Training Module 20 Gestructureerd en niet-gestructureerd spel en verkenning

Inleiding tot het CEYS project (te gebruiken afhankelijk van de context) Europees Erasmus+ project Partners in België, Griekenland, Roemenië, VK Vervolgproject op het Creative Little Scientists project http://www.creative-little-scientists.eu Doelen Ontwikkelen van nascholing voor leerkrachten basisonderwijs met bijhorende materialen Bevorderen van het gebruik van creatieve benaderingen in het wetenschapsonderwijs in het kleuter- en lager onderwijs (tot acht jaar) The Creativity in Early Years Science project is a European Erasmus+ project with partner countries Greece, Romania, Belgium and the UK As indicated – it aims to develop a European teacher professional development course and accompanying materials to promote the use of creative approaches in teaching science in preschool and early primary education (up to age of eight). It is a continuation of the project Creative Little Scientists, an FP7 EU project, where curriculum design principles to foster inquiry and creativity in science education were designed.

Doelen van de module Deelnemers laten kennismaken met de aard van exploratieprocessen als deel van spel en exploratie bij jonge kinderen. Het bewustzijn verhogen van hoe exploratieprocessen gebruikt kunnen worden om onderzoeksgerichte en creatieve aanpakken in wetenschapsonderwijs bij jonge kinderen te stimuleren. Ondersteuning bieden bij hoe je ‘het moment kan benutten’ via exploratie van onverwachte elementen, situaties, momenten en kansen De rol van exploratieprocessen bij het ondersteunen van de synergieën tussen onderzoek en creativiteit onderzoeken

Overzicht van de module Overzicht van de module. Wat is exploratie? Exploratie-activiteit. Introductie tot de centrale rol van exploratieprocessen bij spel Ervaringen uit de klaspraktijk delen en de uitdagingen van het ‘inspelen op onverwachte situaties’ als antwoord op een voorbeeld van speelse exploratie bespreken Analyse van voorbeelden uit de klaspraktijk Discussie over de gevolgen om uitdagingen en barrières te overwinnen Introduction Problem finding and problem solving tasks  Analysis of classroom examples  Reflection on the teaching approaches adopted in classroom examples  Consequences for participants’ own planning  Reflection on what has been gained from the workshop

Verband met de inhoudelijke ontwerpprincipes en –resultaten 1 7. De lerarenopleiding moet leerkrachten vertrouwd maken met een waaier aan formeel en informeel onderzoek- en creativiteitsgebaseerd leren, onderwijs- en evaluatieaanpakken en -strategieën en hun gebruik m.b.t. authentieke problemen binnen wetenschap- en wiskundeonderwijs 7.2 Leerkrachten zijn in staat om een reeks van strategieën (zowel formele als informele) te gebruiken om een langere betrokkenheid bij kinderen te stimuleren bij de studie van wetenschap en wiskunde.

Verband met de inhoudelijke ontwerpprincipes en –resultaten 2 14 De lerarenopleiding moet leerkrachten kennis en vaardigheden bijbrengen om een reeks van formele, non-formele en informele leeromgevingen, met inbegrip van de buitenomgeving (zowel de speelplaats als de ruimere omgeving buiten de school), in hun wetenschaps- en wiskundeonderwijs te gebruiken. 14.2 Leerkrachten kunnen mogelijkheden voor informeel leren bij wetenschap en wiskunde binnen de schoolomgeving herkennen en daarop voortbouwen, bijvoorbeeld binnen de dagelijkse routine of bij spel geïnitieerd door de kinderen zelf en andere activiteiten in klaslokalen of speelplaatsen. 14.3 Leerkrachten lokken informeel leren (bij wetenschap en wiskunde bij kinderen) buiten de school, thuis of in de ruimere omgeving uit en bouwen daarop voort.

Verband met de inhoudelijke ontwerpprincipes en –resultaten 3 17. De lerarenopleiding moet uitdagingen voor leerkrachten behandelen. Uitdagingen zoals een zorgvuldige planning en het gebruik van middelen (inclusief digitale bronnen) binnen en buiten het klaslokaal om zo de onderzoekende houding en de creativiteit van kinderen te ondersteunen. 17.1 Leerkrachten kunnen materialen (waaronder dagdagelijkse materialen), bronnen (waaronder ICT en natuurlijke bronnen) en apparatuur (waaronder digitale apparatuur en eenvoudige laboratoriuminstrumenten) organiseren en gebruiken in de klas, school en in de ruimere omgeving, zowel binnen als buiten, om onafhankelijk onderzoek en creativiteit te stimuleren. 17.4 Leerkrachten zijn in staat om voorzieningen voor vrij in hun eigen school te evalueren.

