Innovatiewerkplaats Familiezorg Dr. M.L.Luttik & Dr. W. Paans Lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek m.l.a.luttik@pl.hanze.nl Ja de Innovatie Werkplaats Familiezorg Op de foto hier ziet u de groep van 18 verpleegkundigen die op dit moment, vandaag 12 november, deelnemen aan de 4e scholingsdag van de training het Familiegesprek Ik moet hen helaas verontschuldigen, maar u weet nu dat zij een goede reden hebben om hier niet te zijn vandaag! 24-8-2018 Symposium CoE HA, novmember 2015

Waarom? Van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving Dhr Schnabel heeft er vanochtend al uitgebreid bij stil gestaan, we zitten op dit moment midden in de transitie of transformatie van een verzorgingsstaat naar een participatiesamenleving. En we merken dat met elkaar als burgers en zeker ook als professionals in de gezondheidszorg Wanneer ik u zou vragen wie van u momenteel zorg heeft voor een ouder, een kind of iemand bij u in de buurt, dan weet ik zeker dat velen van u hun vinger op zouden steken. Wij merken dat overal waar we in gesprek gaan over Familiezorg, de persoonlijke verhalen direct op tafel komen, het onderwerp is dus heel herkenbaar voor velen en spreekt daarom velen aan 24-8-2018 Symposium CoE HA, novmember 2015

Waarom? Echtpaar 80+, twee kinderen, dochter woont in de buurt, zoon niet. Vader beginnend dementerend en moeder fysiek toenemend beperkt als gevolg van haar reuma, zou eigenlijk voor OK moeten maar.... Dochter lijkt te zwaar belast, ouders willen haar niet overbelasten maar accepteren liever geen hulp van "vreemden". De verpleegkundigen hebben dagelijks te maken met soort casuistieken dat u ziet op deze dia Zij worden in toenemende mate geconfronteerd met families die mede zorg moeten dragen voor bijvoorbeeld de zorg voor hun ouders. Tegelijkertijd worden zij geconfronteerd met kinderen van deze ouderen die zelf ook een leven hebben met werk en kinderen en sociale verplichtingen Laat ik beginnen met te zeggen dat dit in heel veel gevallen met liefde en zonder problemen wordt opgepakt en opgelost, maar deze casus laat zien dat we ook geconfronteerd worden met complexe situaties en met grenzen in de belastbaarheid van mantelzorgers en familie 24-8-2018 Symposium CoE HA, novmember 2015

Waarom? In Brabant zijn tienduizenden mantelzorgers overbelast, laten zorgorganisatie ZuidZorg en de GGzE weten aan Omroep Brabant. Het komt onder meer door de bezuinigingen in de zorg. Door de hoge werkdruk krijgen mantelzorgers psychische klachten, zoals oververmoeidheid, lusteloosheid en depressiviteit. ANP, 08-11-2015 Bijna dagelijks lezen we berichten over mantelzorg en mantelzorgers in de krant of andere social media Afgelopen zondag las ik dit bericht op NOS.nl; In Brabant stellen een zorgorganisatie en een GGZ instellingen dat door de bezuinigingen in de zorg mantelzorgers overbelast raken, zij stellen vast dat ze bij deze mantelzorgers een toename zien van klachten als oververmoeidheid, lusteloosheid en depressie 24-8-2018 Symposium CoE HA, novmember 2015

Waarom? Groei langdurend ziekteverzuim na starten met mantelzorg Starten met informele hulp vergrootte het risico op langdurend verzuim. In jaar T+3 was 18% van de werkenden die met mantelzorg waren begonnen minimaal twee weken ziek, tegen 12% van de niet-helpenden Uit; Josten & De Boer. ‘Concurrentie tussen mantelzorg en betaald werk’, SCP, Den Haag, 2015 En in het voorjaar verscheen het rapport ‘’Concurrentie tussen mantelzorg en betaald werk’’ van het SCP. Dat rapport beschrijft een substantieel risico op een toename van langdurig ziekteverzuim onder mensen, vooral vrouwen, die zorgen voor een familielid of naaste 24-8-2018 Symposium CoE HA, novmember 2015

Waarom? Familie beïnvloedt het proces en de uitkomsten van zorg Ziekte en gezondheid zijn van invloed op alle familieleden Uit heel veel wetenschappelijk onderzoek weten we dat sociale steun van familie van cruciaal belang voor patienten of zorgvragers als het gaat om patient outcome zoals zelfzorg, zelfmanagement, maar ook welzijn, kwaliteit van leven en zelfs overleving van deze zorgvragers Aan de andere kant weten we, ook uit wetenschappelijk onderzoek, dat ziekte of afhankelijkheid van zorg binnen een familiesysteem effect heeft op alle leden binnen dat familiesysteem U ziet hier een afbeelding van een mobiel, een metafoor voor een familiesysteem, wanneer we aan een poppetje trekken dan komt het hele systeem in beweging. Posities ten opzichte van elkaar veranderen. Die ene beweging heeft effect op het hele systeem en het vraagt inspanning van het hele systeem om weer in balans te komen. Ziekte of afhankelijk worden van familie heeft effect op het hele familiesysteem, het brengt het systeem in disbalans en vraagt om inspanning van iedereen om een nieuwe balans te vinden. 24-8-2018 Symposium CoE HA, novmember 2015

Waarom? Familie beïnvloedt het proces en de uitkomsten van zorg Ziekte en gezondheid zijn van invloed op alle familieleden ‘’Family refers to two or more individuals who depend on one another for emotional, physical and economic support. The members are self-defined’’ (Kaakinen et al, 2015) Voor de duidelijkheid; Wij definiëren familie als diegenen die de zorgvrager beschouwt als familie, dan gaat het dus niet alleen om bloedverwanten, maar ook om andere naasten die de zorgvrager als familie beschouwt 24-8-2018 Symposium CoE HA, novmember 2015

