Verslaving en verslaafd gedrag Voorstellen en deelnemers welkom heten Verslaving en verslaafd gedrag Pieter Wind, arts en Marcel Seuninga, Preventiefunctionaris 25 januari 2016 Scholingscentrum VNN

Programma Verslaving en verslaafd gedrag Drugs en alcohol in het kort Casuistiek, behandeling, medicatie Hulp bij VNN

Verslavingszorg Noord Nederland Van oudsher consultatie bureaus voor alcohol en drugs over het hel land Ambulante hulp net als andere consultatiebureau’s Klinieken voor afkicken en langdurige behandelingen Fusies

Cijfers

Verslaving, verslaafd gedrag en gedragsverandering

Verslaving: Een tot chroniciteit neigende, recidiverende aandoening. Kan blijvende verandering in de hersenen veroorzaken (neurochemisch).

BioPsychoSociaal Model: Verslaving ontstaat wanneer zich een ongunstige combinatie voordoet van: - biologische factoren (erfelijke belasting) - psychologische factoren (persoonlijkheid en conditionering) - sociaal culturele omstandigheden (gezinsproblemen, beschikbaarheid van een middel, verwachtingspatronen)

Afhankelijkheid (DSM-IV) * 1. Optreden van tolerantie 2. Aanwezigheid van onthoudingssyndroom 3. Middel wordt in grotere hoeveelheden of langer gebruikt dan gepland 4. Aanhoudende wens of mislukte pogingen om te stoppen 5. Groot deel van de tijd wordt besteed om aan middel te komen, het te gebruiken of om te herstellen van gebruik 6. Belemmering of opgeven van dagelijks functioneren 7. Doorgaan met gebruik ondanks lichamelijke, psychische of sociale problemen * binnen één jaar minstens 3 van de 7 criteria

Manieren om verslaving in stand te houden ( cognitive dissonantie) Ontkennen Bagatelliseren Verhullen Verantwoordelijkheid afschuiven Uitstellen Fatalisme

Verslavingsgedrag Liegen/ ontkennen stelen manipuleren spelen met gevoelens (vooral bij familie en hulpverleners) zich onttrekken aan elke verantwoordelijkheid Bagatelliseren Verhullen Verslavingsgedrag of junkiegedrag is gedrag dat te maken heeft met het bemachtigen van de drugs. Junkiegedrag hangt af van hoe lang iemand gebruikt, hoe intensief en welke middelen hij neemt. Maar in het algemeen kun je zeggen dat de drug bepaalt hoe iemand zich gedraagt. Het meest extreme junkiegedrag zie je bij verslaafden aan illegale harddrugs. Zij laten zich niet alleen leven door de drugs zelf, maar ook door de illegaliteit ervan. Drugs kunnen ook tot gedragsstoornissen leiden: onthouding; problemen met seks; stemmingsstoornissen. Zie ook lit van Epen

Afhankelijkheid van een middel Verhoogde tolerantie Ontweningsverschijnselen.

Middelen Uppers: cocaine, amfetamine, MDMA. Downers: alcohol, opiaten, benzo’s, ghb. Hallucinogenen: cannabis, lsd, paddo’s.

Middelen. Up. Down Werking is stimulerend. Dempende middelen Onthouding is dus demping! Down Dempende middelen Onthouding is dus stimulatie!

Persoonlijke reden keuze middel Waarom up Waarom down Onzekerheid Stemming Roes Slapen Nuchter worden Behoefte aan pers bevestiging. Doorgaan/ energie. Zelfmedicatie

In achterhoofd houden Wat zie ik. Denk aan Depressie Angst Achterdocht ADHD/ justitie Stagnatie emotionele ontwikkeling Alcohol Cocaine Amfetamine Cannabis

Alcohol

“Veilig alcoholgebruik” Vrouwen maximaal 7 glazen per week Mannen maximaal 14 glazen per week Ouderen (65+) maximaal 1 glas per dag Geen alcohol bij zwangerschap of combinatie met medicatie Dit is een richtlijn

Drinkpatronen RISKANT DRINKEN: een niveau van alcoholgebruik of patroon van drinken dat op den duur zeer waarschijnlijk in schade zal resulteren SCHADELIJK DRINKEN: een patroon van alcoholgebruik dat lichamelijke of geestelijke schade toebrengt. In tegenstelling tot ‘overmatig drinken’ vereist de diagnose ‘schadelijk drinken’ dat er al schade is bij de gebruiker AFHANKELIJKHEID VAN ALCOHOL: een geheel van fysiologische, gedragsmatige en cognitieve uitingen waarbij alcoholgebruik een veel hogere prioriteit krijgt dan andere gedragingen die voorheen een grotere waarde hadden. Belangrijk hierbij is de drang om alcohol te drinken. Bij hervatting van drankgebruik na een periode van onthouding treden de verschijnselen van dit syndroom vaak snel weer op. ( DSM IV)

545.000 komen bij de alg gezondheidszorg, 146.000 worden herkend. Signalering De algemene gezondheidszorg herkent maar een klein deel van de verslavingsproblemen. 545.000 komen bij de alg gezondheidszorg, 146.000 worden herkend. Goldberg and Huxley 1992

