LECTORAAT END OF LIFE CARE Kwaliteit van het eigen leven— tot het einde

ZIN GEVEN EN NEMEN Michael Echteld

Overzicht Wat is zingeving? Wat is ‘voltooid leven’? Stellingen

Markering van het werkgebied Zorg rond het Levenseinde

Zingevingsvragen bij levensbedreigende ziekte ‘Waar heb ik dit aan verdiend?’ ‘Wat heb ik verkeerd gedaan?’ ‘Waarom moet ik zo lijden?’ ‘Wat heeft mijn leven zo nog voor zin?’ ‘Ben ik anderen niet alleen maar tot last?’

Vormen en kanalen Vormen Kanalen Vragen Verhalen Andere signalen Symbolisch via andere symptomen Kanalen Gevoelsleven Activiteiten Intellectueel

Gerelateerde begrippen: Spiritualiteit Levensbeschouwing Levenshouding

Wat zingeving niet (precies) is: Religie Bevinding Spiritisme Zweverig

Wanneer treden zingevingsproblemen op? Wanneer het bestaan getest wordt Ongeluk, ziekte (van naasten) (Naderend) overlijden (van naasten) Andere verlieservaringen (liefde, ouderdom, functie, rol, werk)

Indeling Zinervaring of zinverlies Regie- en/of controleverlies Wat heeft mijn leven voor zin / het lot / waarom ik? Regie- en/of controleverlies Machteloosheid / autonomie / afhankelijkheid Tijdsperspectief Geen toekomst / acceptatie / persoonlijke transformatie Verbondenheid en isolement Er alleen voor staan / afgesneden voelen (Wan)hoop Niet meer zien zitten / uitzichtloosheid / irreële hoop Levensbalans Schuld / goed maken / straf / wat laat ik na? Geloofsovertuiging Hoe raak ik verzoend met God? / wat heeft God met mij voor?

Wat is nodig in zorg in ondersteuning? De persoon kennen: wat is voor de persoon van betekenis? Aandacht, presentie Begeleiding Crisisinterventie

Markering van het werkgebied Zorg rond het Levenseinde

Voltooid leven Een blijvende wens om niet meer te leven Lichamelijk ongemak Geen zinvol bestaan Afhankelijkheid Eenzaamheid Donker perspectief (voortschrijdende achteruitgang) Verlies aan identiteit Geen levensbedreigende aandoening Treedt op bij ouderen Geen uitzichtloos en ondragelijk lijden met een medische grondslag (en daardoor geen mogelijkheid tot euthanasie)

Stellingen Wat een zinvol leven is wordt ons aangepraat Zin kan niet gegeven worden We dragen verantwoordelijkheid voor elkaars gevoel van zingeving, want zingeving is een maatschappelijk construct De voltooid levenvraag is een direct gevolg van de manier hoe we met ouderen en ouderdom omgaan Het niet ervaren van een zinvol bestaan is voldoende reden voor euthanasie

Rapport ‘Voltooid leven: Over hulp bij zelfdoding aan mensen die hun leven voltooid achten’ ‘Commissie van Wijzen’ o.l.v. Paul Schnabel (jan. 2016) Kleine groep De Wet Toetsing Levensbeëindiging biedt voldoende ruimte voor voltooid leven Adviezen ter voorkoming van voltooid leven: Voorbereiding op en acceptatie van ouderdom Voorkomen van eenzaamheid en ondersteunen van contacten Voldoende welvaartsniveau Vergroten van de zelfredzaamheid Aandacht voor zingeving; inzet spirituele zorg Herwaardering van de maatschappelijke visie op ouderdom Conclusie: geen aanleiding tot wijziging van de Wet Toetsing Levensbeëindiging

Overzicht van het nieuwe wetsvoorstel Geen aanpassing van de Wet Toetsing Levensbeëindiging Hulp bij zelfdoding Strikte criteria Weloverwogen, consistente en vrijwillige vraag van de persoon zelf Wilsbekwaam Uitzichtloos en ondragelijk lijden “Aandacht voor de context” Bedenktijd Toetsing door een ‘speciaal opgeleide stervenshulpverlener’ Ervaring met existentiële en psychosociale problematiek en met zorg voor de doelgroep Toetsing van het proces achteraf

Vijf fasen in de palliatieve zorg

Zorgbehoeften over de levensloop

Euthanasie Door persoon gevraagd Arts hoeft niet mee te werken Zorgvuldigheidseisen Verzoek is vrijwillig en weloverwogen Er is sprake van uitzichtloos en ondraaglijk lijden van de patiënt De arts heeft de patiënt geïnformeerd over zijn situatie en zijn vooruitzichten De arts en de patiënt zijn tot de conclusie gekomen dat er geen redelijke andere oplossing was De arts heeft ten minste 1 andere, onafhankelijke arts geraadpleegd, die de patiënt heeft gezien De arts heeft de levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding medisch zorgvuldig uitgevoerd