Wijzer! Actueel voor groep 5 t/m 8 De Wadden Wijzer! Actueel voor groep 5 t/m 8

Uniek maar bedreigd De Wadden zijn uniek in Europa. Nergens anders vind je zo’n groot overgangsgebied tussen land en zee. Een groot deel van het Wad valt twee keer per dag droog. Dat maakt het heel belangrijk voor allerlei bedreigde plant- en diersoorten. Vanaf 2020 kun je daar nóg meer over ontdekken in Lauwersoog, in het nieuwe Werelderfgoed Centrum Waddenzee. Het wordt een spectaculair gebouw, waarin je straks kunt eten, slapen en heel ver uitkijken over de Waddenzee. En misschien nog het leukste: ook het Zeehondencentrum Pieterburen krijgt er een prima plekje. Foto: Dorte Mandrup

Wat is werelderfgoed? In de hele wereld zijn unieke plekken te vinden, die we goed willen bewaren. Soms vanwege de natuur, soms vanwege de geschiedenis. Unesco, een organisatie binnen de Verenigde Naties, noemt dit werelderfgoed. Het heet erfgoed, omdat wij het overnemen van de generaties voor ons. Als een erfenis dus. In 2009 kreeg ook de Waddenzee een plekje op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Waarom? Omdat de duinen en zandplaten in dit unieke landschap blijven veranderen. En omdat er wel tienduizend verschillende planten en dieren leven. Het bewaren waard!

Hoe wandelt een eiland? Een eiland dat wandelt? Grapje zeker? Niet helemaal. Een eiland heeft geen pootjes, maar neem nou Schiermonnikoog. Dat Waddeneiland verplaatst zich echt, als je maar goed kijkt. Dit ‘wandelen’ komt door de sterke stroming in de Waddenzee. Zeewater sleurt zand en slib mee van de ene plek en legt het ergens anders weer neer. Zo verliest Schiermonnikoog aan de westkant telkens een stukje strand. Maar aan de oostkant komt er juist weer strand bij. Het eiland is in totaal al kilometers opgeschoven. En dat kun je zien als een hele trage wandeling. Foto: Bert Kaufmann

Woordenschat Wat betekenen deze woorden? Spectaculair Erfenis Zandplaat  

Wat weet je? Hoe vaak per dag vallen de zandplaten in de Waddenzee droog? Wat bedoelen we met werelderfgoed? In welke richting ‘wandelt’ Schiermonnikoog?

Wat vind je? In het Werelderfgoed Centrum Waddenzee kun je straks van alles doen. Wat lijkt jou het leukste? Leg uit waarom. Unesco vindt dat we de natuur in het Waddengebied goed moeten bewaren. Vind jij dat ook? Leg uit waarom. Schiermonnikoog hoort bij de provincie Fryslân. Maar het is zover opgeschoven dat het nu boven de provincie Groningen ligt. Vind je dat het eiland daarom ook bij Groningen zou moeten horen? Leg uit.

Kijkvraag 1 Als je gaat wadlopen, moet je goed opletten. Het kan alleen bij eb, als het water laag staat. In dit filmpje hoor je daar meer over. Hoe hoog komt het water op het Wad te staan als het vloed wordt?

Kritisch denken: jouw buurterfgoed Je hebt geleerd wat werelderfgoed betekent. Een plek die zo bijzonder is dat we er allemaal goed op moeten passen. Hebben jullie ook zo’n plek in jouw wijk of dorp? Maak groepjes in de klas. Je gaat nadenken over de plek in de buurt die jullie het bijzonderste vinden. Bedenk er ook argumenten bij. Waarom is het zo bijzonder? En hoe houd je het zo mooi? Na afloop presenteert elk groepje zijn eigen buurterfgoed aan de anderen.