Definitie van creativiteit aangenomen door CEYS (Creative Little Scientists, 2014)

Motivering van de module (1) Het belang van speelse exploratie in wetenschapsonderwijs aan jonge kinderen Kinderen zijn van nature nieuwsgierig en exploreren om de wereld beter te leren kennen (Armga et al., 2002). Spel en exploratie is geïdentificeerd als één van de synergieën tussen een creatieve en onderzoeksgerichte aanpak van lesgeven en leren (Creative Little Scientists, 2012). Onderzoek (exploratie) speelt in op de fascinatie, de betrokkenheid, het ontzag en de verwondering van kinderen, wat meteen ook esthetisch engagement kan uitlokken en hun nieuwsgierigheid kan aanwakkeren, wat leidt tot het gebruik van wetenschappelijk onderzoek (Milne, 2010). Onderzoek naar creativity benadrukt het belang van het affectief en emotioneel betrekken van kinderen, en dit wordt versterkt wanneer kinderen betrokken zijn in speelse exploratie (Milne and Cremin, 2016).

Synergieën tussen onderzoekend leren en een creatieve aanpak (Creative Little Scientists, 2012) Spel & verkenning Motivatie & affectie Dialoog & samenwerking Probleemoplossend denken en eigenaarschap Vragen stellen en nieuwsgierigheid Reflectie en redeneren Begeleiding en betrokkenheid (door de leerkracht) Evaluatie om te leren

Motivering voor de module (2) De aard van creatieve exploratie tijdens spel Exploratie speelt een vitale rol in wetenschappelijk onderzoek Creatieve exploratie is een opeenvolgend of cyclisch model om te ontdekken hoe kinderen wetenschap begrijpen (Milne en Cremin, 2016). Het erkent dat jonge kinderen van nature uit verklaringen zoeken voor ervaringen die hun gevoelens en houding beïnvloeden en aansluiten bij hoe ze denken over natuurlijke fenomenen of hoe ze deze zien. Terwijl ze verklaringen geven, ontwikkelen ze vaak een rijker begrip, vooral als ze hun ideeën hebben gecommuniceerd en gerechtvaardigd. Dit kan leiden tot een waardering van de aard van de wetenschap. Kinderen kunnen zich inzetten voor veel processen en kunnen veel vragen stellen als ze creatief onderzoeken.

Belangrijke uitdagingen (1) De complexiteit van het exploratieproces (Milne and Cremin, 2016:63)  Creatieve exploratie  Exploreren Een probleem, situatie, fenomeen, voorwerp, model, gebeurtenis, verhaal verwondering Observeren Wat gebeurt er? Welke veranderingen? Welke materialen waren hierbij betrokken? Belangrijkste elementen? Waarvoor dienen de verschillende onderdelen? zich verwonderen over Bewijs verzamelen Wat is de oorzaak en het effect van de verandering? Wat is de functie? Welke onderdelen interageren met andere elementen? Wat is het resultaat van deze interacties? Welke patronen zie je terugkomen?   verwondering richten op … Uitleg formuleren Persoonlijke uitleg vormen, ondersteund door bewijs. Vervolgens een onderzoekje plannen om dit uit te testen. Onderzoeken Ontdekken, meten, vergelijken, nagaan, testen, verduidelijken, identificeren Evaluatie Zelf-evaluatie van de onderzoekjes kan leiden tot nieuwe of aangepaste inzichten, twijfel over bestaande ideeën of voorlopige conclusies. Deze voorlopige conclusies moeten worden gecommuniceerd met anderen ifv peerevaluatie en -feedback. Verder onderzoek Voorgaande evaluatie kan leiden tot: opnieuw exploreren, verder uitleg zoeken, verder onderzoek.  zich afvragen of … Verbanden leggen Opgedane inzichten kunnen toegepast worden in andere contexten, waar zich gelijkaardige fenomenen of situaties voordoen. Tabel Creatief exploratiemodel Vertaald vanuit: Sequential elements of the creative exploration model for developing personal understanding (Milne and Cremin, 2016: 63)

