Tutorial@Toledo: een online leerplatform over informatievaardigheden in de gemeenschappelijke digitale leeromgeving Vormingsdag Integratie van onderzoek in onderwijs Leuven, 24 februari 2015 Jan Bollansée KU Leuven Universiteitsbibliotheekdiensten 24 februari 2015

Programma 0. Wat zijn informatievaardigheden? 1. Zin en noodzaak van informatievaardigheden 2. Waarom een tutorial? 3. Tutorial informatievaardigheden: inhoud en structuur 4. Waarom een tutorial in Toledo? 5. Tutorial informatievaardigheden in Toledo: organisatorische aanpak

0. Wat zijn informatievaardigheden? ICT-vaardigheid ≠ informatievaardigheden

0. Wat zijn informatievaardigheden? Set van 6 competenties die iemand in staat stellen om nood aan informatie te erkennen en aard en omvang van de gewenste informatie te bepalen; de gewenste informatie op een efficiënte manier op te zoeken; de gevonden informatie kritisch te evalueren en te verwerken; de gevonden informatie te bewaren en te beheren; alle beschikbare informatie effectief te gebruiken voor specifieke doeleinden; de economische, juridische en sociale aspecten omtrent het gebruik van informatie te begrijpen en de informatie op een legale en ethische manier te verwerven en te gebruiken. gebaseerd op de Information Literacy Competency Standards for Higher Education (2000) van de Association of College & Research Libraries (ACRL)

1. Zin en noodzaak Belang van informatievaardigheden algemeen erkend a) op maatschappelijk vlak kennissamenleving/informatiemaatschappij informatievaardigheden onderdeel van “21st century skills” nodig om succesvol te kunnen participeren aan de kennissamenleving toenemende aandacht van de Vlaamse overheid voor Mediawijsheid in beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport, Media in beleidsdomein Onderwijs raakt ook aan thema’s zoals innovatie en armoedebestrijding

1. Zin en noodzaak Belang van informatievaardigheden algemeen erkend b) op onderwijsvlak leerlingen en studenten actievere rol in het didactisch proces: leerlinggericht/studentgecentreerd met nadruk op persoonlijke ontwikkeling zelfstandig en kritisch verwerven en verwerken van kennis individueel en in samenwerkingsverband leren leren/verbanden leggen/onderscheid maken tussen hoofd- en bijzaak/probleemoplossend denken/…

leerlingen zijn geen lege vaten die ex cathedra volgegoten moeten worden met feitenkennis, maar moeten aangemoedigd worden om uit te groeien tot kritische, polyvalente en flexibele personen die meekunnen in onze voortdurend veranderende samenleving http://mark413.files.wordpress.com/2010/02/cartoon.jpg bezocht 22 februari 2015

1. Zin en noodzaak Belang van informatievaardigheden algemeen erkend b) op onderwijsvlak leerlingen en studenten actievere rol in het didactisch proces: leerlinggericht/studentgecentreerd met nadruk op persoonlijke ontwikkeling zelfstandig en kritisch verwerven en verwerken van kennis individueel en in samenwerkingsverband secundair onderwijs: sinds 1 september 2010 geldt mediawijsheid als één van de vakoverschrijdende eindtermen leren leren/verbanden leggen/onderscheid maken tussen hoofd- en bijzaak/probleemoplossend denken/…

1. Zin en noodzaak Belang van informatievaardigheden algemeen erkend b) op onderwijsvlak KU Leuven: Nota 'Doelgericht gebruik van stimulerende/activerende werkvormen' van werkgroep Millenniumonderwijs vertrekpunt voor facultair of opleidingsbeleid, dat dan verder uit- gerold dient te worden naar de concrete onderwijspraktijk van de docent bv. OASE-project van Faculteit Wetenschappen Zie ook: Visie en beleidsplan onderwijs en studenten 2014-2017

1. Zin en noodzaak Belang van informatievaardigheden algemeen erkend b) op onderwijsvlak Associatie KU Leuven informatievaardigheden algemene competenties binnen BaMa- profielen onderzoeksgebaseerd onderwijs: integratie van onderzoek en onderzoeksmethodologie in het onderwijs / toenemende focus op strategisch en probleemoplossend denken

 instructie zinvol en noodzakelijk 1. Zin en noodzaak Belang van informatievaardigheden algemeen erkend, maar… voortdurend proces van verbetering / levenslang leren: inspelen op constante technologische vernieuwing en voortdurende toename van informatiebronnen en -kanalen verantwoordelijkheid van verschillende actoren: studenten, docenten, onderwijsondersteuners inclusief bibliotheekmedewerkers onbewust onbekwaam: diepe kloof tussen zelfbeeld van studenten en feitelijke competenties  instructie zinvol en noodzakelijk

2. Waarom een tutorial? Systematische aanpak noodzakelijk Verantwoordelijkheid van onderwijs docenten moeten aantonen dat algemene informatievaardigheden relevant zijn voor discipline-specifieke activiteiten vooral zo geraken studenten overtuigd van nut en belang van informatievaardigheden voor hun opleiding én voor hun latere toekomst heeft meetbare impact op concrete testresultaten bv. inzake evaluatie van bronnen, structurering van informatie, ethisch en juridisch correct gebruik van informatie

