Objectgerichte verordeningen Evert-Jan Laméris Luc de Horde Objectgerichte verordeningen VOOR DUMMIES

Inhoud workshop Achtergrond – Evert-Jan Omgevingsdocumenten en besluiten – Evert-Jan Structuur en objectgericht – Evert-Jan Waarom van belang? Welke keuzes? Objecten en annotaties – Luc Welke ambities? Sjablonen van objecten - Luc Waarom?

Relevante onderdelen handreiking deze dia niet tonen De omgevingsverordening bevat regels die zich richten tot drie doelgroepen: gedeputeerde staten: regels over omgevingswaarden, beoordelingsregels voor vergunningen, het toepassen van flexibiliteit of regels over het opstellen van programma’s en projectbesluiten; gemeenten en waterschappen: instructieregels over de uitoefening van aan hen toebedeelde taken en bevoegdheden; burgers en bedrijven, zoals algemene regels met daarin eventueel vergunningenstelsels. omgevingswaarden. algemene regels: regels over activiteiten of functies die burgers en bedrijven binden; instructieregels: regels die een instructie geven aan een ander bestuursorgaan over de uitoefening van een bevoegdheid. Het is raadzaam om juristen, beleidsmensen én omgevingsinformatiedeskundigen (GIS-mensen, géén ICT-ers!) gezamenlijk te laten nadenken over de (inpassing in) digitale opbouw en structuur van de omgevingsverordening. De mate van objectgerichtheid van een verordening heeft effect op de kwaliteit, leesbaarheid en bruikbaarheid, maar ook op het beheer van de verordening  Er worden geen inhoudelijke eisen gesteld aan de digitale structuur van juridische teksten. Dit kan leiden tot digitaal slecht raad­pleegbare verordeningen. Zo kan een tekst over een bepaald onderwerp of gebied versnipperd zijn in verschillende regels. Ook kan één regel gaan over meerdere onderwerpen of gebieden. Het is dan voor de gebruiker (lezer) niet meteen duidelijk wat er waar geldt.   Opties voor een indeling van de omgevingsverordening kunnen zijn:  volgen van de wet(gever); conform opbouw van de omgevingsvisie; doelgroepenbenadering / normadressaat; sectoraal / thematisch; een combinatie van bovenstaande indelingen  Let op dat wijzigingsbesluiten intern veel van het beheer van object vraagt.  Zijn er ambities om hierover af te stemmen? Voor de gebruiker is het onlogisch dat iedere provincies een andere gebruikersbenadering heeft. De mate van objectgerichtheid heeft effect op de leesbaarheid en bruikbaarheid van de Omgevings­verordening. Daarnaast biedt het een extra check op onderlinge samenhang. Eventuele tegenstrijdig­heden worden sneller opgespoord! Door regels te koppelen aan bijbehorende geografische werkingsgebieden (te verbeelden op een kaart) en eigenschappen ontstaat een koppeling tussen de tekst en de kaart. Een belangrijke eigenschap van de regel is tot wie de norm (uit een regel) zich richt. Met andere woorden: wie is de normadressaat? Via het vastleggen van deze informatie bij de regels worden de regels op een snelle en toegankelijke manier ontsloten voor de gebruiker. Een goede objectgerichte omgevingsverordening: maakt het makkelijker om onderdelen te wijzigen of opnieuw te gebruiken; maakt het opstellen van digitale wijzigingsbesluiten (hetgeen de juridisch bindende besluiten zijn) eenvoudiger; is ook te gebruiken als bron bij het opstellen van andere instrumenten zoals de omgevingsvisie, plannen en programma’s. Dit komt de consistentie en de doorwerking van de juridische regels ten goede; bevordert de gebruikersvriendelijkheid bij het raadplegen; bevordert de integraliteit;

Inhoud workshop Achtergrond Omgevingsdocumenten en besluiten Structuur en objectgericht Waarom van belang? Welke keuzes? Objecten en annotaties Welke ambities? Sjablonen van objecten Per type regel? Per onderwerp?

