Klimaatverandering 4de nationale peiling Changements climatiques 4ème sondage national 21/2/2018 NKC-CNC LUC DRIES

Méthodologie Intro Objectif En savoir davantage sur les connaissances, l’interprétation subjective et l’attitude personnelle / la disposition à agir soi-même Public cible 16-75 ans 1500 interviews représentatives au niveau du sexe, de la région, de l’âge et du degré d’urbanisation réponse: 24% (73% postal / 27% online) Echantillon Période 15 mai – 30 juin 2017 Méthode Enquête postale (PAPI) avec la possibiilité de compléter le questionnaire en ligne (CAWI) Questionnaire Questionnaire dans les trois langues nationales (NL,FR, DE)

Liggen de belgen (nog) wakker van klimaatverandering?

Bezorgdheid (algemeen) Attitude Bezorgdheid (algemeen) V1. Hieronder vindt u een lijst met dingen waarover sommige mensen zeggen dat ze zich zorgen maken. Kan u voor elk van hen aanduiden in welke mate u er bezorgd om bent? TOP2 (%) BOTTOM2 (%) 05 09 13 17 Milieu 81 76 75 Terrorisme 66 48 59 71 Gezondheidsproblemen (AIDS, kanker, ...) 79 74 72 70 Armoede, sociale uitsluiting 63 62 Mensenrechten 57 56 Armoede in de wereld 64 61 60 Onveiligheid 65 58 Immigratie en integratie 53 Het schaars worden van energiebronnen zoals aardolie en aardgas / 52 Werkloosheid 67 49 Mobiliteit 46 41 44 Voedselveiligheid 54 Economische groei 55 42 Drugsmisbruik Vergrijzing van de bevolking 37 40 38 17 13 09 05 4 9 15 22 7 5 14 11 10 16 20 18 / 24 19 23 29 25 28 Basis: alle respondenten (N=1.540)

(11,4 % in relatieve termen) Attitude Bezorgdheid (milieuvlak) V2. En als we nu specifiek naar de milieuproblematiek kijken, kan u voor elk van volgende zaken aanduiden in welke mate u er bezorgd om bent? TOP2 (%) BOTTOM2 (%) 05 09 13 17 Luchtvervuiling 86 82 83 Klimaatverandering 73 70 78 De verdwijning van het tropisch regenwoud 76 75 Watervervuiling 81 79 77 Radioactief afval 72 66 74 De verdwijning van bepaalde planten en dieren 69 71 Bodemvervuiling De afvalberg 67 Chemische producten en gevaarlijke stoffen 65 68 Het gebruik van pesticiden 63 Het gat in de ozonlaag 62 64 De internationale handel in bedreigde diersoorten / 57 60 Ozonpieken in de zomer 61 58 59 Zure regen 56 48 46 Genetische gemanipuleerde gewassen (GMO’s) 50 43 41 Stijging met 8 % (11,4 % in relatieve termen) 17 13 09 05 4 3 2 5 8 6 7 11 10 9 / 20 12 24 26 21 Basis: alle respondenten (N=1.540)

Beeldvorming algemeen Kennis Beeldvorming algemeen V3. Graag zouden wij uw mening kennen in verband met een aantal uitspraken. TOP2 (%) BOTTOM2 (%) 05 09 13 17 Klimaatverandering is een probleem dat dringend aangepakt moet worden. / 80 85 De effecten van klimaatverandering zijn reeds elders merkbaar. 77 84 Klimaatverandering is een verschijnsel dat zich globaal voordoet. 75 83 Klimaatwetenschappers hebben voldoende bewezen dat er een klimaatverandering aan de gang is door toedoen van menselijke activiteiten. De effecten van klimaatverandering zijn reeds merkbaar bij ons. 66 59 61 72 Klimaatverandering kan tegengehouden worden door onze manier van leven te veranderen. 71 73 68 Mijn handelingen kunnen een verschil maken klimaatverandering. 54 51 Klimaatverandering is een ernstig verschijnsel dat een bedreiging vormt in mijn dagelijks leven. 53 44 Wat we ook doen, menselijke activiteiten zorgen voor onherstelbare schade aan het klimaat. 58 49 55 50 Klimaatverandering is uitsluitend een natuurlijk verschijnsel. 12 16 8 Er is geen klimaatverandering. 7 Klimaatverandering is een verschijnsel dat zich slechts zeer lokaal voordoet. 6 5 17 13 09 05 3 / 5 7 9 4 12 10 6 14 23 16 19 21 18 74 60 67 72 83 76 85 Stijging met 5 % Basis: alle respondenten (N=1.540)

