Context 2: Duitsland 1870-1945 Les 2 – 1888-1914

“De soldaat en het leger, geen parlementaire meerderheden en beslissingen, hebben de Duitse Rijk aan elkaar gelast. Ik zette mijn vertrouwen in het leger..” Wilhelm II 31 De Industriële Revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving 33 De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie 36 De opkomst van de politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme 40 Voorbeelden stofomschrijving Vlootwet (1898) (KA 33, 36 & 40)

Weltpolitik van Wilhelm II In 1888 wordt Wilhelm II keizer Bismarck streefde naar evenwicht; Wilhelm wilde deze juist doorbreken. In 1890 werd Bismarck bedankt voor zijn diensten. Autocratischer dan zijn vader De Weltpolitik van Wilhelm was in eerste instantie overzees imperialistisch Hiervoor kwam de keizer ook met de zogenaamde Vlootwet (1898) Groot-Brittanië was de grote tegenstrever Het lukte echter de Duitsers niet om een even sterke Marine op te bouwen In de oorlog nemen ze dan ook hun toevlucht tot duikboten

Bismarck verlaat het schip

Vlootwetten De Duitse admiraal Von Tirpitz was ervan overtuigd dat een superieure wapenindustrie en een sterke zeemacht nodig waren om toekomstige oorlogen te winnen. 1898. Er kwam 408 miljoen mark beschikbaar voor de bouw van: 19 slagschepen 8 kustpantserschepen 12 zware kruisers 30 lichte kruisers. Nieuwe vlootwetten in 1900, 1906, 1908 en 1912: 41 slagschepen 20 zware kruisers 40 lichte kruisers.

Dieper liggende oorzaken Nationalisme Het nationalisme van begin 19e eeuw veranderde tot nationalisme waarbij eigen superioriteit en haat tegen het vreemde, tegen buitenlandse invloeden (politiek en cultureel) steeds meer de overhand nam Sommige staten maken claims op gebied van buurstaten, waarin verwante minderheden woonden Op de Balkan liepen de spanningen behoorlijk op door o.a. Slavisch nationalisme. Rusland steunde deze aspiraties.

Dieper liggende oorzaken Imperialisme (lees: modern imperialisme) Wedloop om koloniën Voor economische redenen Grondstoffen en afzetgebieden Voor sociale redenen aanzien Voor bestuurlijke redenen Strategische gebieden Grote rivaliteit tussen Europese landen, o.a. Duitsland versus Engeland = “Weltpolitik” en “Een plaats onder de zon” (Duitse vlootpolitiek) versus “Britannia rules the waves”

Dieper liggende oorzaken Militarisme Landen (lees: leiders van landen) willen niet meer zoals de Fransen in de Frans-Pruisische oorlog (1870-71) verrast worden door snellere mobilisatie van de vijand Hierdoor krijgen de Generale Staven meer ruimte – en daarmee ook invloed – alvast plannen te maken voor een eventuele oorlog Oorlog wordt weer gezien als een middel om politieke doeleinden te bereiken Onder de bevolking wordt een krijgshaftige geest gekweekt

Dieper liggende oorzaken Wapenwedloop Engeland versus Duitsland Wie heeft de grootste vloot? (zie eerder) Frankrijk versus Duitsland Na 1871 breidde Frankrijk haar leger snel uit; de Duitse reactie bleef niet uit Oostenrijk-Hongarije versus Rusland Eind 19e eeuw was het Russische leger enorm in omvang gegroeid; O- H moest wel reageren om de Russische stoomwals tegen te kunnen houden (Balkan!)

Dieper liggende oorzaken Bondgenootschappen Engeland Was de baas op zee en wilde dit blijven Sloot verdragen met Frankrijk, Rusland en België om haar machtspositie in Europa te verstevigen In 1904 al met Frankrijk: Entente Cordiale 1907 opnieuw samen met Frankrijk én Rusland: Triple Entente Ging verder gewoon haar eigen gang! Duitsland Wilhelm II wil wereldmacht Versterkte haar positie in Europa door een verbond met Oostenrijk-Hongarije (de dubbelmonarchie) aan te gaan Tweebond (1882) Vijf jaar later sloot men met Italië erbij de Driebond – Triple Alliance (1887) Bondgenootschappen leidden tot Onvoorzichtiger gedrag Domino-effect wanneer er een conflict ontstaat

Bondgenootschappen

Dieper liggende oorzaken Vergissingen politiek leiders Averechtse gevolgen bondgenootschappen Nationalisme en militarisme leidde tot zelfoverschatting Geen idee van de effecten van de inzet van de moderne wapens

Gabrilo Princip en de Zwarte Hand Gearresteerd

Huiswerk Lees: p. 62-64 Maak: W1, 3 & 4