Diëten H 5.1 Ruststofwisseling Waar hangt dit van af? lichaamsgewicht geslacht lichaamsgewicht leeftijd Tijdstip: van de dag jaargetijde (winterslaap!) Warmbloedig/koudbloedig

berekening

De stoffen in de voedingsmiddelen H 5.2 Voeding Voedingsmiddelen : Alles wat je eet Voedingsstoffen : De stoffen in de voedingsmiddelen Dit zijn: - Eiwitten - Koolhydraten - Vetten - Mineralen - Vitaminen - Water

Opslag van stoffen in de plant: zetmeel, suikers, eiwit, vet (plantaardige olie!) Voedselgewassen bevatten deze voedingsstoffen !! Bollen bijv. uien - Knollen bijv. suikerbiet - Zaden bijv. bruine boon - stengels bijv. suikerriet - wortels - bladeren bijv. spruiten - vruchten

Hoe zit een plant in elkaar?

Bouw van de Stengel 1 vaatbundel Vaatbundels in een stengel Bastvaten (levend) transport van organische stoffen cambium: delingslaag Houtvaten (dood) transport van water en zouten (anorganische stoffen)

3D plaatjes van eiwitten voedingsstoffen Eiwitten: een keten van aminozuren (20 soorten, waarvan 8 essentiële: zie bron 6) functies: - enzymen (bijv. verteringsenzymen) - hormonen (bijv. insuline) - transport (bijv. hemoglobine) - bouwstof (bijv. keratine, membraaneiwitten) - brandstof (als er een tekort aan glucose is) afbraak: door de lever  vormt ureum  uitgescheiden door de nieren 3D plaatjes van eiwitten

Koolhydraten: monosachariden disachariden polysachariden bijv. glucose, fructose, bijv. maltose, bijv. zetmeel, glycogeen desoxyribose sacharose cellulose maltose glucose Functies van koolhydraten: Brandstof Bouwstof: - desoxyribose (in DNA) - koolhydraatketens aan eiwitten in celmembranen (voor herkenning van eigen of lichaamsvreemde cellen) - Vet (een teveel aan suikers wordt omgezet in vet onder de huid) zetmeel

Een fosfolipide: bouwsteen van membranen Vetten: glycerol + 3 vetzuren verzadigde vetzuren: dierlijk onverzadigde vetzuren: plantaardig + vis (olie!) essentiële vetzuren (Omega-3 en -6) glycerol 3 vetzuren Functies van vetten: - brandstof - bouwstof fosfolipiden: bouwstof voor membranen Een fosfolipide: bouwsteen van membranen

Dubbele laag fosfolipiden Koolhydraatketens aan membraaneiwitten Cholesterol Koolhydraatketens aan membraaneiwitten Eiwit Filmpje membranen Cholesterol: - bouwstof voor membranen - de bouwstof voor testosteron, oestrogeen en progesteron - bouwstof voor Vitamine D Vit. D

Vitamines A, B1 t/m 6, B12, C, D, E, K vit K1: in je voeding vit. K2: door je darmflora vaak co-enzymen: bestanddelen van enzymen gebreksziekten: zie BINAS 82A beri-beri nachtblindheid scheurbuik rachitis Vit. C

Water bouwstof (60% van ons lichaam) transport (denk aan bloed) oplosmiddel temperatuurregulatie (verdamping van zweet) chemische reacties (o.a. bij vertering)

Mineralen bouwstoffen: - calcium (botten) - ijzer (in hemoglobine) spoorelementen (vaak deel van enzymen/hormonen): - jood (voor het schildklierhormoon = thyroxine) - fluor (voor het tandglazuur) - magnesium (nodig bij dissimilatie) Schildklier

H 6.1 - gezonde voeding - hoeveelheid variatie hygiene additieven

Voedsel conservering en Additieven Temperatuur Koelen Verhitten – pasteuriseren / steriliseren / UHT Gasverpakken Conserveermiddelen (additieven) Suiker / zout Azijn  lage pH doodt bacteriën Sulfiet (wijn) Drogen Roken (vis) Additieven (E-nummers) Kleurstoffen Smaakstoffen Smaakversterkers Emulgatoren Antioxidanten ADI = aanvaardbare dagelijkse inname