Met het UCBO (terug) aan het werk! Lunchlezing Diversiteitsnetwerk UGent 13 mei 2014

Verloop lunchgesprek Situering UCBO: Universitair Centrum voor Begeleiding en Opleiding Thematiek Personen met een arbeidshandicap en arbeidsmarkt – Myriam Carlier Positie doelgroep op arbeidsmarkt Netwerk gespecialiseerde partners UCBO binnen UGent Werking UCBO – Lies Tijtgat Drempels en vooroordelen en hoe hiermee omgaan Jobcoaching Getuigenis werknemer UGent – video Een divers personeelsbeleid aan UGent – Sigried Lievens Visie en kader UGent Rol UCBO binnen UGent

UCBO is een GOB Gespecialiseerde Opleiding Begeleiding, Bemiddeling en Tewerkstelling voor personen met een arbeidshandicap

Cliënten UCBO Personen met indicatie arbeidshandicap • Niet werkende WERKZOEKENDEN (in traject bij GTB/VDAB) en WERKNEMERS met arbeidshandicap • én hun WERKGEVERS Doel: passende en duurzame tewerkstelling

Arbeidshandicap “elk langdurig en belangrijk probleem van deelname aan het arbeidsleven dat te wijten is aan het samenspel tussen functiestoornissen van mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke aard, beperkingen bij het uitvoeren van activiteiten en persoonlijke en externe factoren.“ De aanwezigheid van een (mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke) aandoening, ziekte of letsel is dus een noodzakelijke voorwaarde voor het ontstaan van een handicap, maar de handicap is het resultaat van het samenspel van meerdere factoren.

Arbeidshandicap: van vermoeden naar indicatie naar BTOM TOEKENNING RECHT BTOM Wie kan vermoeden aangeven? Klant zelf (door middel van een vraag bij de inschrijving kan klant aangeven speciale hulp of maatregelen nodig te hebben). 2. Begeleidingsdienst (opgelet met instemming van klant!). Vervolgens vermoeden zo snel mogelijk uitklaren: (via attesten, verslagen, datagegevens, bijkomend gesprek of onderzoek).  Resulteert al dan niet in INDICATIE van arbeidshandicap Persoon met arbeidshandicap: is persoon met indicatie van arbeidshandicap die ook recht heeft op BTOM Uitgangspunten: BTOM wordt pas aangevraagd als er concreet traject naar werk is. Binnen dit concrete traject naar werk wordt die BTOM aangevraagd die op dat moment aangewezen is om tewerkstelling mogelijk te maken. Geen enkele stap in het proces wordt gezet zonder uitdrukkelijke instemming van de persoon zelf. Aanvraag BTOM-recht kan op 3 manieren: wanneer men problematiek/voorgeschiedenis heeft die voorkomt op een vooraf vastgelegde lijst met criteria (=automatisch recht) op basis van een indicatie verzwaard met multi-elementen (multi-elementen advies) na een gespecialiseerd arbeidsonderzoek bij een GA met advies tot dit recht. Aanvraag van recht op BTOM wordt behandeld door Dienst Arbeidshandicapspecialisatie (DAH) van VDAB. DAH Oost-Vlaanderen Kongostraat 7, 9000 Gent Tel. 09 265 00 93 E-mail: DAH-oostvlaanderen@vdab.be 1. Aanvraag recht op BTOM gebeurt in principe door werkzoekende/werknemer zelf. Werkzoekenden worden in hun aanvraag ondersteund door de trajectbegeleider (GTB of VDAB). Werknemers door de dienst DAH (Dienst arbeidshandicapspecialisatie) binnen VDAB. 2. Aanvraag wordt opgestuurd naar DAH. 3. DAH behandelt de aanvraag en kent recht al dan niet toe. 4. Klant en trajectbegeleider worden schriftelijk op de hoogte gebracht. Klant heeft recht op BTOM Én wil BTOM gebruiken bij concrete werkgever dan moet hij het gebruik ervan aanvragen: via elektronisch formulier opsturen naar de dienst DAH. GEBRUIK RECHT BTOM