Omgevingsdocumenten Artikel 16.2 (omgevingsdocumenten en daaraan te stellen vereisten) 1. Omgevingsvisies, programma’s, omgevingsplannen, waterschapsverordeningen, omgevingsverordeningen en projectbesluiten alsmede de daarbij behorende toelichting of onderbouwing, worden aangemerkt als omgevingsdocument. 2. Bij algemene maatregel van bestuur kunnen andere besluiten of andere rechtsfiguren worden aangewezen als omgevingsdocument. 3. Omgevingsdocumenten hebben de vorm van een elektronisch bestand en voldoen aan de bij ministeriële regeling te stellen regels. Tot die regels behoren in ieder geval regels over de vormgeving, structuur en de doorzoekbaarheid. 4. Een ieder kan op verzoek een papieren afschrift verkrijgen van een omgevingsdocument tegen vergoeding van ten hoogste de kosten van het maken van dat afschrift, tenzij de aard van het omgevingsdocument zich daar tegen verzet.

Digitaal Stelsel Omgevingswet Afdeling 20.5 (digitaal stelsel) 20.20 In het digitaal stelsel worden omgevingsdocumenten bijeengebracht 20.21 Het digitaal stelsel heeft als doel het beschikbaar stellen en gebruiksvriendelijk ontsluiten van omgevingsdocumenten 20.22 Er is een landelijke voorziening voor het elektronisch voor een ieder ontsluiten van omgevingsdocumenten 20.24 Er is een register omgevingsdocumenten 20.25 Een omgevingsdocument of een wijziging daarvan wordt voor opname in het register omgevingsdocumenten beschikbaar gesteld door gedeputeerde staten, voor zover het betreft een omgevingsdocument dat is vastgesteld door een bestuursorgaan van de provincie

Standaarden Artikel 16.2 … ministeriële regeling ... regels over de vormgeving, structuur en de doorzoekbaarheid. Eenduidige wettelijk geborgde afspraken over “het elektronische bestand” Inhoud > informatiemodel: vormgeving en structuur Uitwisseling > berichtenmodel: wijze beschikbaar stellen, wijzigingen elektronisch verwerken Verbeelding > presentatiemodel: gebruiksvriendelijk (rechtszeker) ontsluiten STOP (standaard officiële publicaties) TPOD (toepassingsprofiel omgevingsdocumenten) Ambitie is te koppelen aan standaard begrippen – hier is een relatie met de catalogus Zowel voor tekst als verbeelding op kaart; gebruiker moet 1 beeld krijgen Klik vanuit kaart via gebied 19-01-2017

Inhoud workshop Achtergrond Omgevingsdocumenten en besluiten Structuur en objectgericht Waarom van belang? Welke keuzes? Objecten en annotaties Welke ambities? Sjablonen van objecten Per type regel? Per onderwerp?

Omgevingsdocumenten Juridische aanknopingspunten Artikel 2.6 Provinciale staten stellen één omgevingsverordening vast waarin regels over de fysieke leefomgeving worden opgenomen. Artikel 2.8 provinciale staten kunnen de bevoegdheid tot het vaststellen van delen van de omgevingsverordening delegeren aan gedeputeerde staten Artikel 16.2 (omgevingsdocument) … omgevingsverordeningen alsmede de daarbij behorende toelichting of onderbouwing (Awb: motivering) … ministeriële regeling ... regels over de vormgeving, structuur en de doorzoekbaarheid. … papieren afschrift … Artikel 20.24 … omgevingsdocumenten en wijzigingen daarvan Artikel 20.25 … ministeriële regeling … uitvoeringstechnische of administratieve regels … welke wijze en binnen welke termijn beschikbaarstelling .. om wijzigingen van een omgevingsdocument elektronisch te kunnen verwerken … wijzigingen in de metadata over het omgevingsdocument

Regeling vs. Besluit Besluit > centraal begrip uit Awb Een besluit treedt niet in werking voordat het is bekendgemaakt. Elektronische bekendmaking door kennisgeving in … blad Gepubliceerd in officiële publicatie : provinciaal blad Regeling (omgevingsdocument) “teksten van besluiten in geconsolideerde vorm” Gepubliceerd via wetten.nl en CVDR (centrale voorziening decentrale regelgeving) Wettelijk kader: Bekendmakingswet, Provinciewet (via Wet elektronische bekendmaking). Besluit bekendmaking en beschikbaarstelling regelgeving decentrale overheden (artikel 7)

Regeling Omgevingsdocument (wordt initieel vastgesteld of gewijzigd door een besluit) regels: de regels bestaan altijd uit de juridische regeltekst en werkingsgebieden (de gebieden waar afzonderlijke regels gelden en die worden begrensd door coördinaten); bijlagen: een regeling kan bijlagen bevatten eventueel toelichting: geeft uitleg op de regels. Dit kan artikelsgewijs zijn. De toelichting is juridisch geen onderdeel van de omgevingsverordening.

