Stoppen met roken interventies op maat voor rokers met COPD? Eva van Eerd Arts in opleiding tot huisarts en onderzoeker Daniel Kotz Carolien van Rossem Mark Spigt Mette Bech Risør Geertjan Wesseling Onno van Schayck
Kennismaking… Dhr. van Dijk Kortademig Moe, futloos, somber COPD GOLD 2 Rookt iStockphoto
Roken en COPD 10-20% kans op COPD door roken 85% van de COPD door roken Snellere afname van longfunctie Hogere mortaliteit - Gemiddeld tot wel 2x snellere afname van de longfunctie. (Anthonisen 1994) - Personen die hun hele leven lang roken sterven gemiddeld 10 jaar eerder dan personen die nooit gerookt hebben. Geldt dus ook voor mensen met COPD. Echter, stoppen levert ook nog winst in levensjaren op. Stop je op 45-jarige leeftijd = > 10 jaar levenswinst, op 65-jarige leeftijd = 5 jaar levenswinst.
Stoppen met roken behandelingen Gedragsmatige interventies Face-to-face, telefonisch, internet Farmacotherapie Nicotine vervangende middelen (NVM) Antidepressiva – bupropion (Zyban®), nortriptyline (Nortrilen®) Nicotine receptor partiële agonisten – varenicline (Champix®), cytisine Gedragsmatig: individueel of in groepsverband Farmacotherapie: > 10 sigaretten per dag, voorkeur afhankelijk van bijwerkingen, persoonlijke voorkeur en mate nicotineafhankelijkheid Nicotine: opwekkend (lage dosering), ontspannend (hoge dosering). Neurotransmitters (o.a. adrenaline, serotonine) komen vrij. Roken meer verslavend dan andere genotsmiddelen door desensitisatie en toename receptoren. Ontwenningsverschijnselen: symptomen ontstaan 2 tot 12 uur na het stoppen, piek 1-3 dagen, 3-4 weken aanhoudend. Psychische afhankelijkheid houdt langer aan. Stoppen: daling RR en P direct, 2-12 weken betere longfunctie, 1-9 mnd hoesten verdwenen en meer adem, 1 jaar risico coronaire hartziekten gehalveerd, 5-15 jaar kans beroerte = nooit roker, 10 jaar risico longkanker gehalveerd, 15 jaar HVZ risico = nooit roker. NRPA: ontwenning tegengaan (agonist), werking nicotine sigaret tegengaan (antagonist)
Stoppen lukt niet… Prevalentie rokers met COPD hoog Voor COPD’ers moeilijker om te stoppen? Dhr. van Dijk Dhr. Smit COPD Geen COPD versus A large population-based English study showed that the prevalence of smoking currently was 35% among people with COPD compared with 22% among people without COPD. iStockphoto RadboudUMC
Verschillen rokers…? Met en zonder COPD Op factoren die invloed hebben op roken en stoppen met roken? En wat zijn hun ervaringen hiermee? We weten al dat ze mogelijk meer nicotine afhankelijk zijn, dat ze dus meer roken en mogelijk anders inhaleren, daarnaast lager opgeleid. Geslacht, leeftijd, regio gelijk gehouden; welke factoren komen naar voren.
Methodologie Vragenlijst - Factoren die samenhangen met roken, stoppogingen en gebruik hulpmiddelen 107 rokers met COPD 86 rokers zonder COPD Interviews - Ervaringen met roken, stoppogingen en gebruik hulpmiddelen 10 rokers met COPD 10 rokers zonder COPD COPD 437 (31%): smoker 107 (24.5%), ex-smoker 288 (65.9%), never smoker 38 (8.7%), missing 4 (0.9%) Zonder COPD 875 (31%): smoker 86 (9.8%), ex-smoker 478 (54.6%), never smoker 293 (33.5%), missing 18 (2.1%) Interview: COPD 34%, zonder COPD 53% (minstens 5 jaar roken en willen participeren)
Resultaten - vragenlijst Tabel 1. Karakteristieken rokers met en zonder COPD (n=193) COPD (n=107) Geen COPD (n=86) P-waarde Psychologische gezondheid mean (SD) Angst Depressie 6.8 (4.5) 6.0 (4.8) 5.6 (4.0) 4.3 (3.7) 0.06 0.01 6.0 (4.8) 4.3 (3.7) Depressie Nicotine afhankelijkheid % (n) Laag Gemiddeld Hoog 35.0 (36) 53.4 (55) 11.7 (12) 60.0 (48) 33.8 (27) 6.3 (5) <0.01 Gemiddeld Hoog 53.4 (55) 11.7 (12) 33.8 (27) 6.3 (5) 1. Psychologische factoren – depressie. Schaal van 0-21 = hoogste. Hoe hoger hoe meer depressieve symptomen. Depressie > 8 indicatie psychiatrisch toestandsbeeld. HADS. 2. Nicotine afhankelijkheid. HSI Heaviness of Smoking Index. - Hoe snel eerste sigaret na wakker worden? - Hoeveel sigaretten per dag?