Enkele algemene cijfers 2012 Ongeveer 511 000 Vlamingen tussen 20-64 jaar (13,5%) 38,7% aan het werk 57,8% zijn inactief Ongeveer 511 000 Vlamingen tussen 20-64 jaar geven aan hinder te ondervinden in dagelijkse bezigheden wegens een handicap of langdurige gezondheidsproblemen = minimum (13,5% van 20-64-jarigen) Van die mensen zijn 38,7% aan het werk (t.o.v. 76,7% mensen zonder hinder aan het werk). 3,5% zijn werkloos; 57,8% zijn inactief waarvan veel volledig arbeidsongeschikt. E. Samoy, Nota Handicap en Arbeid. Departement Werk en Sociale Economie, jan. 2014. Basis: EAK: Jaarlijkse enquête naar de Arbeidskrachten.

Wie is werkzoekend in 2010? VDAB gegevens

Werkzoekenden april 2014 Ongeveer 225 000 niet-werkende werkzoekenden Werkloosheidsgraad: 7,6% Ongeveer 31 000 personen met een arbeidshandicap = 13,8% van de NWWZ Arvastat.vdab.be Ongeveer 225 000 niet-werkende werkzoekenden (+ 7% tov april 2013) Werkloosheidsgraad: 7,6% Ongeveer 31 000 NWWZ zijn personen met een arbeidshandicap (+ 8,9% tov april 2013) = 13,8% van de NWWZ

Werkzoekenden met arbeidshandicap april 2014 Meer 50-plussers Veel meer laaggeschoolden Bijna dubbel zoveel langdurig werklozen Aanzienlijk kleiner aandeel personen met migratieachtergrond 35,46% ≥ 50 jaar (tov 25,8% bij NWWZ) 68,98% is laaggeschoold (tov 47,3% bij NWWZ) 49,09% ≥ 2 jaar werkloos (tov 26,2% bij NWWZ) 15,1% personen met migratieachtergrond (tov 26,1% bij NWWZ) 12,95% < 25j (tov 18,6% bij NWWZ) 4,95% hooggeschoold (tov 16% bij NWWZ) 31,5% < 1 jaar werkloos (tov 55,4% bij NWWZ) Arvastat.vdab.be

Werkenden met een arbeidshandicap EAK 2012 7,3% van alle werkenden ondervinden hinder door handicap of langdurige gezondheidsaandoening Vooral bij arbeiders en lagere bedienden 53% van deze werknemers zegt ondersteuning te krijgen bij het werk. Ondersteuning bij het werk : Minstens één vorm van ondersteuning: 53% Aanpassing soort taken (34%) Aanpassing hoeveelheid werk (25%) Hulp bij verplaatsing van en naar werk (3%) Hulp bij verplaatsing op het werk (2%) Aangepaste uitrusting (10%) Hulp van collega’s (10%) Ter vergelijking: 65% van de niet-beroepsactieven die hinder ondervinden, denken ondersteuning nodig te hebben om te kunnen werken.

Wat vraagt de open arbeidsmarkt? Mensen met enige jaren ervaring, liefst tussen 25 en 40 jaar Hooggeschoold, direct inzetbaar Met een aaneensluitend CV Stressbestendig, multi-inzetbaar, flexibel Eigen ervaring UCBO

Partners in werk Regulier waar het kan, gespecialiseerd wanneer nodig VDAB Regulier waar het kan, gespecialiseerd wanneer nodig Subsidiëring van gespecialiseerde diensten GTB Trajectbepaling en -begeleiding Betaald werk + (georganiseerde) alternatieven (arbeidszorg, sociale en beschutte tewerkstelling) Doorverwijzen naar partners GA Arbeidsonderzoek > profiel Motivatie Bijzondere Tewerkstellingsondersteunende maatregelen GOB Opleiding, begeleiding en bemiddeling Werkervaring en vacaturegerichte stages (tot 800u) – GIBO Bij de werkgever, op de werkvloer Normaal economisch circuit DAH Dienst Arbeidshandicap Aanvraag BTOM Onderzoek BTOM: verhoogde VOP, aanpassing arbeidspost,…