(24% in relatieve termen) Klimaatbeleid België - algemeen V12. In welke mate bent u akkoord met de volgende uitspraken over het klimaatbeleid in België? TOP2 (%) BOTTOM2 (%) 2013 2017 De verschillende overheden (lokaal, regionaal, federaal) moeten meer samenwerken op het vlak van het Belgische klimaatbeleid. 63 70 De rol van de federale overheid in het coördineren van het Belgische klimaatbeleid moet worden versterkt. 51 57 Er moet een wet komen die de doelstellingen, het kader en de instrumenten voor het Belgische klimaatbeleid vastlegt. 45 Bij de volgende verkiezingen zal ik zeker rekening houden met de standpunten van de verschillende partijen met betrekking tot het probleem van de klimaatverandering. 38 47 De organisatie van het Belgisch klimaatbeleid moet herzien worden. / 2017 2013 9 12 11 15 14 18 21 / ≥ 50% < 50% Stijging met 9 % (24% in relatieve termen) Basis: alle respondenten (N=1.540).

Weet de burger waarover hij/zij het heeft?

Kennis Eigen kennis V8. Als u zichzelf een score zou mogen geven op 10, hoeveel zou u dan uzelf geven voor de mate waarin u geïnformeerd bent over klimaatverandering? 28% 30% 38% Score 1-5 39% Score 6-10 Gemiddelde 2017 2015 2009 2005 72% 6,3 70% 6,1 62% 5,9 5,7 61% Basis: alle respondenten (N=1.540)

Beeldvorming algemeen Kennis Beeldvorming algemeen V3. Graag zouden wij uw mening kennen in verband met een aantal uitspraken. TOP2 (%) BOTTOM2 (%) 05 09 13 17 Klimaatverandering is een probleem dat dringend aangepakt moet worden. / 80 85 De effecten van klimaatverandering zijn reeds elders merkbaar. 77 84 Klimaatverandering is een verschijnsel dat zich globaal voordoet. 75 83 Klimaatwetenschappers hebben voldoende bewezen dat er een klimaatverandering aan de gang is door toedoen van menselijke activiteiten. De effecten van klimaatverandering zijn reeds merkbaar bij ons. 66 59 61 72 Klimaatverandering kan tegengehouden worden door onze manier van leven te veranderen. 71 73 68 Mijn handelingen kunnen een verschil maken klimaatverandering. 54 51 Klimaatverandering is een ernstig verschijnsel dat een bedreiging vormt in mijn dagelijks leven. 53 44 Wat we ook doen, menselijke activiteiten zorgen voor onherstelbare schade aan het klimaat. 58 49 55 50 Klimaatverandering is uitsluitend een natuurlijk verschijnsel. 12 16 8 Er is geen klimaatverandering. 7 Klimaatverandering is een verschijnsel dat zich slechts zeer lokaal voordoet. 6 5 17 13 09 05 3 / 5 7 9 4 12 10 6 14 23 16 19 21 18 74 60 67 72 83 76 85 Basis: alle respondenten (N=1.540)

V7. Zal klimaatverandering leiden tot de volgende verschijnselen? Kennis Gevolgen V7. Zal klimaatverandering leiden tot de volgende verschijnselen? JA NEE 05 09 13 17 het afsmelten van gletsjers / 93 het afsmelten van de ijskap in het noorden 96 92 88 een verhoging van de zeespiegel 87 82 90 meer hittegolven 89 81 meer orkanen en stormen 84 meer neerslag in bepaalde regio’s, minder elders 76 het uitsterven van dier- en plantensoorten 75 74 79 83 ondervoeding en hongersnood in de wereld 60 53 56 68 malaria en gele koorts in onze streken 21 18 20 meer tsunami’s 59 huidkanker 66 46 47 49 het opdrogen van de Middellandse Zee 36 15 meer heetwaterbronnen in IJsland 40 23 11 12 17 13 09 05 1 / 2 3 5 4 7 10 14 20 24 21 38 16 15 23 18 32 31 41 CORRECT FOUTIEF Basis: alle respondenten (N=1.540)

