Criminaliteit Criminaliteit als sociaal en politiek probleem Sociaal: onwenselijk, in strijd met normen en waarden, verschillende visies Politiek: actie door overheid, probleem op politieke agenda; zorgen voor veiligheid/handhaven openbare orde

criminaliteit Gevolgen van criminaliteit: Materieel Immaterieel

criminaliteit wanneer is iets criminaliteit? Wordt bepaald door de wet Onderscheid tussen misdrijven en overtredingen

criminaliteit Ongeschreven en geschreven regels  Wetboek van Strafrecht vs. fatsoensregels Normen en waarden : waarde = wat vinden we belangrijk of goed  daaruit volgt een norm

Criminaliteit Criminaliteit is plaats- en tijdgebonden begrip

Criminaliteit Kenmerken rechtsstaat: Bescherming van burgers tegen te grote overheidsmacht door: Overheid moet zich aan de wet houden Rechters zijn onafhankelijk Burgers hebben grondrechten Parlementaire democratie De overheid handhaaft de openbare orde, maar moet zich aan de wet houden

Criminaliteit Uitgangspunten strafrecht: Strafbaar gedrag is vastgelegd in de wet Onschuldig tot schuld is bewezen Recht op eerlijk proces/onpartijdige rechter Rekening houden met persoonlijke omstandigheden dader/jeugdstrafrecht

Criminaliteit Vervolg uitgangspunten strafrecht: Rekening houden met situatie/ omstandigheden (bv. mishandeling) Taken en bevoegdheden van politie, officier van justitie en recht vastgelegd in wet Rechten en plichten van verdachte, advocaat, slachtoffers, reclassering ook in wet vastgelegd Verschil in straffen tussen overtredingen en misdrijven

Criminaliteit Rechten van verdachte: Recht om te weten waar je van verdacht wordt Recht op advocaat Recht om te zwijgen (wel meewerken aan vaststellen identiteit) Vasthouden mag beperkte tijd Recht om in hoger beroep te gaan

Criminaliteit Vervolg rechten van verdachte: Recht op eerlijk proces, onpartijdige rechter Onschuldig tot schuld is bewezen/niet onbeperkt in voorlopige hechtenis Mogelijkheden om te straffen zijn beperkt: je mag niet 2x voor hetzelfde voor de rechter komen, verjaren van misdaad, maximumstraf Rekening houden met bijzonderheden

Criminaliteit Jeugdstrafrecht: Onder de 12 niet vervolgd worden Bijzondere regels voor jongeren tussen 12 en 18 jaar Voor kinderrechter Rechtszittingen niet openbaar Andere straffen en maatregelen (tuchtschool, tot 16 jr max 1 jr, daarna 2 jr, ondertoezichtstelling) In bijzondere gevallen geldt het volwassenenstrafrecht

Criminaliteit Taken officier van justitie: Leiden van opsporingsverzoek Vervolgen van strafbare feiten  voor rechter brengen van verdachten = openbare aanklager OvJ kan seponeren = niet vervolgen Uitvoeren van de opgelegde straffen/vonnissen Vertegenwoordigd het Openbaar Ministerie

Criminaliteit Taken van de politie: Handhaving van de openbare orde Hulpverlening Opsporen van strafbare feiten, onder verantwoordelijkheid van officier van justitie Preventie Dienstverlening, geven van service en advies

Criminaliteit Politie draagt bij aan veilige en leefbare samenleving met uitvoering van taken: Verdachte staande houden, fouilleren, bekeuring geven,vragen naar persoonlijke gegeven, id, meenemen naar bureau Verdachte maximaal 6 uur vasthouden Opstellen proces verbaal  belangrijk voor Openbaar Ministerie en rechter Identiteitsbewijs verplicht, maar er mag niet willekeurig naar gevraagd worden

Criminaliteit Organisatie strafrechtspraak: Drie rechterlijke instanties: Rechtbanken (19), bestaat uit: sector kanton, civiele sector, sector bestuursrecht Gerechtshoven (5) De Hoge Raad (1)

Criminaliteit Wie doet wat? Overtredingen  kantonrechter Misdrijven  strafrechter Hoger beroep tegen vonnissen strafrechter  gerechtshof Toetsen van vonnissen lagere rechters  Hoge Raad (niet meer of verdachte schuldig is) Jeugdstrafrecht  kinderrechter Hoger beroep  mogelijk door officier van justitie en verdachten

Criminaliteit Volgorde van rechtszitting: Opening (rechter) Aanklacht/tenlastelegging (officier van justitie) Verhoor van getuigen en deskundigen Verhoor van verdachte Requisitoir (officier van justitie) Pleidooi (advocaat) Laatste woord (verdachte) Uitspraak (rechter)