12 GOB’s in Vlaanderen Erkend-gesubsidieerd door VDAB verenigd in FeGOB Federatie Gespecialiseerde Opleiding Begeleiding Bemiddeling www.fegob.be

GOB = op de werkvloer Doel = PASSEND EN DUURZAAM WERK IN NORMAAL ECONOMISCH CIRCUIT = NEC • Individuele begeleiding voor iedereen • Elk traject op maat • Modulaire opbouw (opleiding-begeleiding-bemiddeling) • Samenspraak tussen cliënt en GOB coach Aanbod gratis – behoud van vervangingsinkomen onkostenvergoeding van de VDAB

werkvloer & arbeidshandicap GOB = expert werkvloer & arbeidshandicap • Expertise in matching • Alle functiebeperkingen • Alle beroepssectoren • Impact op werkvloer

UCBO voor WERKZOEKENDEN Opleiding op de werkvloer: stages (tot 800u) – GIBO Opleiding: interne en externe – competentieversterkend & arbeidsattitudes Werken aan randvoorwaarden naar werk Sollicitatieproces: vacatures zoeken, beperking verwoorden, met bemiddeling, Bijzondere tewerkstellings-ondersteunende maatregelen (BTOM’s), CV-opmaak werkzoekenden

UCBO voor WERKNEMERS werknemers Opleiding op de werkvloer Jobbehoud – re-integratie (DCM) - jobrotatie Bemiddeling met werkgever en collega’s Vorming (vb. ergonomie, impact functiebeperking op de werkvloer, … ) Tewerkstellings-ondersteunende maatregelen (BTOM’s) Loopbaanbegeleiding: partner van Loopbaanclick werknemers

UCBO voor WERKGEVERS werkgevers Toeleiding & coaching geschikte kandidaten voor vacature - jobmatching Advies en administratieve ondersteuning BTOM Impact functiebeperking op de werkvloer: sensibilisering en interne vorming Coaching op de werkvloer - GIBO DCM: ondersteuning bij jobbehoud of re-integratie van uitgevallen werknemer wegens langdurige ziekte en/of functiebeperking

Resultaten UCBO 2013 Resultaatsverbintenis met VDAB: Realisaties: 160 nieuw op te starten begeleidingen 50% gewogen tewerkstellingen Realisaties: 192 nieuwe begeleidingen (120%) 57% ongewogen uitstroom 83% gewogen uitstroom Vlaams 2013: 128% instroom (2033 begeleidingen) 55% ongewogen uitstroom 80% gewogen uitstroom 2012: 121% instroom - 130% instroom 59% ongewogen uitstroom - 59% ongewogen uitstroom 83% gewogen uitstroom - 85% gewogen uitstroom 2011: 108% instroom - 129% instroom 69% ongewogen uitstroom - 57% ongewogen uitstroom 98% gewogen uitstroom - 85% gewogen uitstroom 2010: 110% instroom - 128% instroom 52% ongewogen uitstroom - 55% ongewogen uitstroom 78% gewogen uitstroom - 81% gewogen uitstroom

UCBO binnen UGent Historiek Opgericht in 1967 1993: facultaire dienst met Prof. dr. G. Van Hove als diensthoofd 1996: ondergebracht in de vakgroep Orthopedagogiek 1997: Vlaams Fonds voor Sociale Integratie. Volledige splitsing UCRO en UCBO 2008: Welzijn  Werk en Sociale Economie 2009: Oprichting logistieke dienst “Dienst UCBO-UCRO” binnen de Centrale Administratie Universiteit Gent (CA06), met Prof. dr. G. Van Hove als diensthoofd en Dhr. Guido Van Hautte als directeur. 2014: UCRO  GTB Opgericht in 1967 en erkend door het Rijksfonds voor Sociale Reclassering van minder-validen met als doel personen met een arbeidshandicap te screenen en te herscholen. 1993: facultaire dienst met Prof. dr. G. Van Hove als diensthoofd. 1996: ondergebracht in de vakgroep Orthopedagogiek (Diensthoofd Prof. dr. G. Van Hove) 1997: overgeheveld naar het Vlaams Fonds voor Sociale Integratie. Volledige splitsing tussen oriënteringsdienst UCRO en opleidingscentrum UCBO als gevolg van nieuwe regelgeving (werking + financiering) 2008: overheveling bevoegdheden van beleidsdomein Welzijn naar beleidsdomein Werk en Sociale Economie. UCBO wordt als GOB erkend en gefinancierd door VDAB. 2009: Oprichting logistieke dienst “Dienst UCBO-UCRO” binnen de Centrale Administratie Universiteit Gent (CA06), met Prof. dr. G. Van Hove als diensthoofd en Dhr. Guido Van Hautte als directeur.