Eb en vloed Iedereen weet na een dagje strand wat eb en vloed is. Bij vloed komt het zeewater omhoog, het strand op. En zo’n zes uur later is het strand weer droog: dat heet eb. Samen noemen we dat de getijden. Maar hoe werkt dat precies? Het heeft te maken met de zwaartekracht. De aarde trekt met zwaartekracht alles omlaag: een voetbal, mensen, maar ook iets groots als de maan. Die maan blijft daardoor in een rondje om de aarde draaien. Maar ook de maan zelf heeft zwaartekracht. Die trekt het zeewater op aarde weer aan. En aan de kant van de aarde waar de maan staat, is het dan vloed. Afbeelding: jcwf

Met de trein op weg naar Borkum De Nederlandse Waddeneilanden ken je wel. Maar daar houdt de Waddenzee niet op. Die loopt verder, langs de Duitse kust, tot aan Denemarken. En overal vind je eilanden. Het eerste Duitse eiland is Borkum. Een veerboot brengt je er vanuit de Groningse Eemshaven heen. Sinds eind maart 2018 is dat nog gemakkelijker geworden. Dankzij het nieuwe station Eemshaven kun je nu zo van de trein op de boot stappen. Voor sommige Waddeneilanden heb je niet eens een boot nodig. Die zijn met een dam aan de vaste wal verbonden. Het Duitse eiland Sylt bijvoorbeeld, of het Deense eiland Rømø.

De Lauwerszee moet dicht In februari 1960 is er een massale demonstratie in Leeuwarden. De Friezen willen dat de Lauwerszee wordt afgesloten met een dijk. Ze zijn bang dat de oude dijken om de baai in de Waddenzee niet hoog genoeg zijn. En iedereen herinnert zich nog goed de Watersnoodramp van 1953. De Groningse vissers van Zoutkamp zijn tegen. Zij halen hun garnalen uit de Waddenzee. Maar de regering luistert naar de Friezen. De veiligheid gaat voor. In 1961 begint de aanleg van een dijk van dertien kilometer lengte. Boten kunnen erdoor via sluizen bij Lauwersoog. Op 25 mei 1969 is de dijk af. De Lauwerszee is Lauwersmeer geworden.

Woordenschat Wat betekenen deze woorden? Veerboot Baai Sluis  

Wat weet je? Hoe noemen we de afwisseling van eb en vloed? Waar is sinds kort een nieuw treinstation aangelegd? Wie waren ertegen dat de Lauwerszee werd afgesloten?

Wat vind je? Hoe reis jij het liefste naar een Waddeneiland? Met de veerboot of met de auto over een dam? Leg uit. De Friezen en Groningers worden sinds de aanleg van de Lauwerszeedijk beter beschermd tegen de zee. Maar de garnalenvissers moesten wel verhuizen van Zoutkamp naar Lauwersoog. Vind jij dat terecht? Leg uit. Omdat het zeewater niet meer in het Lauwersmeer komt, is het zoute water daar nu zoet water geworden. De typische Waddennatuur is daardoor grotendeels weg. Vind je dat jammer? Leg uit.

Kijkvraag 2 In het Markermeer verschijnen vijf nieuwe eilanden. Dat zijn de Marker Wadden. In dit filmpje hoor je meer over de manier waarop ze hier nieuw land maken. Voor welke dieren zijn deze eilandjes bedoeld?

Communiceren: reclame voor het Wad De Waddeneilanden zijn populair bij vakantiegangers. Je kunt er fietsen en wandelen. Je kunt er uitgaan, op het strand liggen, zwemmen of de natuur bewonderen. Of chillen op een terrasje. Bij deze opdracht ga je in een groepje een reclameposter maken voor vakantie op een Waddeneiland. Bedenk daarbij eerst voor wie de reclame bedoeld is. Want iedereen wil weer wat anders beleven op zo’n eiland. Vergelijk na afloop de posters. Welke zou je het beste aan een vader of moeder kunnen laten zien? En welke aan een klasgenoot?

Wijzer! Actueel voor groep 5 t/m 8 De Wadden Wijzer! Actueel voor groep 5 t/m 8