Resultaten - vragenlijst Tabel 2. Informatie over stoppogingen en gebruik hulpmiddelen bij rokers met en zonder COPD (n=193) COPD (n=107) Geen COPD (n=86) P-waarde Motivatie mean (SD) 3.1 (1.7) 2.8 (1.6) 0.30 Participanten die ooit een stoppoging ondernamen % (n) 74.3 (75) 72.3 (60) 0.87 Eigen effectiviteit om niet te roken in volgende situaties mean (SD) Wanneer gestresst of boos Wanneer sociaal contact Wanneer de verleiding groot is 2.4 (1.0) 2.8 (1.4) 2.8 (1.2) 2.9 (1.2) 3.2 (1.3) 3.1 (1.2) 0.01 0.04 0.11 3.1 (1.7) 2.8 (1.6) 74.3 (75) 72.3 (60) 2.4 (1.0) 2.9 (1.2) 1. Motivatie = schaal van 1-7 en 3 betekent ‘ik wil wel stoppen, maar ik heb er nog niet over nagedacht wanneer’. 2. COPD’ers hebben minder vertrouwen in hun capaciteiten om succesvol te stoppen met roken. Schaal van 1-5. MTSS: 1: “I don’t want to stop smoking” 2: “I think I should stop smoking but don’t really want to” 3: “I want to stop smoking but haven’t thought about when” 4: “I REALLY want to stop smoking but I don’t know when I will” 5: “I want to stop smoking and hope soon” 6: “I REALLY want to stop smoking and intend to in the next 3 months” 7: “I REALLY want to stop smoking and intend to in the next month” 2.8 (1.4) 3.2 (1.3)
Resultaten - vragenlijst Tabel 2. Informatie over stoppogingen en gebruik hulpmiddelen bij rokers met en zonder COPD (n=193) COPD (n=107) Geen COPD (n=86) P-waarde Wat beïnvloedt de keus van een hulpmiddel mean (SD) Nicotine vervangende middelen Kosten Vergoeding door verzekering Antidepressiva 3.5 (1.2) 3.8 (1.2) 3.6 (1.3) 3.8 (1.3) 3.0 (1.2) 3.2 (1.8) 3.2 (1.1) 3.3 (1.2) 0.01 <0.01 0.02 Niet in tabel: COPD’ers vaker gebruik gemaakt van hulpmiddelen, ook alternatieve hulpmiddelen! Schaal van 1-5 level van invloed
Resultaten - interviews Alle rokers… Bagatelliseren gezondheidsconsequenties van roken Vinden autonomie zeer belangrijk Hebben wisselende motivatie om te stoppen Hebben weinig vertrouwen in effectiviteit hulpmiddelen A recent study in the Netherlands showed that a low level of knowledge about the evidence-base of aids was possibly due to the promotion of ineffective commercial cessation methods. In addition, one could also discuss the perception of when a treatment is effective: smokers in our study often expressed that smoking cessation aids were ineffective because they did not make them quit smoking after their use.