UCBO binnen UGent Huidige samenwerking Onderwijs UGent en AUGent Oefeningen begeleiden voor opleidingsonderdeel Disability Studies Begeleiden van scripties Stageplaats voor studenten van diverse studierichtingen (orthopedagogie, maatschappelijk assistent, …) Onderzoek ‘(Af)studeren aan UGent en de overgang naar werk. Beleidsadviezen met het oog op diversiteit als norm.‘ – 2012 Vertegenwoordiging in projecten en netwerkoverleg (m.b.t. werk en autisme, NAH, doven en slechthorenden, …)

UCBO binnen UGent Huidige samenwerking Overleg en samenwerking met beleidscel diversiteit en gender: bijdrage in en feedback op algemeen beleidsplan voor personeelsleden met een (arbeids)handicap Personeelsbeleid: ondersteunen aanvraag VOP voor medewerkers UGent, ondersteuning bij individuele re-integratietrajecten personeel UGent en AUGent, ondersteuning van UCBO cliënten die aangeworven worden bij UGent en AUGent.

Bijkomende mogelijkheden tot verdere samenwerking Personeelsbeleid: Ondersteuning bij re-integratietrajecten (advies, bemiddeling en/of coaching) Vorming aanbieden aan medewerkers i.v.m. beperking en werkvloer HR adviseren bij het uitbouwen van Disability Management beleid (luikje aanwerving) Samenwerking met Beleidscel Diversiteit en Gender, ook in de faculteiten Onderzoek: UCBO wil graag meewerken bij elk wetenschappelijk onderzoek in verband met arbeid/werkvloer en handicap/diversiteit. UCBO kan zelf niemand enkel voor wetenschappelijk onderzoek vrijstellen, wel voor cases en testfase.

UGent binnen UCBO UGent opent deuren voor het UCBO: Bij werkgevers en werkgeversorganisaties Bij partners Bij cliënten Wetenschappelijke ondersteuning bij het uitwerken van methodieken door wetenschappelijk medewerker. Stabiel personeelskader

Hoe zie jij het? Alleen de direct leidinggevende moet op de hoogte zijn van de beperking, collega’s hebben daar geen zaken mee. Bij een sollicitatie of potentieelinschatting moet iedereen met dezelfde wapens strijden. Een premie voor de werkgever is noodzakelijk als er aanpassingen nodig zijn voor een werknemer met een beperking.

Omgaan met drempels en vooroordelen Communicatie Coach is contactpersoon voor cliënt, werkgever en collega’s Cliënt is kapitein van zijn schip en bepaalt de richting Verhelderen Concreet: gericht op werknemer met zijn eigenheid (talenten en ‘knopen’)

Omgaan met drempels en vooroordelen Stage Kosteloze instap Beide partijen leren elkaar kennen Al doende ondervinden “Welk vlees men in de kuip heeft” Hoe de stagiair kan groeien Hoe de samenwerking kan verbeteren Coaching en moderatie door jobcoach

Omgaan met drempels en vooroordelen Oplossingsgericht werken “Wat je aandacht geeft, groeit” Onderscheid tussen beperking en probleem Vlaamse Ondersteuningspremie VOP biedt onderhandelingsmarge in realiteit geen sinecure om effectief zo in te zetten!

