In het nieuws

Herhaling vorige les: Hubble kijkt mbv roodverschuiving buiten de Melkweg en ziet expanderend heelal met meerdere andere zonnestelsels. Donders!

Drempel 1. Big Bang 13.8mrd

waar BB? Overal! Ruimte ontstond groeide onmiddellijk en overal Alleen wiskundig echt te “vatten”: Einstein e.a. Nee Ja

Voor, “waar”, waarom, waardoor BB ... ? Laika, eerste dier rond aarde, 1957, Rusland, Spoetnik2, meisje

Wanneer BB 13.8 mrd jaar geleden Hoe weten we dat? Dopplerrood/uitdijing wmap 1965 verdeling vd elementen

Wat singulariteit Freakshow natuurkunde eerste seconde(n) Ontstaan ruimte, tijd, energie, materie, natuurwetten Uitdijing vd ruimte begint Waterstof en Helium ontstaan (98%) Samenklontering begint Geen knal, eerder uitdijing!!!

Kosmische achtergrondstraling Plasma (geen “licht” mogelijk) >380.000 jr ... Kosmische achtergrondstraling WMAP 1965 Penzias, Wilson, per ongeluk cbr ontdekt, Nobelprijs

WMAP … Wilkinson Microwave Anisotropy Probe Cosmic Background Radiation WMAP … Wilkinson Microwave Anisotropy Probe Je ziet de temperatuurverschillen vd cbr in kaart gebracht.

Tijdkaart so far

Einde heelal - alles steeds verder uit elkaar - ooit maximale entropie (zwart, leeg)? - Heelal nog extreem jong?

Leuk: BB-mysteries Voor BB? oorzaak BB? Multiversum Op hoeveel plekken leven? (geweest) Niet-waarneembare heelal Materie 5% maar de rest dan? Zwaartekracht vs EM/ZK/SK (snaartheorie?) De natuurkunde van oa zwarte gaten De natuurkunde vd quantumwereld Dingen waarvan we weten dat we ze niet weten Dingen waarvan we niet weten dat we ze niet weten

Groot vs Klein Einstein vs Bohr Relativiteit vs kwantummechanica Bohr, Einstein

SO drempel 0 + 1 Niet: 1.1.3, 1.2.3. Wel: rest vh boek + powerpoints Veel mpc, geen her, weging1

Juist of onjuist? De ingrediënten en goldilocks-voorwaarden van de Big Bang zijn bekend. Onjuist, we kunnen slechts speculeren.

Juist of onjuist? 3. De oerknal is meer een plotselinge uitdijing dan een knal. Juist, het is het plotseling uitdijen van het universum vanuit een oneindig klein punt (een singulariteit).

Juist of onjuist? Waterstof en calcium zijn de twee elementen die tijdens de oerknal zijn ontstaan. Onjuist, waterstof en helium

Juist of onjuist? 5. De kosmische achtergrondstraling heeft voor 99% aangetoond dat de Big Bang theorie klopt. Juist

Juist of onjuist? 8. Doordat het heelal uitdijt worden ook wij als mens steeds ietsje groter Onjuist, de ruimte en afstand tussen de melkwegen wordt groter, de melkweg zelf niet.

Juist of onjuist? 10. Onze eigen zon zien we eigenlijk in het verleden. Juist

11. Slechts 5% van de materie in het heelal is ons bekend 11. Slechts 5% van de materie in het heelal is ons bekend. Donkere materie en donkere energie vormen de 95% totaal onbekende rest. juist

12. In de “interstelaire ruimte” is geluid zeer zeldzaam, het is er alleen bij exploderende sterren. Onjuist, geluid is trilling in lucht. In de interstellaire ruimte is geen lucht (want geen dampkring)

13. Het heelal als geheel is zo goed als leeg (vacuum) en daardoor qua temperatuur zo goed als bij het absolute nulpunt van 273,15C Juist, de gemiddelde “atoomdichtheid” is zo goed als nul, er is dus ontelbaar meer ruimte dan inhoud. Door leegheid en bewegingsstilte wordt het koud, extreme leegheid is extreem koud.

14. Het heelal als geheel is sneller uitgedijd dan de lichtsnelheid 14. Het heelal als geheel is sneller uitgedijd dan de lichtsnelheid. Klopt. Het heelal als geheel is dus groter dan 13.8 x de lichtsnelheid. De uitdijing is bovendien niet constant! (denk aan inflatietheorie). Niets is sneller dan de lichtsnelheid … behalve de uitdijing van ruimte zelf. Freaky!!

15. De theorie van het multiversum krijgt steeds meer aanhangers 15. De theorie van het multiversum krijgt steeds meer aanhangers. Klopt, de natuurkundige wetten laten dit toe, mn die van de kwantumtheorie. De snaartheorie biedt ook ruimte voor het multiversum. Wetenschappers weten het niet maar neigen er steeds meer naar.