2. Waarom een tutorial? Systematische aanpak noodzakelijk Verantwoordelijkheid van bibliotheek Belangrijke ondersteunende rol, doorheen heel de publiekswerking “one shot” acties hebben wel effect, maar slechts in beperkte mate; terugkeerpatroon is belangrijk om blijvend resultaat te bekomen geen “standalone” initiatieven (rondleidingen, sessies, tests), maar in nauwe samenwerking met docenten en in directe aansluiting bij concrete opleidingsonderdelen

2. Waarom een tutorial? methode van instructie & presentatie Face to face: fysieke contactmomenten (sessies, rondleidingen, …) Web-based: online instrumenten: website, integratie in elektronische leeromgeving, online classes (live of on demand) combinatie: blended learning grosso modo hebben zowel face to face als web-based duidelijk en aantoonbaar effect, in gelijke mate – en in combinatie versterken ze het effect nog

2. Waarom een tutorial? zowel cognitieve als affectieve competenties bevorderen attractief en interactief instrument nieuwsgierigheid prikkelen zonder af te leiden uitnodigen tot herhaald gebruik, zelfstandig en in groep Praktisch, permanent en flexibel inzetbaar cursus gastcollege hands-on sessie zelfstudiepakket

3. Tutorial informatievaardigheden: inhoud en structuur Uitgangspunt: Normen voor informatievaardigheden in het hoger onderwijs OOF-project ‘Werken aan informatievaardigheden met flexibel inzetbare leerobjecten’ (2006) Vertaling van de Principles, Standards and Practice (2nd edition) van het Australian and New Zealand Information Literacy Framework 6 normen, verder verfijnd in competentie-indicatoren Vormen de ruggengraat van de tutorial

3. Tutorial informatievaardigheden: inhoud en structuur Structuur: 6 modules 1. Informatiebronnen Nood aan informatie onderkennen; aard en omvang van informatiebehoefte bepalen 2. Hoe formuleer ik een goede zoekactie? Benodigde informatie op effectieve en efficiënte wijze vinden 3. Hoe kom ik aan de gevonden informatie? Verzamelde en gecreëerde informatie beheren 4. Hoe beheer ik de gevonden informatie? Op kritische wijze informatiezoekproces en informatie evalueren 5. Hoe evalueer ik bruikbaarheid en be-trouwbaarheid van de gevonden informatie? Informatie gebruiken met kennis en erkenning van culturele, ethische, wettelijke, … regels en afspraken 6. Informatie verwerken (bronnen citeren / plagiaat vermijden) Oudere en nieuwe informatie toepassen om nieuwe inzichten te creëren

3. Tutorial informatievaardigheden: inhoud en structuur Inhoudelijke invulling Elke module opgesplitst in twee of meerdere onderdelen (rechtstreeks toegankelijk) Per module: Inleidende oefening of kennisclip Theoretische stukken Kennisclips en kleinschalige oefeningen Afsluitend: samenvatting (printklaar) Uitbreidbaar met grondige oefeningen (Evaluatie/toetsen)

4. Waarom een tutorial in Toledo? voorgeschiedenis: 3 afzonderlijke tutorials van CBA, Letteren en Associatie (via OOF-project) afgestemd op verschillende doelgroepen geïntegreerd in bibliotheekwebsites updating & onderhoud erg arbeidsintensief + gespreid standalone instrumenten: inhoudelijke aanpassingen & technisch beheer vereisten specifieke kennis inzake servers & software (flessenhals!)

4. Waarom een tutorial in Toledo? gezocht naar manier om tutorial te integreren in digitale leeromgeving: de plaats waar het online leren zich afspeelt krachten te bundelen & inspanningen te delen generieke versie/gemeenschappelijke basis aan te maken die zich leent tot diversificatie / afstemming op specifieke doelgroepen onderhoud zo laagdrempelig mogelijk te maken

5. Tutorial informatievaardigheden in Toledo: organisatorische aanpak Integratie in onderwijs Manuele inschrijvingen: open Koppeling met studentengroepen, opleidingsonderdelen en opleidingen mogelijk Via “Community’s beheren”: Automatische inschrijvingen Koppel programma’s / Koppel opties / Koppel studenten groepen / Koppel cursussen Koppeling oefeningen/toetsen met Grade Center

5. Tutorial informatievaardigheden in Toledo: organisatorische aanpak Aanpasbaarheid & diversificatie Tutorial Informatievaardigheden Associatie KU Leuven = basiscommunity Gebruiksmogelijkheden: Integraal as is – dan zonder uitgebreid oefeningen-gedeelte Integraal in eigen community: theoretisch gedeelte centraal be- heerd – mogelijkheid om zelf aangepaste oefeningen toe te voegen Gedeeltelijk in eigen community, met eigen aanpassingen: dan lokaal te beheren – mogelijkheid om zelf aangepaste oefeningen toe te voegen

5. Tutorial informatievaardigheden in Toledo: organisatorische aanpak Aanpasbaarheid & diversificatie Samenwerking tussen onderwijs en bibliotheek Samenwerking binnen instelling Samenwerking binnen opleidingsgebied

Bedankt! Vragen? Bedenkingen? Jan Bollansée Deelgroep Informatievaardigheden & Professionalisering jan.bollansee@bib.kuleuven.be