Omgaan met drempels en vooroordelen Onzichtbare een gezicht geven Autisme, NAH, psychische kwetsbaarheid,… Op gepaste wijze op zoek naar erkenning voor onzichtbare beperking

Jobcoachingsmethodiek SE IPS Oplossingsgericht werken Jobcoachingsmethodiek

Supported employment Individual placement and support - “Place-then-train” - op de werkplek: * geen uitgebreide training vooraf * context - empowerment: * vertrouwen in mogelijkheden * keuzes maken mits ondersteuning - inclusief – reguliere circuit * zelfvertrouwen

Oplossingsgericht werken Grote aandacht voor kleine stappen Waardeer positieve verande-ringen Schaalvraag Mirakel-vraag Mogelijkheden Troeven Successen Wensen Eenvoudig, helder taalgebruik

Jobcoachingsmethodiek Kansen en vertrouwen geven Match tussen talenten - arbeidsmarkt Kennis van de arbeidsmarkt Kennis van de administratieve – juridische mogelijkheden en maatregelen (Werk)gedachten structureren – houvast bieden

Jobcoachingsmethodiek “2 klantenbenadering” Erkenning en respect voor cliënt Erkenning en respect voor het kader waarbinnen een werkgever moet functioneren Op zoek naar win-win Een compagnon de route

Ter illustratie GOP Jobclub Stage GIBO Vormingsmodules Instapgesprek aanmelding (VDAB/GTB) na Individuele opstart Startmodule Opleiding Stage GIBO Vormingsmodules GOP Jobclub Nazorg Werk

Engagement in professioneel netwerk Opgebouwde ervaring Niet-aangeboren hersenletsel Autisme Doven en slechthorenden Jobbehoud en re-integratie bij de eigen werkgever (disability case management) Projecten Engagement in professioneel netwerk teams Deel- Training Vorming

Jobbehoud en re-integratie Disability management beleid slaagkans DCM ↑ Disability case management Vertalen wettelijk kader naar Re-integratieadviezen Samenwerking stimuleren in het netwerk van betrokken actoren Match tussen werknemers-competenties en arbeidsvereisten Vertalen van wettelijk kader naar re-integratieadviezen Samenwerking stimuleren in het netwerk van betrokken actoren Zoeken naar match tussen werknemerscompetenties en arbeidsvereisten Slaagkans op case niveau vergroot indien ingebed in een breder Disability Management Beleid: Als je voor iedereen dezelfde procedures volgt, is de discussie op individueel niveau minder pijnlijk (cfr als de medewerkers de ‘routing’ kennen, weten wat gebeurt bij dreigende uitval > duidelijkheid vermindert de onzekerheid – meer geloof in beleidsbeslissingen >< willekeur)

Arbeidshandicap en werk

Werken met een functiebeperking Een divers personeelsbeleid aan de UGent

Aanleiding Vragen werden ad hoc behandeld ==> door DPO, de dienst zelf, door collega’s of door beleidscel Diversiteit en Gender ==> vb: dyslexie, VOP, aanpassingen arbeidspost… Het aantal personen met een beperking neemt toe met de leeftijd (Eindrapport Disability Management)

Probleemstelling UGent: geen beleid of aanspreekpunt ==> geen gelijke behandeling van gelijkaardige problemen Geen duidelijkheid over de grootte van de groep personeelsleden met een functiebeperking ==> 15 personeelsleden krijgen een VOP ==> Verschillende personen weten niet waar ze recht op hebben

Doelstelling Registratie als basis voor diversiteitsbeleid bij o.m. Vlaamse Overheid, Stad Gent, UZ Gent ==> Systematisch verzamelen van statistisch materiaal ==> Een analyse maken van de diversiteit aan de UGent, bepalen in welke mate de UGent een afspiegeling is van de maatschappij Beleid voor werknemers met een arbeidshandicap uitwerken ==> Werknemers concreet informeren over hun rechten ==> Een informatiepunt ==> Een beleid rond redelijke aanpassingen en ondersteuningsmogelijkheden uitwerken