Resultaten - interviews Bij rokers met COPD valt op… Kennisniveau gezondheidseffecten roken laag Ontbreken empathie bij gezondheidszorgmedewerkers Vertrouwen effectiviteit hulpmiddelen laag Existentiële gedachten gerelateerd aan rookgedrag
Conclusies Beide groepen vertonen karakteristieken van verslaafde roker Rokers met COPD Net zo gemotiveerd te stoppen Hogere mate van nicotine afhankelijkheid en depressieve symptomen Lagere mate van zelfredzaamheid, lager kennisniveau en minder vertrouwen in effectiviteit hulpmiddelen
Aanbevelingen Dhr. van Dijk Informatie en educatie Stoppen met roken advies Intensieve gedragsmatige interventie + farmacotherapie Co-morbiditeit Vergoeding iStockphoto
Literatuur Willemse, B.W., et al., The impact of smoking cessation on respiratory symptoms, lung function, airway hyperresponsiveness and inflammation. Eur Respir J, 2004. 23(3): p. 464-76. Anthonisen, N.R., Connett, J.E., Murray, R.P., Smoking and lung function of Lung Health Study participants after 11 years. American journal of respiratory and critical care medicine, 2002. 166(5): p. 675-9. Wise, R.A., et al., The effect of smoking intervention and an inhaled bronchodilator on airways reactivity in COPD: the Lung Health Study. Chest, 2003. 124(2): p. 449-58. Anthonisen, N.R., et al., Effects of smoking intervention and the use of an inhaled anticholinergic bronchodilator on the rate of decline of FEV1. The Lung Health Study. JAMA : the journal of the American Medical Association, 1994. 272(19): p. 1497-505. Stead, L.F. and Lancaster, T., Combined pharmacotherapy and behavioural interventions for smoking cessation. Cochrane database of systematic reviews, 2012. 10: p. CD008286. Hughes, J., Stead, L., and Lancaster, T., Antidepressants for smoking cessation ( Review ). Cochrane Database of Systematic Reviews, 2011. Meer, van der R., et al., Smoking cessation for chronic obstructive pulmonary disease ( Review ). Cochrane Database of Systematic Reviews, 2009. Wagena, E.J., et al., Efficacy of bupropion and nortriptyline for smoking cessation among people at risk for or with chronic obstructive pulmonary disease. Archives of internal medicine, 2005. 165(19): p. 2286-92. Jimenez-Ruiz, C.A., et al., Smoking characteristics: differences in attitudes and dependence between healthy smokers and smokers with COPD. Chest, 2001. 119(5): p. 1365-70. Stichting Gezondheidszorg Eindhoven (SGE). 2013; Available from: https://www.sge.nl/. Willemse, B., et al., High cessation rates of cigarette smoking in subjects with and without COPD. Chest, 2005. 128(5): p. 3685-7. Hilberink, S.R., et al., Characteristics of patients with COPD in three motivational stages related to smoking cessation. Patient education and counseling, 2006. 61(3): p. 449-57. Vozoris, N.T., Stanbrook, M.B., Smoking prevalence, behaviours, and cessation among individuals with COPD or asthma. Respiratory medicine, 2011. 105(3): p. 477-84. Kotz, D., Fidler, J., West, R., Factors associated with the use of aids to cessation in English smokers. Addiction, 2009. 104(8): p. 1403-10.
Appendix 1. Flow chart Vragenlijst Antwoord- kaartje GOLD Interview Alle patiënten in database (n=64.995) COPD (n=1.415) Match: leeftijd, geslacht, centrum Geen COPD (n=2.830) Exclusie (n=167) Exclusie (n=364) COPD (n=1.248) Geen COPD (n=2.466) Vragenlijst Infobrief Vragenlijst (2) Toestemmingsformulier Infobrief over SMR Non respons (n=811) Non respons (n=1.591) Respons COPD (n=437) Respons geen COPD (n=875) Antwoord- kaartje 107 COPD rokers (24.5%) GOLD Licht en Matig ernstig 30% Weet niet 10% 86 geen COPD rokers (9.8%) Interview
