Miljoenennota 2019 Bas Jacobs Erasmus School of Economics Erasmus Universiteit Rotterdam Wim Duisenberg Fellow NIAS De Nederlandsche Bank 19 september 2018

Overzicht Hervormingen Begroting en belastingplan Macro-economische ontwikkelingen

Hervormingen Pensioenen Arbeidsmarkt Energie en klimaat Woningmarkt Belastingstelsel

Begroting Begrotingsoverschotten voor 2018 en 2019 van 0,9% bbp en 1,0% bbp Collectieve lastendruk loopt op van 38,7% in 2018 naar 39,2% procent in 2019, ondanks lastenpakket Overheidsbestedingen groeien met 2,3% in 2018 en 3,1% in 2019 door intensiveringen in onderwijs, defensie en zorg Collectieve uitgavenquote daalt iets 42,5% naar 42,4% Structurele begrotingstekort / houdbaarheid verslechtert met 0,6% (nu ca. 1% hht) Rente uitstaande staatsschuld 1,4%, inmiddels lager dan structurele groei van 1,5-2%

Belastingplan - IB Vele ingrepen IB Tweeschijvenstelsel Hogere heffingskorting Hogere en gerichtere arbeidskorting Btw-verhoging Alle knoppen tegelijkertijd ingedrukt Goed: lager toptarief en richten arbeidskorting lage inkomens Niet goed: lasten op kapitaal omlaag, geen fundamentele belastingherziening

Belastingplan - bedrijven Goed: minder discriminatie vreemd en eigen vermogen Niet goed: hervorming vpb verkeerde richting Tariefverlaging en grondslagverbreding Renteaftrek Afschrijvingsregime Verliesverrekening Gevolg: lagere tarieven op papieren winst, hogere tarieven op investeringen

Dividendbelasting Ja Ja Nee Ja Nee Nee Ja Nee Zijn kapitaalmarkten internationaal goed geïntegreerd? Dividendbelasting geen effect op investeringen en werkgelegenheid Dubbele belastingheffing voorkomen met belastingverdragen? Worden investeringen gefinancierd met ingehouden winsten? Dividendbelasting leidt tot hogere kapitaalkosten, minder investeringen en minder werkgelegenheid Neemt gemiddelde belastingdruk op bedrijven toe? Negatief effect op vestigingsklimaat Geen effect op vestigingsklimaat Ja Ja Nee Ja Nee Nee Ja Nee

Bbp niveau (2008 = 100) Catch-up

Bbp-groei (procent per jaar)

Bbp-groei per capita (procent per jaar) Historisch gemiddelde 1970-2008: 2,0% per jaar

Bbp-groei per potentiële werknemer (procent per jaar) Historisch gemiddelde 1970-2008: 1,3% per jaar

ECB beleidsrentes

Begrotingsbeleid (Δ structureel saldo, % bbp)

Huizenmarkt

Probleem: langdurige stagnatie Geaggregeerd aanbod r Inkomen r* Geaggregeerde vraag

3-maands geldmarktrente (geel) 10-jaars obligatierente (blauw)

Inflatie

Kapitaalvraag en arbeidsvraag normale situatie MPK(K,L) MPL(K,L) r/P w/P K L

Kapitaalvraag en arbeidsvraag liquiditeitsval MPL(K*,L) MPK(K,L) MPL(K,L) w*/P r/P r*/P w/P K K* L

Productiviteitsgroei

Reële loonstijging

Loonaandeel (aiq)

Monetair beleid Hogere inflatiedoelstelling Onconventioneel beleid niet effectief zonder commitment Langdurige lower bound ondergraaft effectiviteit Risico’s asymmetrisch

Begrotingsbeleid Procyclisch Structureel - en houdbaarheidssaldo verslechteren ‘Geluk bij ongeluk’ Rente staatsschuld lager dan groeivoet Risico’s asymmetrisch

Conclusies Hervormingselan verbleekt Begroting in teken van belastingplannen: gemiste kansen Macro-economische situatie nog altijd niet normaal Risico op langdurige stagnatie aanwezig Hogere inflatiedoelstelling Onconventioneel beleid Ruimer begrotingsbeleid Pas begrotingsregels aan

Dank u! Verder lezen? Jacobs, Bas (2018), “Verblind door Macro-economisch Optimisme”, Economisch Statistische Berichten, te verschijnen. Jacobs, Bas (2018), “Blind Gokken met de Dividendbelasting”, Tijdschrift voor Politieke Economie, 12 (1), 1-21. Jacobs, Bas (2017), “Belastingplannen Rutte III: Gemiste Kansen”, Economisch Statistische Berichten, 102 (4755), 526-529. E-mail: bjacobs@ese.eur.nl Homepage: people.few.eur.nl/bjacobs Twitter: twitter.com/_basjacobs