Besluit Besluit (initiële vaststelling of wijziging van een omgevingsdocument) motivering (onderbouwing in artikel 16.2 Ow): in de motivering wordt beschreven waarom het bevoegd gezag het besluit neemt. Dit lijkt op een combinatie van het huidige statenbesluit, het statenvoorstel en de toelichting; wijzigingen in de regels en de bijlagen: nieuwe regels kunnen worden toegevoegd en bestaande regels kunnen worden gewijzigd of verwijderd. Als er bijlagen worden gewijzigd of verwijderd, wordt dat hier beschreven; bijlagen: als er nieuwe bijlagen toegevoegd moeten worden aan de regeling, worden deze hier geplaatst; wijzigingen in de toelichting: de toelichting kan op dezelfde manier bewerkt worden als de regels.

Uitgangspunten Standaarden Regels volgen aanwijzing voor de regelgeving Document Regeling Artikel: lid, onderdeel, lijst Structuur: deel, hoofdstuk, afdeling, titel, paragraaf Begrippen – rol catalogus Standaard verbeelding voor regels Besluiten kennen werkingsgebieden (geen lijnen/punten) Uitwisseling in XML: (informatie)objecten en eigenschappen Ambitie is te koppelen aan standaard begrippen – hier is een relatie met de catalogus Zowel voor tekst als verbeelding op kaart; gebruiker moet 1 beeld krijgen Klik vanuit kaart via gebied 19-01-2017

Inhoud workshop Achtergrond Omgevingsdocumenten en besluiten Structuur en objectgericht Waarom van belang? Welke keuzes? Objecten en annotaties Welke ambities? Sjablonen van objecten Per type regel? Per onderwerp?

Objectgericht De mate van objectgerichtheid van een omgevingsverordening heeft effect op de kwaliteit, leesbaarheid en bruikbaarheid, maar ook op het beheer van de omgevingsverordening.

Tekst, kaart, eigenschappen Artikel 20.22 … omgevingsdocumenten met de geometrische verbeelding van het werkingsgebied van de daarin opgenomen regels Door regels te koppelen aan bijbehorende geografische werkingsgebieden (te verbeelden op een kaart) en eigenschappen ontstaat een verbinding tussen de tekst en de kaart …en daarmee een objectgerichte omgevingsverordening die via meerdere ingangen ontsloten kan worden. Bijvoorbeeld via: de kaart, eigenschappen (thema, normadressaat) of een objectenstructuur: in de tekst (tekst is ook een object!) als inhoudsopgave of de kaart in de vorm van een legenda.

Waarom van belang? Eenvoudiger en selectiever raadplegen Bevorderen integraliteit en samenhang Ondersteunen beheer en wijzigingen Eenvoudiger afstemmen en overnemen in andere (omgevings)documenten, bijvoorbeeld omgevingsplan

Structuur: in 1 keer goed? Het is belangrijk om goed na te denken over de (objecten)structuur van de omgevingsverordening. Een eenmaal gekozen structuur zal na allereerste vaststelling (het initiële besluit) alleen nog maar op onderdelen gewijzigd worden, zo is de verwachting.

Welke keuzes? Hoofdindelingen volgen van de wet(gever); conform opbouw van de omgevingsvisie; doelgroepenbenadering / normadressaat; sectoraal / thematisch; een combinatie van bovenstaande indelingen  

Inhoud workshop Achtergrond Omgevingsdocumenten en besluiten Structuur en objectgericht Waarom van belang? Welke keuzes? Objecten en annotaties Welke ambities? Sjablonen van objecten Per type regel? Per onderwerp?