Appendix 2. Tabel 1. Karakteristieken rokers met en zonder COPD (n=193) With COPD (n=107) Without COPD (n=86) P-value Demographic characteristics Age 66.6 (11.1) 66.3 (11.7) 0.85 Female sex % (n) 52.8 (56) 40.7 (35) 0.09 Social grade % (n) Low Moderate High 19.6 (21) 62.6 (67) 17.8 (19) 18.6 (16) 55.8 (48) 25.6 (22) 0.41 Health characteristics Comorbidities % (n) Cardiovascular Endocrine Musculoskeletal Neoplasms Psychological Respiratory 25.5 (27) 39.6 (42) 4.7 (5) 3.8 (4) 23.6 (25) 96,2 (102) 24.4 (21) 30.2 (26) 9.3 (8) 4.7 (4) 39.5 (34) 0.87 0.18 0.21 0.76 0.01 <0.001 Mental health Anxiety * Depression * 6.8 (4.5) 6.0 (4.8) 5.6 (4.0) 4.3 (3.7) 0.06 Perception of one’s health # 3.7 (0.8) 3.1 (0.8) GOLD status % (n) Light Severe Very severe Do not know 15.0 (29) 4.7 (9) 1.6 (3) 10.9 (21) Not applicable COPD health status Respiratory symptoms £ Mental state £ Physical state £ 2.3 (1.2) 1.1 (1.3) 1.6 (1.3)
Appendix 3. Tabel 1. Karakteristieken rokers met en zonder COPD (n=193) With COPD (n=107) Without COPD (n=86) P-value Smoking characteristics Pack years 35.3 (21.2) 27.0 (21.3) 0.09 Level of smoking addiction % (n) Low Medium High 35.0 (36) 53.4 (55) 11.7 (12) 60.0 (48) 33.8 (27) 6.3 (5) <0.01 Reasons for smoking For pleasure ¥ When socializing ‡ For mental and/or physical energy boost ¥ As habit ‡ 11.8 (3.8) 7.2 (3.0) 9.2 (3.8) 5.9 (2.2) 11.3 (3.5) 6.0 (2.7) 7.4 (3.6) 4.9 (2.1) 0.40 0.01 Justifying smoking behavior # 2.7 (0.7) 2.6 (0.6) 0.26 Concern of illness through smoking # 3.2 (1.0) 2.9 (0.9) 0.02 Believe of illness through smoking # 3.3 (0.9) 3.0 (0.8) Social influence Partners smoke status % (n) never smoker ex-smoker smoker 18 (11) 31.1 (19) 50.8 (31) 30.8 (16) 34.6 (18) 0.16 Partners stimulation to quit # 3.1 (1.4) 2.8 (1.5) Environments smoke status % (n) little smokers as much smokers as non-smokers a lot smokers 59.6 (62) 17.3 (18) 23.1 (24) 68.2 (58) 16.5 (14) 15.3 (13) 0.37 Environments stimulation to quit # 3.0 (1.3) 2.5 (1.1) < 0.01
Appendix 4. Tabel 2. Informatie over stoppogingen en gebruik hulpmiddelen bij rokers met en zonder COPD (n=193) With COPD (n=107) Without COPD (n=86) P-value Quit attempts (QA) Frequency of advice to quit from GP # 2.6 (0.9) 1.7 (0.7) <0.01 Motivation to quit @ 3.1 (1.7) 2.8 (1.6) 0.30 Participants that have ever undertaken a quit attempt % (n) Number of quit attempts * Preference for abrupt quitting % (n) * 74.3 (75) 4.7 (4.6) 41.7 (25) 72.3 (60) 4.0 (5.6) 60.0 (33) 0.87 0.44 0.05 Self-efficacy to refrain from smoking in different situations When feeling stressed or angry ¥ When socializing ¥ When sorely tempted ¥ 2.4 (1.0) 2.8 (1.4) 2.8 (1.2) 2.9 (1.2) 3.2 (1.3) 3.1 (1.2) 0.01 0.04 0.11 Smoking cessation aids Participants that have ever used aids % (n) * NRT and prescription medication Behavioral interventions Self-help material Alternative treatments 56.7 (55) 61.9 (60) 10.3 (10) 21.9 (21) 32.1 (26) 30.9 (25) 5.0 (4) 8.6 (7) 0.001 < 0.001 0.2 0.02 Level of faith in the efficacy of different aids NRT and prescription medication ¥ Behavioral interventions ¥ Self-help material ¥ Alternative treatments ¥ 2.6 (1.0) 2.4 (0.9) 1.9 (0.9) 2.5 (1.1) 2.3 (0.9) 2.3 (0.8) 2.1 (0.9) 2.5 (1.0) 0.07 0.54 0.21 0.97
Appendix 5. Tabel 2. Informatie over stoppogingen en gebruik hulpmiddelen bij rokers met en zonder COPD (n=193) With COPD (n=107) Without COPD (n=86) P-value What influences the choice for a smoking cessation aid # Nicontine replacement therapy Evidence based ¥ Costs ¥ Takes little effort ¥ Easily available ¥ Reimbursed by insurance ¥ Side effects ¥ Advised by GP ¥ Experiences of friends ¥ Antidepressants Varenicline Counselling 3.1 (1.0) 3.5 (1.2) 3.2 (1.0) 3.8 (1.2) 3.6 (1.1) 3.3 (1.1) 3.6 (1.3) 3.3 (1.2) 3.8 (1.3) 3.7 (1.2) 3.5 (1.1) 3.2 (1.2) 3.2 (1.1) 3.7 (1.3) 3.4 (1.0) 3.4 (1.2) 3.7 (1.1) 2.9 (1.0) 3.0 (1.2) 3.0 (1.0) 3.0 (1.1) 3.2 (1.8) 3.3 (1.0) 3.0 (0.9) 0.20 0.01 0.08 0.13 <0.01 0.17 0.14 0.09 0.16 0.02 0.31 0.19 0.15 0.30 0.61 0.24 0.22 0.54 0.12 0.05