Kennis Oorzaken V4. In welke mate hebben de volgende menselijke activiteiten een effect op klimaatverandering? TOP2 (%) BOTTOM2 (%) 05 09 13 17 De uitstoot door de industrie 94 95 91 De uitstoot van broeikasgassen 85 87 De ontbossing 80 De uitstoot van auto’s 92 88 84 De uitstoot van vliegtuigen / 81 De uitstoot van (vracht)schepen 66 Het verwarmen van huizen 65 68 54 57 Het gebruik van spuitbussen 75 69 56 Het eten van vlees 37 47 Het gebruik van elektriciteit 39 43 Het eten van exotisch fruit en groenten 34 31 40 17 13 09 05 1 2 3 4 7 / 9 10 11 15 22 26 18 28 27 34 45 “DIRECT” “INDIRECT” Basis: alle respondenten (N=1.540)

Perceptie van verantwoordelijkheid Attitude Perceptie van verantwoordelijkheid V6. Wie/wat beïnvloedt volgens u in België het meest de klimaatverandering? (1) 91% 83% 64% 44% 34% Basis: alle respondenten (N=1.540)

Beeldvorming algemeen Kennis Beeldvorming algemeen V3. Graag zouden wij uw mening kennen in verband met een aantal uitspraken. TOP2 (%) BOTTOM2 (%) 05 09 13 17 Klimaatverandering is een probleem dat dringend aangepakt moet worden. / 80 85 De effecten van klimaatverandering zijn reeds elders merkbaar. 77 84 Klimaatverandering is een verschijnsel dat zich globaal voordoet. 75 83 Klimaatwetenschappers hebben voldoende bewezen dat er een klimaatverandering aan de gang is door toedoen van menselijke activiteiten. De effecten van klimaatverandering zijn reeds merkbaar bij ons. 66 59 61 72 Klimaatverandering kan tegengehouden worden door onze manier van leven te veranderen. 71 73 68 Mijn handelingen kunnen een verschil maken klimaatverandering. 54 51 Klimaatverandering is een ernstig verschijnsel dat een bedreiging vormt in mijn dagelijks leven. 53 44 Wat we ook doen, menselijke activiteiten zorgen voor onherstelbare schade aan het klimaat. 58 49 55 50 Klimaatverandering is uitsluitend een natuurlijk verschijnsel. 12 16 8 Er is geen klimaatverandering. 7 Klimaatverandering is een verschijnsel dat zich slechts zeer lokaal voordoet. 6 5 17 13 09 05 3 / 5 7 9 4 12 10 6 14 23 16 19 21 18 74 60 67 72 83 76 85 Basis: alle respondenten (N=1.540)

Comment le citoyen s’informe-t-il?

≥ 50% < 50% Information Canaux (1) Q9A. Indiquez par quels canaux vous avez reçu des informations à propos des changements climatiques sans en rechercher activement. ≥ 50% < 50% Canaux passifs Base: tous les répondants (N=1.540)

≥ 50% Information Canaux (2) Q9B. Indiquez par quels canaux vous avez consulté / recherché activement des informations à propos des changements climatiques. ≥ 50% Canaux actifs Base: tous les répondants (N=1.540)

≥ 50% < 50% Information Sources Q10. Par le biais de quel canal souhaiteriez-vous recevoir des informations à propos des changements climatiques ?   2009 2013 2017 Enseignement/école 62 63 64 Scientifiques indépendants 53 Autorités fédérales (Belgique) 60 Administrations locales (provinces, communes) 59 57 Institutions européennes 58 56 Régions (Wallonie, Bruxelles-Capitale, Flandre) Journalistes 77 47 50 Associations environnementales 43 44 Organisations non gouvernementales (ONG) 37 38 Associations de consommateurs 48 41 Médecins 33 35 Industrie 23 22 21 TOP2 (%) 2017 2013 2009 14 17 18 16 20 21 15 13 19 23 10 24 29 30 22 28 27 25 35 32 38 53 50 49 BOTTOM2 (%) Stijging met 9 % (17% in relatieve termen) Daling met 4 % (6,3 % in relatieve termen) ≥ 50% < 50% Stijging met 6 % (13,6 resp. 15,8 % in relatieve termen) Daling met 3 % (5,1 % in relatieve termen) Base: tous les répondants (N=1.540)

Wat willen de burgers er zelf aan doen?