Op het spreekuur In een gemiddelde huisartsenpraktijk Is 3 tot 10 % van de patienten probleemdrinker Dit zijn ongeveer 200 mensen per normpraktijk Dit zijn gemiddeld 16 spreekuurcontacten per week waarbij probleemdrinken een rol speelt 1 op de 6 mannen, 1 op de 25 vrouwen Slechts 10 tot 30% van de probleemdrinkers wordt door de huisarts herkend

Lichamelijke signalen alcohol Foetor alcoholicus Spider naevus Verhoogd jGT. Maag-darm problemen Klachten van moeheid, malaise, trillen, hyperventilatie en overmatig transpireren Polyneuropathie Jicht Foetor alcoholicus: ruikend naar alcohol Spider naevus: Een spinnenkop ontstaat door een plaatselijke verwijding van een klein bloedvaatje van de huid. Polyneuropathie: aandoening van zenuwen in armen en benen

Psychische signalen Angst Depressie Fobiëen Seksuele problemen Gebruik of vraag naar slaap- en kalmeringsmiddelen

Sociale signalen Hoog ziekteverzuim Kleine ongevallen Rijden onder invloed Disfunctioneren op het werk Financiële problemen Relatieproblemen Burn-out klachten Relatieproblemen horen er ook bij

Risico- en kwetsbare groepen Alleenstaanden Gescheiden mensen Werklozen Positieve familieanamnese Rokers Kwetsbaar: Ouderen Chronisch zieken met medicijnen met interactie-effecten Zwangeren Patienten met: Diabetes mellitus hart- of vaatproblemen

Vroegsignalering

Belang vroegsignalering kortdurende interventie of minimale interventie bewezen effectief 10-15 % vermindert alcoholgebruik n.a.v. gesprek met huisarts Minder druk op gezondheidszorg Minder ongevallen Aanpak via de huisarts is effectief Vroegsignaleren van problematisch alcoholgebruik in combinatie met kortdurende behandeling door de huisarts helpt. Vooral kortdurende interventies zijn bewezen effectief in het reduceren van riskant en schadelijk alcoholgebruik tot een veilig gebruik.

Five-shot vragen: Hoe vaak drinkt u alcoholische dranken? Hoeveel alcoholische dranken gebruikt u op een typische dag waarop u alcohol drinkt? Ergert u zich wel eens aan mensen die opmerkingen maken over uw drinkgewoonte? Voelt u zich wel eens schuldig over uw drinkgewoonte? Drinkt u wel eens s’ochtends alcohol om de kater te verdrijven? Iedereen krijgt een stencil/ kaartje De test dient om zowel beginnende als verder gevorderde alcoholproblematiek te herkennen. De twee vragen naar alcoholconsumptie zijn ontleend aan de AUDIT, de overige drie vragen zijn overgenomen uit de CAGE, waarmee een korte test is gevormd die gebruikt kan worden in de drukke eerstelijnszorg. De vragen naar alcoholgebruik hebben vijf antwoordcategorieën die worden gescoord van 0 tot 2; de vragen naar problemen worden dichotoom gescoord (0, 1). De maximum score voor de Five-Shot is 7. De cut-off score voor beginnende alcoholproblematiek ligt op 2,5 en is een indicatie voor verder onderzoek. De Five-Shot test heeft bij deze cut-off score een hoge sensitiviteit (96%) en een redelijke specificiteit (76%) (Seppä, Lepistö & Sillanaukee, 1998). In een vergelijkend onderzoek van screeningsinstrumenten bij een huisartsenpopulatie bleek de Five-Shot vragenlijst voor zowel mannen als vrouwen de beste optie te zijn, vergeleken met de CAGE en verschillende versies van de AUDIT (Aertgeerts, Buntinx, Ansoms & Fevery, 2001).

Ruimte voor casuistiek, vragen over behandeling, medicatie, enz.

Verdeling (categorale) geestelijke gezondheidszorg Aanbod VNN Verdeling (categorale) geestelijke gezondheidszorg POH-GGZ BasisGGZ Kort BasisGGZMiddel BasisGGZ Intensief Specialistische GGZ BasisGGZ chronisch

VNN afdelingen Voorlichting & Preventie Ambulante hulpverlening FACT team Klinische zorg Wonen Werken Reclassering Sociale verslavingszorg Jeugd

Internetsites www.vnn.nl www.alcoholinfo.nl www.drinktest.nl www.aa.nl www.minderdrinken.nl www.alcoholdebaas.nl Internetsites: vnn informatie over VNN, de behandelingen, links etc. alcoholinfo informatiesite NIGZ drinktest test met persoonlijk advies NIGZ AA zelfhulp minderdrinken Trimbos info, test, zelfhulp en forum, alcoholdebaas van Tactus info, test, internetbehandeling en forum. N.B. Bij verwijzing naar internetsites: terugkomen op gebruik in vervolgconsult.

Vragen?

WWW.VNN.NL