Registratie Voorwaarden privacy commissie: ==> Vrijwillig ==> Eenmalig ==> Anoniem Nulmeting: bestaande medewerkers via Apollo Registratie nieuwe medewerkers Apollo: wijzigen registratie tijdens loopbaan

Registratie via Apollo

beleid Systematische analyse van registratie Onthaalbeleid  DPO Samenwerking met UCBO Aanspreekpunt voor alle personeelsleden Opvolging Webpagina Vorming & sensibilisering Redelijke aanpassingen Toegankelijkheid

webpagina http://www.ugent.be/diversiteitengender/nl/functiebeperking/personeel

Redelijke aanpassingen Vlaamse Ondersteuningspremie (VOP) Aanpassingen aan de arbeidspost Aanpassingen aan de arbeidsomgeving, het arbeidsgereedschap en de arbeidskledij Tegemoetkoming voor schrijf-, oraal- en gebarentolken voor doven en slechthorenden Tegemoetkoming voor vervoer Compenserende software

Redelijke aanpassingen: Voorwaarden De redelijke aanpassing moet doeltreffend zijn, ze moet m.a.w. de werknemer ook effectief in staat stellen om het werk uit te voeren. Werknemers met een functiebeperking moeten op een evenwaardige manier gebruik kunnen maken van de faciliteiten van de organisatie, vb. kunnen deelnemen aan alle vergaderingen Aanpassingen die de werknemer in staat stellen om zonder hulp van derden te participeren, krijgen de voorkeur.

Redelijke aanpassingen: wat is redelijk? De uitvoering van de aanpassing vormt geen onevenredige financiële of organisatorische belasting voor de werkgever. De aanpassing mag geen gevaar vormen voor derden

aanpassingen voor rolstoelgebruikers: aangepaste opbergruimten: bediening deuren, hoogte; een verplaatsbaar hellend vlak een traplift bereikbare deurknoppen, bellen en openingsmechanismen aangepast sanitair aanpassingen voor doven: visuele waarschuwingssignalen voor bvb. telefoon, deurbel, alarm, machines aanpassingen voor chronische zieken: flexibele werkuren om werk en behandeling (vb kinésithereapie) te combineren locatie t.o.v. sanitair, kopiemachine enz. parkeerplaats kort bij de ingang van het bedrijf pauze voor inname van medicatie

Bereikbaarheid.

Toegankelijkheid DGFB i.s.m. beleidscel D&G en GSR Informatie per site over aangepaste parkeerplaatsen liften aangepaste toiletten plaatsen voor rolstoelgebruikers per auditorium Grondplannen met de meest toegankelijke route http://www.ugent.be/diversiteitengender/nl/functiebeperking/toegankelijkheid/ufo/ufo.html

Samenwerking DPO UCBO Arbeidsgeneesheren UGent VDAB Stad Gent UZ Gent

Vragen en reflecties. Vragen? Ervaringen, opmerkingen, bedenkingen,…? Sigried.Lievens@ugent.be

Meer info? E. Samoy, Nota Handicap en Arbeid. Departement Werk en Sociale Economie, jan. 2014 www.werk.be (Nota Handicap en Arbeid) www.vdab.be/trends/ www.UCBO.be (Af)studeren aan UGent en de overgang naar werk. Beleidsvoorstellen met het oog op diversiteit als norm. (te vinden op www.ucbo.be onder projecten)

www.loopbaanclick.be Onderzoek Stijn Baert Functiebeperking bij sollicitatie reveleren, kansen op jobgesprek liquideren? OVER.WERK (LEUVEN).p.74-79

Contact UCBO Begijnhoflaan 464, 9000 Gent U www.ucbo.be Diensthoofd: Prof. dr. G. Van Hove Directeur: Guido Van Hautte E Guido.VanHautte@ugent.be – T 09 331 03 34 Wetenschappelijk medewerker: Lies Tijtgat E Elizabeth.Tijtgat@ugent.be – T 09 331 03 47 Coördinator opleidingen: Myriam Carlier E Myriam.Carlier@ugent.be – T 09 331 03 48