Wasmachine / droogkast / vaatwasser Koelkast / diepvriezer Gedrag Aankopen - selectiecriteria V19. Welke selectiecriteria hanteert u bij de aankoop van onderstaande producten? Auto Wasmachine / droogkast / vaatwasser Koelkast / diepvriezer Verwarmingsketel Basis: alle respondenten (N=1.540)

≥ 50% < 50% Gedrag Aankopen - verleden V20. In welke mate was in het verleden het energieverbruik doorslaggevend bij uw aankoop van volgende producten? TOP2 (%) BOTTOM2 (%) 2013 2017 Beglazing 61 65 Isolatiemateriaal 56 59 Verwarmingsketel 55 Koelkast / diepvriezer 51 54 Wasmachine / droogkast / vaatwasser Lampen 41 48 Auto 36 34 TV / DVD / PC 31 29 2017 2013 7 9 11 14 16 12 15 18 26 20 25 38 40 ≥ 50% < 50% Basis: alle respondenten voor wie dit van toepassing was

Gedrag Aankopen - toekomst V21. In welke mate zal het energieverbruik bij uw volgende aankoop van onderstaande producten doorslaggevend zijn? TOP2 (%) BOTTOM2 (%) 2009 2013 2017 Beglazing 83 84 80 Isolatiemateriaal 82 78 Verwarmingsketel 77 Koelkast / diepvriezer 76 79 Wasmachine / droogkast / vaatwasser 74 Lampen 60 73 72 Auto 68 69 TV / DVD / PC 42 58 53 2017 2013 2009 3 1 2 4 5 7 15 11 21 Basis: alle respondenten voor wie dit van toepassing was

V18. Welke uitspraken zijn nu reeds op u van toepassing? Gedrag Woning V18. Welke uitspraken zijn nu reeds op u van toepassing? Welke uitspraken zullen in de nabije toekomst op u persoonlijk van toepassing zijn? Welke uitspraken maken volgens u echt een verschil? delta 2013 2009 Ik koop energiezuinige verlichting (bv. spaarlampen, leds,…) Ik doof de lichten wanneer ik een ruimte voor meer dan 3 minuten verlaat. (*) Ik gebruik energiezuinige huishoudtoestellen (met label A+, A++ of A+++) Ik verkies het meest energiezuinige programma voor mijn vaatwasser / wasmachine. Ik verlaag mijn verwarmingskosten door een graadje minder te verwarmen. (*) Ik neem initiatief om de isolatie van mijn woning te verbeteren (extra isolatie, hoogrendementsglas,…). Ik zet elektronische toestellen (TV, DVD, digicorder, PC, …) helemaal uit om energieverbruik in de standby-modus te vermijden. (*) Ik ben overgeschakeld op aardgas. Ik verhoog de efficiëntie van mijn verwarmingssysteem . Ik gebruik groene stroom. (*) Ik gebruik zonne-energie. 85   69 91 81 24 35 74 86 80 33 77 63 88 76 66 84 75 25 34 71 68 79 27 36 61 47 82 37 51 59 72 78 45 41 53 46 32 44 39 19 56 40 20 5 Basis: alle respondenten (1.540) - (*) alle woningeigenaars (1.215)

wat verwacht men van de overheid?

≥ 50% < 50% Klimaatbeleid Invloed van de overheid (1) V16. De overheid kan door de maatregelen die ze neemt het gedrag van burgers inzake klimaatverandering proberen te veranderen. Welke van de volgende maatregelen zou uw voorkeur wegdragen? ≥ 50% < 50% 68% 62% 55% 52% 44% 19% Basis: alle respondenten (N=1.540).