Criminaliteit Slachtoffers: Recht om op zitting van ernstig misdrijf te spreken Vragen om schadevergoeding aan officier van justitie Rechter kan schadevergoeding verplichten Slachtofferhulp standaard aangeboden

Criminaliteit Reclassering: Voorkomen van herhaling van strafbaar gedrag Speelt rol vóór, tijdens en na het strafproces Begeleiding Toezicht houden Voorlichting over omstandigheden van verdachte aan officier van justitie Ontwikkeling van en uitvoering van taakstraffen

Criminaliteit Oorzaken van veelvoorkomende criminaliteit: Weinig sociale controle Gelegenheidsmotief Spanning/avontuur (vooral bij jongens) Normvervaging Gebrekkige opvoeding Kleine pakkans

Criminaliteit Vervolg oorzaken van veelvoorkomende criminaliteit Drugsgebruik Groepsgedrag / prestige in groep Verveling Misdaad als spelletje Actie/spanning frustratie

criminaliteit jongeren  vooral lichte vergrijpen, groeien niet uit tot volwassen criminelen Als ze volwassen worden en baan en gezin krijgen, stoppen ze Kleine minderheid gaat door 5% (ongeveer) is recidivist

Criminaliteit Welke maatschappelijke groepen zijn crimineel? Vooral jongens en mannen, vrouwen en meisjes veel minder Door opvoeding/socialisatie Aangeboren verschillen Ongelijke macht Oververtegenwoordiging door jongeren tussen 16 en 23 jaar  verantwoordelijk voor toename kleine criminaliteit, maar steeds meer geweld

Criminaliteit Wat doet de overheid? En wie doet wat? Regering en parlement stellen vast wat strafbaar is (wetten) Criminaliteit als beleidsprobleem, het staat op politieke agenda (ook gemeente) Gemeente: burgemeester verantwoordelijk handhaving openbare orde

Criminaliteit Wat doet de overheid? En wie doet wat? Openbaar Ministerie/officier van justitie  opsporing van strafbaar gedrag Officier van justitie  opsporing OM  vervolging (voor rechter brengen) Rechterlijke macht  rechtspraak (onafhankelijk)

Criminaliteit Beleidsmaatregelen: Opsporingsbeleid / stellen van prioriteiten: (onder invloed van) Maatschappelijke ontwikkelingen (nieuwe vormen van criminaliteit) Bestrijding georganiseerde misdaad Veiligheid in de samenleving Bestrijden van terreur/terrorisme

Criminaliteit Beleidsmaatregelen: Vervolgingsbeleid Gevangenisbeleid Jeugdbeleid (aanpak jeugdcriminaliteit) Preventief beleid / beleid gericht op repressie

Criminaliteit Voorbeelden preventie: HALT (lichte werk- / leerstraf) Aanpassing van bebouwde omgeving (bv. verlichting, geen donkere hoekjes) Vergroten van sociale controle (controleurs, stadswachten, plaatsen camera’s) Verbeteren omstandigheden van mensen (bv. meer werkgelegenheid, betere huizen, recreatie) Voorlichting inbraakpreventie, antispijbelbeleid Verandering wetgeving (snelrecht, lik-op-stukbeleid)

Criminaliteit Verantwoordelijkheid voor criminaliteitsprobleem bij overheid en burgers samen Preventie meer door burgers en minder vanuit overheid vooral voor veelvoorkomende criminaliteit Zwaarder straffen (=repressie) heeft weinig afschrikwekkend (en dus preventief) effect

Criminaliteit Hoe weet je of beleid werkt? Kijken naar cijfers en statistieken om te zien of er sprake is van daling van criminaliteit Maar denk aan criminaliteit die nooit wordt aangegeven of wordt geseponeerd!

Criminaliteit Doelen van straffen en maatregelen: Wraak / vergelding Afschrikking / preventie (herhaling voorkomen) Beveiliging van samenleving en burgers Handhaving van de rechtsorde, voorkomen eigenrichting heropvoeding / resocialisatie Genoegdoening voor slachtoffer

Criminaliteit Soorten straffen / maatregelen: Hoofdstraffen  gevangenisstraf, taakstraf, hechtenis, geldboete Taakstraf is werkstraf en leerstraf  vooral bedoeld als heropvoeding Bijkomende straffen alleen in combinatie met hoofdstraf  relatie met gepleegde delict

Criminaliteit Maatregelen  terbeschikkingstelling (TBS), ondertoezichtstelling / bedoeld om samenleving tegen dader, of dader tegen zichzelf te beschermen Vooral bij ontoerekeningsvatbaarheid, in combinatie met een straf Voorwaardelijke straf : proeftijd = periode waarin je geen strafbaar feit mag plegen