Belangrijke uitdagingen (2) Kansen grijpen (Fletcher & Stead (2015 p ‘Spontane wetenschap’ Inspelen op de verwondering van kinderen over natuurlijke fenomenen die voorkomen en die kunnen geobserveerd worden, kan een uitdaging zijn. Het is niet altijd mogelijk om dit op voorhand te plannen, en het vraagt van de leerkracht om op het moment zelf te reageren als een kind iets ziet wat hem interesseert en hierop reageert, bijvoorbeeld ijs dat gevormd is op een plas buiten.

Belangrijke uitdagingen (3) Ruimte en tijd voorzien om diepgaand te exploreren De tijd die nodig is voor de exploratie van natuurlijke fenomenen en de tijd die beschikbaar is komen niet altijd overeen Er moet tijd voorzien worden voor kinderen om zich volledig te kunnen verdiepen in het proces, zowel cognitief als esthetisch, voor ze hypotheses of verklaringen kunnen geven. Kinderen hebben tijd en ruimte nodig om zich te kunnen verdiepen in de exploratie en hier geregeld op terug te komen, soms op zichzelf, soms met andere kinderen en soms met de leerkracht erbij. Materiaal voor exploratie laten liggen voor verdere exploratie van door de kinderen kan in sommige omgevingen voor logistieke problemen zorgen.

Belangrijke uitdagingen (4) De balans van de tussenkomst van de leerkracht Exploratie wordt eerder gestimuleerd als de leerkracht de rol van ondersteuner op zich neemt, dan als hij de rol inneemt van iemand die kennis verspreidt (Johnson, 2014) Open discussie in een exploratiecontext zonder leerkracht kan de creativiteit en het wetenschappelijk inzicht van kinderen versterken (Kramer and Rabe-Kleberg 2011). Kindere hebben ruimte/kansen nodig binnen het domein van wetenschap om op zichzelf en in leeftijdsgroepen te werken en te onderzoeken (Kramer and Rabe-Kleberg 2011). Teveel tussenkomsten van de leerkracht kan samenwerking tussen kinderen beperken en kan hun gevoel van eigenaarschap en hun esthetisch engagement over het probleem of fenomeen verminderen (Bonawitz et al., 2011). Instructie uitstellen tot de kinderen een kans gehad hebben om op hun eigen manier te onderzoeken kan innovatie en ontdekking stimuleren (Bonawitz et al., 2011).

Belangrijke uitdagingen (4) Kennis over het onderwerp Het kan een uitdaging zijn voor sommige leerkrachten om de wetenschap inherent aan de natuurlijk fenomenen die kinderen hebben geïnteresseerd, alsook de kansen voor verdere exploratie, te herkennen en te expliciteren.

Brainstorm Wat is exploratie? Waar heeft spel een plaats? Kijk naar de foto’s van momenten die nieuwsgierigheid kunnen uitlokken en die kunnen leiden tot exploratie. In welke processen zijn de kinderen betrokken? (Gelinkt aan handout)  Creatieve exploratie  Exploreren Een probleem, situatie, fenomeen, voorwerp, model, gebeurtenis, verhaal verwondering Observeren Wat gebeurt er? Welke veranderingen? Welke materialen waren hierbij betrokken? Belangrijkste elementen? Waarvoor dienen de verschillende onderdelen? zich verwonderen over Bewijs verzamelen Wat is de oorzaak en het effect van de verandering? Wat is de functie? Welke onderdelen interageren met andere elementen? Wat is het resultaat van deze interacties? Welke patronen zie je terugkomen?   verwondering richten op … Uitleg formuleren Persoonlijke uitleg vormen, ondersteund door bewijs. Vervolgens een onderzoekje plannen om dit uit te testen. Onderzoeken Ontdekken, meten, vergelijken, nagaan, testen, verduidelijken, identificeren Evaluatie Zelf-evaluatie van de onderzoekjes kan leiden tot nieuwe of aangepaste inzichten, twijfel over bestaande ideeën of voorlopige conclusies. Deze voorlopige conclusies moeten worden gecommuniceerd met anderen ifv peerevaluatie en -feedback. Verder onderzoek Voorgaande evaluatie kan leiden tot: opnieuw exploreren, verder uitleg zoeken, verder onderzoek.  zich afvragen of … Verbanden leggen Opgedane inzichten kunnen toegepast worden in andere contexten, waar zich gelijkaardige fenomenen of situaties voordoen. Use the four moments of engagement with natural phenomena (on the next slide ) which might spark curiosity and lead to exploration. to stimulate brainstorming of ideas about - What is exploration? Encourage participants to brainstorm freely in order to raise the awareness of different forms of exploration. Ask them to use the table to map different types of exploration that might be sparked – handout/worksheet to be handed Consider in relation to these photographs what processes the children are involved in (linked to the table on slide 12)