(13,7 % in relatieve termen) Gedrag Inspanningen van de overheid V27. Hoe tevreden bent u over de acties van de overheid om klimaatverandering tegen te gaan? TOP 2 BOTTOM 2 2017 2013 2009 5% 4% 58% Stijging met 7 % (13,7 % in relatieve termen) 51% 53% Basis: alle respondenten (N = 1.540)

Internationaal en europees beleid

≥ 50% < 50% Klimaatbeleid Internationaal vlak V11. In welke mate bent u akkoord met de volgende uitspraken over de internationale klimaatonderhandelingen? TOP2 (%) BOTTOM2 (%) Stijging met 7 % (11,4 % in relatieve termen) 2013 2017 De Europese Unie moet een voortrekkersrol spelen in het nemen van maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan, zelfs als andere landen met een grote uitstoot van broeikasgassen weinig ondernemen. 63 70 De groei in opkomende economieën in de derde wereld gaat gepaard met een sterke toename van het energiegebruik en de uitstoot van broeikasgassen. De rijke industrielanden moeten niettemin de grootste inspanning blijven leveren, omdat ze daartoe de meeste mogelijkheden hebben en per inwoner het meeste blijven uitstoten. 45 50 Binnen de EU moet België een voortrekkersrol spelen op het vlak van het Europees klimaatbeleid. 38 46 Omdat vooral de geïndustrialiseerde landen aan de basis liggen van de klimaatopwarming in het zuiden, moeten ze de ontwikkelingslanden financieel steunen om de schade veroorzaakt door de klimaatopwarming te compenseren. 36 43 Nu er een nieuw internationaal klimaatakkoord in Parijs is afgesloten, zullen alle landen inspanningen moeten leveren, maar er moet daarbij wel rekening gehouden worden met hun financiële draagkracht (met andere woorden: ontwikkelingslanden moeten minder inspanningen leveren dan de ontwikkelde landen). (*) 40 Een doelstelling waarbij elke bewoner een gelijke hoeveelheid broeikasgassen mag uitstoten is een eerlijke manier om de inspanningen wereldwijd te verdelen. 26 2017 2013 11 10 19 21 18 23 20 27 31 28 Stijging met 5 % (11,1 % in relatieve termen) ≥ 50% < 50% Stijging met 8 % (21,1 % in relatieve termen) Basis: alle respondenten (N=1.540) (*) in 2013 was deze stelling in de toekomstige tijd geformuleerd.

Internationale solidariteit

(19,4 % in relatieve termen) Klimaatbeleid Internationaal vlak V11. In welke mate bent u akkoord met de volgende uitspraken over de internationale klimaatonderhandelingen? TOP2 (%) BOTTOM2 (%) 2013 2017 De Europese Unie moet een voortrekkersrol spelen in het nemen van maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan, zelfs als andere landen met een grote uitstoot van broeikasgassen weinig ondernemen. 63 70 De groei in opkomende economieën in de derde wereld gaat gepaard met een sterke toename van het energiegebruik en de uitstoot van broeikasgassen. De rijke industrielanden moeten niettemin de grootste inspanning blijven leveren, omdat ze daartoe de meeste mogelijkheden hebben en per inwoner het meeste blijven uitstoten. 45 50 Binnen de EU moet België een voortrekkersrol spelen op het vlak van het Europees klimaatbeleid. 38 46 Omdat vooral de geïndustrialiseerde landen aan de basis liggen van de klimaatopwarming in het zuiden, moeten ze de ontwikkelingslanden financieel steunen om de schade veroorzaakt door de klimaatopwarming te compenseren. 36 43 Nu er een nieuw internationaal klimaatakkoord in Parijs is afgesloten, zullen alle landen inspanningen moeten leveren, maar er moet daarbij wel rekening gehouden worden met hun financiële draagkracht (met andere woorden: ontwikkelingslanden moeten minder inspanningen leveren dan de ontwikkelde landen). (*) 40 Een doelstelling waarbij elke bewoner een gelijke hoeveelheid broeikasgassen mag uitstoten is een eerlijke manier om de inspanningen wereldwijd te verdelen. 26 2017 2013 11 10 19 21 18 23 20 27 31 28 ≥ 50% < 50% Stijging met 7 % (19,4 % in relatieve termen) Basis: alle respondenten (N=1.540) (*) in 2013 was deze stelling in de toekomstige tijd geformuleerd.

