Godinnen in het Grieks-Romeinse pantheon HOVO-cursus februari-april 2018 F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl

Godinnen zijn in de Grieks-Romeinse religie niet minder belangrijk dan de goden. Binnen het pantheon vinden we machtige godinnen als Hera, Demeter, Artemis, Afrodite-Venus en Athena, en vele 'mindere goden' van vrouwelijk geslacht. Wat is precies de plaats van godinnen binnen het religieuze leven? Soms vervult een godin een bepaalde rol die met vrouwenlevens van doen heeft, maar lang niet altijd. Godinnen hebben meestal een ‘werkterrein’ dat het specifiek vrouwelijke ontstijgt, en het is zo gezien heel begrijpelijk dat ook mannen deelnemen aan de cultus voor godinnen. Maar hoe verhoudt zich de aanwezigheid van deze godinnen dan tot de antieke maatschappij, een maatschappij waarin vrouwen geen publieke posities van gezag konden bekleden? Machtige onsterfelijke vrouwen, onmachtige sterfelijke vrouwen? Een onderzoek naar de plaats van godinnen in de religie is in zichzelf boeiend, maar daarenboven zijn godinnen ook een onderwerp dat ons helpt na te denken over fundamentele aspecten van de samenleving in de Griekse en Romeinse wereld.

Prehistorische godin(nen)? Vruchtbaarheidssymbolen? Beide?

Venus van Hohle Fels/Schelklingen 38000-33000 v.C. Urgeschichtliches Museum Blaubeuren

Venus van Dolni Vestonice 29000-25000 v. C Venus van Dolni Vestonice 29000-25000 v.C. Moravské zemské muzeum, Brno

Venus van Willendorf 28000-25000 v.C. Naturhistorisches Museum, Wenen

Venus van Kost(i)enki/Kostionki 23000-21000 v.C. Hermitage, St Petersburg

Venus van Laussel Ca 18000 v.C. Musée d’Aquitaine, Bordeaux

Neolitische sculpturen In een aantal gevallen is het aannemelijk te maken dat het om godinnen gaat In andere gevallen kunnen zowel bovennatuurlijke wezens als sterfelijke vrouwen bedoeld zijn: zo zijn bv. de godin of haar aanbidster niet altijd uit elkaar te houden!

Çatalhöyük, 6000 v.C. Anadolu Medeniyetleri Muzesi, Ankara vgl. 1e-2e eeuw n.C. Kybele; MMA, New York

Grieks neolitisch Thessalië 3000-2000 v.C. Fitzwilliam Museum Karpathos 4500-3000 v.C. British Museum

Vroeg-Cycladisch 2700-2300 v.C. Getty Museum, Malibu

Gazi, 1300-1100 v.C. Archeologisch Museum Heraklion Ulburun, 14de eeuw v.C. Bodrum Museum

Archaïsch Griekse godinnen-iconografie Polos-draagsters Kourotrofoi Potnia(i) thèroon Identiteit?

Kameiros, Rhodos, Athena-tempel, 700-650 Athene, Dipylon, 730-720 v.C. British Museum Nationaal Museum, Athene

Kourotrofos, Argos? Vroege 6de eeuw v.C.; Boston, MFA Kourotrofos, Tanagra, 6de eeuw; Louvre

Potnia thèroon Vase François, Florence, 570 v.C. Kameiros, Rhodos, ca 700 v.C.

Boeotië, Thebe, 680-670 v.C. Nationaal Museum, Athene

Kameiros, Rhodos, 600 v.C. British Museum

Grieks, 5de eeuw v.C.