aanvullingspakket bij de meeste zorgverzekeraars. Via longarts / longverpleegkundige: diëtist in het ziekenhuis bij ongewenst gewichtsafname.