3 Klimaatbeleid België – financieel (2) V15. In welke mate bent u akkoord met de volgende uitspraken? TOP 2 (%) BOTTOM 2 (%) 2013 2017 De Belgische overheden verkopen (veilen) emissierechten aan bedrijven. De overheden moeten de volledige opbrengst ervan toevoegen aan hun budget voor het klimaatbeleid. 53 62 Ik ben bereid een CO2-taks op mijn vliegtuigticket(s) te betalen die de overheid moet gebruiken om ontwikkelingslanden te helpen zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering. 30 41 De Belgische ontwikkelingssamenwerking moet meer inspanningen leveren om ontwikkelingslanden te helpen zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering. 39 De federale overheid moet een fiscale hervorming doorvoeren om de lasten op arbeid te verschuiven naar een taks op de uitstoot van broeikasgassen ten gevolge van het gebruik van fossiele brandstoffen. 37 Bedrijven en burgers moeten per uitgestoten ton CO2 die ze veroorzaken evenveel betalen. 32 38 Ik ben bereid enkele percenten meer te betalen voor elektriciteit/gas/stookolie/steenkool om de gevolgen van mijn energieverbruik op het klimaat te helpen bestrijden. 21 36 Ik ben bereid om enkele percenten meer te betalen voor benzine of diesel om de gevolgen van mijn brandstofverbruik op het klimaat te helpen bestrijden. 19 34 Ik vind dat een Europese taks op financiële verrichtingen moet worden gebruikt voor de ondersteuning van het klimaatbeleid in ontwikkelingslanden. 29 2017 2013 17 20 38 49 26 36 30 43 42 61 44 66 40 50 3 Stijging met 11 % (36,7% in relatieve termen) Stijging met 9 % (30 % in relatieve termen) Stijging met 5 % (17,2 % in relatieve termen) Basis: alle respondenten (N=1.540).

Carbon pricing

Influence des pouvoirs publics (1) Politique climatique Influence des pouvoirs publics (1) Q16. Les pouvoirs publics peuvent essayer de modifier le comportement des citoyens en ce qui concerne les changements climatiques à travers les mesures qu’ils prennent. Lesquelles des mesures suivantes préférez-vous ? 68% 62% 55% 52% 44% 19% Base: tous les répondants (N=1.540).

Belgique – Au niveau financier (2) Politique climatique Belgique – Au niveau financier (2) Q15. Dans quelle mesure êtes-vous d’accord avec les affirmations suivantes ? TOP 2 (%) BOTTOM 2 (%)   2013 2017 Les autorités belges vendent (vente aux enchères) des droits d’émission aux entreprises. Le résultat de ces ventes aux enchères doit être entièrement ajouté au budget existant pour la politique climatique. 53 62 Je suis prêt à payer une taxe carbone pour mon ticket d’avion de façon à ce que le gouvernement puisse aider les pays en voie de développement à s’adapter aux impacts des changements climatiques. 30 41 La coopération au développement belge devrait faire davantage d’efforts pour aider les pays en voie de développement à s’adapter aux impacts des changements climatiques. 39 Le gouvernement fédéral doit mettre en œuvre une réforme fiscale de façon à transférer les charges pesant sur le travail vers une taxe sur les émissions de gaz à effet de serre suite à l’utilisation de carburants fossiles. 37 Entreprises et citoyens doivent payer équitablement pour les tonnes de CO2 qu’ils produisent. 32 38 Je suis prêt à payer quelques pourcents de plus pour l’électricité/le gaz/le pétrole/le charbon si cela peut aider à lutter contre les conséquences de ma consommation d’énergie sur le climat. 21 36 Je suis prêt à payer quelques pourcents de plus pour l’essence ou le diesel si cela peut aider à lutter contre les conséquences de ma consommation de carburant sur le climat. 19 34 Je trouve qu’une taxe européenne sur les transactions financières devrait être utilisée pour soutenir la politique climatique dans les pays en voie de développement. 29 2017 2013 17 20 38 49 26 36 30 43 42 61 44 66 40 50 Stijging met 2 % (5,4 % in relatieve termen) Stijging met 15 % (71,4 % in relatieve termen) Stijging met 15% (18,8 % in relatieve termen) Stijging met 15 % (78,9 % in relatieve termen) Base: tous les répondants (N=1.540).