Wat? Het familiegesprek; is een gepland gesprek tussen een zorgvrager, een of meer familieleden en een verpleegkundige Doelen open communicatie, uitspreken van wensen en verwachtingen gezamenlijk doel en mogelijke oplossingen formuleren balans tussen draaglast en draagkracht De Innovatie Werkplaats concentreert zich op het Familie gesprek. Onder het Familiegesprek verstaan we; Een gepland gesprek tussen een zorgvrager, een of meer familieleden en, in dit geval, een verpleegkundige In dat familie gesprek Laten we iedereen aan het woord, iedereen spreekt zich uit over hoe hij of zij naar de zorgsituatie kijkt en wat zijn wensen en verwachtingen zijn We proberen te komen tot het formuleren van een gezamenlijk doel en manieren om daar te komen En dat doen we rekening houdend met de draagkracht van ieder individu in het systeem 24-8-2018 Symposium CoE HA, novmember 2015

Wat? Het Familiegesprek als wetenschappelijk onderbouwde interventie welke kan worden ingezet door verpleegkundigen ten behoeve van; Versterking van de kracht van het familiesysteem Optimale inzet van formele en informele zorg Preventie van overbelasting van families/mantelzorgers We experimenteren met deze innovatie en werken aan de wetenschappelijke onderbouwing van deze verpleegkundige interventie waarbij we denken dat deze interventie bijdraagt aan; Het ondersteunen en versterken van het familiesysteem Het komen tot een goede inzet formele en informele zorg Preventie van overbelasting van mensen in dat familie systeem En daar ligt de basis voor onze business case. We hebben gezien dat overbelasting van mantelzorgers leidt tot toename van gezondheidsklachten en daarmee met gezondheidszorgconsumptie en ziekteverzuim. Wij denken dat het goed inzetten van het familiegesprek kan bijdragen aan het welzijn van families en daarmee aan de preventie van kosten die voortvloeien uit overbelasting 24-8-2018 Symposium CoE HA, novmember 2015

Wat en hoe? Onderwijs Zesdaagse training ‘Het Familiegesprek’ Praktijk Toepassing van het Familiegesprek in de zorgpraktijk Onderzoek Onderzoek (promotietraject) naar haalbaarheid, wenselijkheid en effectiviteit Wat doen we dan en hoe doen de dat? Zoals ik al zei aan het begin van mijn presentatie; op dit moment zitten we midden in het geven van de training Het Familiegesprek aan 8 verpleegkundigen, uit zowel de intramurale (ziekenhuiszorg) als de eerstelijnszorg. Na afloop van deze training gaan deze verpleegkundigen experimenteren met de methodiek van het familiegesprek in hun eigen zorgpraktijk. Alle verpleegkundigen voeren minimaal drie gesprekken met families en documenteren hoe dit verloopt. We hopen binnenkort een jonge promovendus aan te stellen die, samen met studenten, onderzoek gaat doen naar de haalbaarheid, wenselijkheid en effectiviteit van het familiegesprek vanuit het perspectief van de familie, de professional en het gezondheidszorgsysteem. 24-8-2018 Symposium CoE HA, novmember 2015

Met wie? Met wie doen we dat? U ziet hier dat bij deze IWP veel partijen betrokken zijn en we zijn dan ook blij met de ondersteuning die het CoE-HA ons biedt in het stakeholdermanagement wat hierbij komt kijken. Op de bovenste rij ziet u de zorginstellingen waar we mee werken Daarnaast werken we intensief samen met het Expertisecentrum Familiezorg uit Tilburg, zij hebben een zeer lange staat van dienst als het gaat om familiezorg en het voeren van familiegesprekken. Daarnaast ziet u de twee bedrijven die betrokken zijn. Met hen gaan we experimenteren met technologie op het gebied van digitale communicatie en verslaglegging, ter ondersteuning van het Familiegesprek Tot slot worden wij ondersteund door NetwerkZON, een netwerkorganisatie van onderwijsinstellingen in Noord Nederland. De Hanzehogeschool, waarbij het gaat het om het Lectoraat VD en de academie voor Verpleegkunde; heel veel studenten verpleegkunde participeren via hun afstudeeronderzoek in deze IWP. Maar ook om de Academie voor Social Studies, zij zijn bv nauw betrokken bij het ontwikkelen en geven van de training Het Familiegesprek Tot slot is Menzis intensief betrokken bij dit project. De IWP is een van de projecten binnen het convenant tussen de Hanzehogeschool en Menzis. 24-8-2018 Symposium CoE HA, novmember 2015

Resultaten Een geaccrediteerde scholing (training) in het familiegesprek, Een beschrijving van de haalbaarheid, wenselijkheid en effecten van de inzet van het familiegesprek als interventie voor (wijk)- verpleegkundigen, Inzicht in de mogelijkheid om de dienst ‘het familiegesprek’ op te nemen in het zorginkoopbeleid van zorgverzekeraars Inzicht in de toepasbaarheid van technologische ondersteuning (digitale communicatie en verslaglegging) bij het familiegesprek Waar werken we uiteindelijk naar toe? Waar kunnen we op worden afgerekend? Dit is wat ik u kan vertellen over deze IWP in 10 minuten. Ik kan me voorstellen dat er nog veel vragen zijn, u kunt ons straks vinden op de informatie markt Voor nu zou ik wensen dat u onthoudt; 24-8-2018 Symposium CoE HA, novmember 2015

FAMILIE IS BELANGRIJK! 24-8-2018 Symposium CoE HA, novmember 2015