Daling van (geregistreerde) criminaliteit: Nationale en internationale trends en verklaringen Presentatie voor het Seminar ‘’Veiliger in Nederland?: Feiten, trends & verklaringen, 1 maart 2016 Jaap de Waard, Ministerie van Veiligheid en Justitie, Directie Rechtshandhaving en Criminaliteitsbestrijding j.de.waard@minvenj.nl

Wat gaan we tijdens deze sessie doen? Daling criminaliteit: Nationale en internationale feiten op een rij Een krimpende markt van jeugdige en volwassen verdachten Waarom is de criminaliteit gedaald? Welke verklaringen kunnen worden gegeven? De Security Hypothese nader toegelicht Wat weten en meten we niet? Wijzigt de criminaliteitsmarkt zich? Conclusies

Daling geregistreerde criminaliteit: de feiten op een rij Het aantal geregistreerde misdrijven is in zeven jaar tijd met 23% gedaald; Recent sprake van ‘’versnelling’’ van de daling: 1e helft van 2015 in vergelijking met zelfde periode in 2014 een daling van 8 procent; Daling geldt voor zowel vermogenscriminaliteit en geweldscriminaliteit; Dalende trend is ook zichtbaar in slachtofferenquêtes; Geen verandering in aangiftebereidheid bij slachtoffers.

Welke typen van delicten laten een daling zien? Langdurige, significante daling van criminaliteit: + alle delicten: vermogenscriminaliteit (autodiefstal, woninginbraak, autokraak, winkeldiefstal, straatroof en zakkenrollerij) én geweldscriminaliteit (mishandeling, seksueel geweld, verkrachting, moord en doodslag); Daling in zo veel en zo verschillende landen indiceert gemeenschappelijke oorzaak Daling aantal jeugdige verdachten bovengemiddeld

De krimpende criminaliteitsmarkt in Nederland

Daling van criminaliteit in een aantal geïndustrialiseerde landen

Een krimpende markt van jeugdige en volwassen verdachten in Nederland Het aantal door de politie geregistreerde delicten waarvan minderjarigen en volwassenen worden verdacht laat een scherpe daling zien; De daling bij minderjarige jongens en meisjes bedraagt tussen 2007 en 2014 bijna 60% Die daling doet zich zowel voor bij autochtone als bij allochtone minderjarige verdachten; De daling bij volwassen verdachten bedraagt tussen 2007 en 2014 bijna 30%

Ook slachtofferschap onder Nederlandse jongeren laat significante daling zien

Waarom is de criminaliteit gedaald Waarom is de criminaliteit gedaald? Welke verklaringen kunnen worden gegeven? Pas recent is degelijk (inter)nationaal criminologisch onderzoek beschikbaar; De inventarisatie van verklaringen levert een zeer divers beeld op; Geen magic bullit om de neerwaartse trend te verklaren; Er wordt vaak exclusief binnen de eigen landgrenzen gekeken, deze zijn daardoor land- specifiek en niet geldig buiten de grenzen van betreffend land; Voor Nederland lijken vier aan elkaar verbonden ’grote verklaringen’ te zijn: (1) toename van private preventie; (2) herstel capaciteit en gezag strafwet; (3) demografie en drugs; (4) stimulerende actieve rol van de overheid; Gezien de vergelijkbare internationale ontwikkeling van criminaliteit in een groot aantal landen moet naar hoofdverklaringen gezocht worden die in alle landen van toepassing zijn.

De Security Hypothese nader toegelicht Op basis van de thans beschikbare kennis blijkt de security hypothese nationaal en internationaal de meest belangrijke en robuuste verklaring te zijn: Er is een algemene (internationale) toename in de preventiebereidheid: kwaliteit en financiële investering in criminaliteitspreventie door burgers, overheden, bedrijfsleven en producenten. De private beveiligingsindustrie is een groeimarkt bij uitstek gebleken; De security hypothese is vooral van toepassing bij de verklaring van de teruggang van vermogenscriminaliteit (vooral autodiefstal, winkeldiefstal en woninginbraak). De verklaring daarvan op typen van (seksueel) geweld, is minder duidelijk; De zogenaamde ’debute crime hypothese’ (de aanname dat het voor jongeren steeds lastiger wordt om een eerste instapdelict te plegen vanwege gelegenheid beperkende maatregelen) verdient het om nader onderzocht te worden.

Kanttekeningen bij de gepresenteerde cijfers en verklaringen Een ‘’winstwaarschuwing’’: er kunnen geen betrouwbare uitspraken worden gedaan over toekomstige ontwikkeling van de criminaliteitsmarkt; Beperkingen politiecijfers: Sprake van ‘’dark number’’ misdrijven, niet ter kennis van politie; Exclusief BOD’s, inspecties of bestuurlijke autoriteiten; Door integrale aanpak leiden activiteiten van politie en OM niet per definitie tot strafrechtelijke opsporing en vervolging; Slechts summier registratie van slachtofferloze delicten (illegaal wapenbezit, heling, (belasting)fraude, milieudelicten, intellectueel eigendom. Binnen domein georganiseerde misdaad niet alles zichtbaar in cijfers.

Wijzigt de criminaliteitsmarkt zich? Onlinecriminaliteit / cybercrime  onderscheid tussen een criminele offline- en onlinewereld; Concentratie, hogere complexiteit, verharding van criminaliteit? Internationalisering, in samenhang met digitalisering van criminaliteit  Er is bij verschillende criminaliteitsfenomenen daadwerkelijk sprake van grenzeloze (criminele) mogelijkheden.

Aanzet voor vier mogelijke beleidsscenario’s Scenario 1: ’doorgaande trends / krimp scenario’  er is sprake van een ’krimpend strafrechtelijk bedrijf’; Scenario 2: ’onderhoud blijven plegen en druk ophogen’; Scenario 3: ’ruimte voor verhoging kwaliteit, doelmatigheid en bejegening’  infrastructurele verbeteringen en persoonsgerichte benadering; Scenario 4: ’nieuwe fenomenen binnen de criminaliteitsmarkt’

Concluderend In een groot aantal landen is sprake van een langdurige daling van criminaliteit, zowel in de vermogens- als in de geweldssfeer; De inventarisatie heeft een breed scala van verklaringen rond de criminaliteitsdaling opgeleverd; Gedegen (criminologisch) onderzoek naar deze verklaringen is van recente aard; De zogenaamde Security Hypothese komt tot nu toe naar voren als meest veelbelovend; Er is een groot aantal vragen die nog onbeantwoord zijn; De krimpende criminaliteitsmarkt is een uitdaging voor het toekomstige criminaliteitsbeleid en onderzoekbeleid!