V22. Persoonlijk ben ik voorstander van … Basis: alle respondenten (N=1.540)

“Governance”

≥ 50% < 50% Klimaatbeleid België - algemeen V12. In welke mate bent u akkoord met de volgende uitspraken over het klimaatbeleid in België? TOP2 (%) BOTTOM2 (%) 2013 2017 De verschillende overheden (lokaal, regionaal, federaal) moeten meer samenwerken op het vlak van het Belgische klimaatbeleid. 63 70 De rol van de federale overheid in het coördineren van het Belgische klimaatbeleid moet worden versterkt. 51 57 Er moet een wet komen die de doelstellingen, het kader en de instrumenten voor het Belgische klimaatbeleid vastlegt. 45 Bij de volgende verkiezingen zal ik zeker rekening houden met de standpunten van de verschillende partijen met betrekking tot het probleem van de klimaatverandering. 38 47 De organisatie van het Belgisch klimaatbeleid moet herzien worden. / 2017 2013 9 12 11 15 14 18 21 / Stijging met 7 % (11,1 % in relatieve termen) Stijging met 6 % ( 11,8 % in relatieve termen) ≥ 50% < 50% Stijging met 6 % ( 13,3 % in relatieve termen) Basis: alle respondenten (N=1.540).

Lange termijn

≥ 50% < 50% Politique climatique Belgique – A long terme Q13. Dans quelle mesure êtes-vous d’accord avec les affirmations suivantes au sujet d’une transition vers une société bas carbone en tant que solution à long terme aux problèmes climatiques ? TOP 2 (%) BOTTOM2 (%)   2013 2017 (*) 100% de l’énergie produite doit être issue de sources renouvelables (éolienne, panneaux solaires, etc.). 59 62 Il est urgent que nous disposions d’une stratégie belge sur le long terme en vue d’établir une transition vers une société bas carbone. 56 61 Une stratégie belge à long terme pour la transition vers une économie bas carbone ne peut être développée que grâce à une collaboration entre les secteurs privés et publics. 58 Un “conseil des sages” composé d’experts indépendants doit être chargé de conseiller le gouvernement sur l’approche à adopter en vue d’une transition vers une société bas carbone sur le long terme. 48 52 La transition vers une économie bas carbone sera accompagnée d’une réorganisation de notre économie, dans laquelle certains secteurs pourront disparaître et d’autres gagner en importance. 36 45 Les mesures permettant de réduire de manière significative les émissions de gaz à effet de serre auront un effet bénéfique sur l’emploi en Belgique. 18 23 Les mesures permettant de réduire de manière significative les émissions de gaz à effet de serre nuiront à l’économie belge. (*) l’énergie nucléaire doit être beaucoup plus exploitée qu’elle ne l’est actuellement. 15 (*) la production d’énergie doit se baser sur le charbon tout en captant et en stockant le CO2. 8 9 Stijging met 3 % ( 5,1 % in relatieve termen) 2017 2013 12 10 9 8 7 11 16 20 30 22 54 48 55 41 Stijging met 5 % ( 8,9 % in relatieve termen) ≥ 50% < 50% Stijging met 9 % ( 25 % in relatieve termen) Stijging resp. daling met 5% ( resp. 27,8% en 21,7% % in relatieve termen) Base: tous les répondants (N=1.540). (*) Précédé de “Une société bas carbone implique, pour les pays européens, qu’ils réduisent de 80 à 95% leurs émissions de gaz à effet de serre. Pour ce faire...”

www.klimaat.be/publieksenquete www.climat.be/enquete-publique luc.dries@milieu.belgie.be www.klimaat.be | www.climat.be @klimaat_be | @climat_be