Exploratie-activiteit Participants are asked to explore and wonder about )as well as wonder at and wonder whether the effect of adding washing up liquid to food colour droplets in milk, which creates swirls of colour. http://www.sciencemuseum.org.uk/educators/classroom-resources

Melkmagie Noteer wat je heeft verwonderd Noteer vragen die bij je opkwamen Wat zouden de kinderen nog meer willen onderzoeken? Participants could consider the aspects of wondering at / about /whether that they have experienced. Participants can list questions for further investigation that they would like to know/find out (e.g. What happens if you use water instead of milk? Will you get the same reaction?) Participants put themselves in the shoes of the children – what might the children want to explore further?

Melkmagie Zet je onderzoek verder Wat zou je kunnen veranderen Hoeveelheden? Materialen? Aanpak?

De complexiteit van het exploratieproces (Milne and Cremin, 2016:63) Creatieve Exploratie Exploreren Verwondering Observeren Zich verwonderen over Bewijs verzamelen Verwondering richten op … Uitleg formuleren Onderzoeken Evaluatie Verder onderzoek Zich afvragen of … Verbanden leggen Present participants with different approaches to and elements of exploratory processes as: 1) wrap up of the previous exploratory activity (what would they say goes into empty boxes) and 2) as an introduction to reflection on their own practice. They would need to have these in mind while reflecting on their own practices.

Ervaringen uit de klas Wanneer merk je dat je exploratie stimuleert in jouw klas (algemeen)? Wanneer merk je dat je exploratie stimuleert in jouw wetenschapsactiviteiten? Uitdagingen?

Voorstelling van voorbeelden uit de klaspraktijk Opbouw van de Curriculum Materialen Situering – focus, motivering, achtergrond Startpunt Het leerproces – activiteiten en de motivering, voorbeelden van antwoorden van kinderen, reflecties van de leerkracht, en gevolgen voor de volgende activiteit. Reflecties – evolutie van de kinderen, de rol van de leerkracht, klasomgeving, volgende stappen

Slakken onderzoeken Leeftijd 3-4 jaar 25

Discussie en reflectie op voorbeelden uit de klaspraktijk Per 2 bespreek voorbeelden uit de klaspraktijk 1. Lees eerst om een overzicht te krijgen van het leertraject. 2. Bekijk dan de volgende vragen: Hoe heeft de leerkracht: kansen gegrepen? ruimte en tijd gegeven? wetenschap expliciet gemaakt? gebalanceerd tussen tussenkomen en een stapje terug zetten? Hoe zou de leerkracht kunnen verder bouwen op de exploraties? In pairs discuss examples of Curriculum Materials 1. Read through first to gain an overview of the learning journey. The questions could look more at how the teacher Seized opportunities Gave space and time Made science explicit Balance of intervention etc.

Uitdagingen overwinnen Wat zijn de uitdagingen bij het stimuleren van exploratie in jouw context? Noem 1 ding dat je anders zou kunnen doen? Bepaal dit eerst voor jezelf Wissel dan uit met een collega – tips die je wil delen?

Reflecties In groepjes van 2 of 3: Op welke manier(en) hebben de verschillende activiteiten en discussies bijgedragen tot inzichten in het onderwerp? In welke mate werden de doelen van de module bereikt?

Meer informatie Creative Little Scientists (FP7 EU project 2011 – 2014) Design principles and exemplar materials based on fieldwork www.creative-little-scientists.eu Creativity in Early Years Science Education (Erasmus+ EU project 2014 – 2017) Curriculum Materials and Training Materials for teacher CPD to promote creative approaches to early years science www.ceys‐project.eu