Geo voegt alleen locatie toe Alles wordt in tekst geduid 10-10-2017 Referentiemodel 3 Machine leesbaar Geen redundantie 1 2 Over IMOP: Integraal model. Drie onderdelen. Digitale tekst, Digitale geografie, Machine leesbare gegevens. De basisprincipes zijn aangegeven. Structuur en semantiek komen uit de tekst, waarden kunnen komen uit de locatie, wordt straks duidelijk. IMRO veel structuur en semantiek bij GEO, shift Geo voegt alleen locatie toe Alles wordt in tekst geduid PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

Tekstmodel classificatie van structuur 10-10-2017 Tekstmodel classificatie van structuur 1 Inhoudsopgave = structuur TEKST-indeling TEKST-inhoud Tekst model is universeel voor overheidspublicaties. Inline zorgt voor het markeren van tekstdelen. Daar kan je ‘annotatie’ aan koppelen Inhoud = regels naar Pointers tekst in PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

werkingsgebied 2 natuurnetwerk Verordening – vlakken, structureren kan via groepen = nuttig voor efficient uitwisselen en beheer Vb natuurnetwerk; veel percelen met veel regels, naam – legenda natuurnetwerk (EHS), laten zien hoe dit eruit ziet natuurnetwerk 19-01-2017

werkingsgebied 2 <lid> <lidnr>6</lidnr> <inhoud><al> Een omgevingsplan dat is gelegen buiten het NatuurNetwerk en dat leidt tot een aantasting van de ecologische waarden en kenmerken van het NatuurNetwerk door verstoring, strekt ertoe dat de negatieve effecten waar mogelijk worden beperkt en de overblijvende, negatieve effecten worden gecompenseerd overeenkomstig artikel Y (compensatieregels). </al></inhoud> </lid> <werkingsgebied> <locatiegroep id="201200000003682“ naam=“natuurnetwerk”> <geometrie id=“2012ID.2649_1_1_P1“ idealisatie="exact"> 170559.215 359818.213 170604.476 359835.194 170617.124 359841.970 170624.273 359846.944 170619.577 359855.578 170608.956 359873.668 170569.406 359914.564 170520.422 359889.906 170524.104 359883.102 170524.943 359881.550 170524.303 359880.990 170521.663 359878.679 170516.870 359874.484 170511.902 359866.352 170500.610 359802.198 170501.595 359798.915 170559.215 359818.213</geometrie> Zo kan dit er dan uitzien in het werkelijke besluit Altijd leuk xml- is eigenlijk gewoon leesbaar door computer en mens Naam heb ik niet toegevoegd hier, stukje GML 19-01-2017

IMOP = model TPOD = + vocabulaire + regels 10-10-2017 IMOP = model TPOD = + vocabulaire + regels 3 Eigenschappen Waardelijsten Toepassingsregels TPOD voegt eigenschappen toe aan model, model wijzigt niet. Nu toelichten via omgevingsverordening, kun je projecteren op ieder besluitdocument IMOP TPOD PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

Semantiek - annotatie 3 Annotatieniveaus: 1. document 2. tekstblok 3. in-line Belangrijk deel om uit te leggen is semantiek Drie niveaus, die ik langsloop 19-01-2017

1. Annotatie documentniveau 3 Metadata Besluit / regeling Documentniveau; Binnen het besluit en procedurekenmerken Hier zit nog ontwikkeling in, groene blokken geven mogelijk waarden

tekstannotaties 3 Annotaties op tekstblok Annotaties in regels De omgevingsverordening kent weer specifieke kenmerken Een set op tekstblokniveau en binnen de tekst Beide toelichten met vb Annotaties in regels PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

Voorbeeld structuur 3 Voorbeeld natuurnetwerk PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

Annotatie op tekst artikel 3.1 NatuurNetwerk 3 Eigenschap en waarde: duidt, kwalificeert of kwantificeert tekst-elementen artikel 3.1 NatuurNetwerk Een omgevingsplan gelegen in het NatuurNetwerk a.strekt tot het behoud, herstel of de duurzame ontwikkeling van de ecologische waarden en kenmerken van de onderscheiden gebieden b.stelt regels ter bescherming van de ecologische waarden en kenmerken van de onderscheiden gebieden en houdt daarbij rekening met de overige aanwezige waarden en kenmerken, waaronder de cultuurhistorische waarden en kenmerken; c.bepaalt dat zolang het NatuurNetwerk niet is gerealiseerd, de bestaande bebouwing en de bestaande planologische gebruiksactiviteit zijn toegelaten.</al> Kijken naar twee belangrijke eigenschappen; waar gaat het over en voor wie geldt het? Thema natuur bodem water geluid ….. Onderwerp natuurnetwerk stiltegebied functies waterkering ….. Normadressaat gemeentebestuur waterschapsbestuur eenieder PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

Annotatie in xml </metadata> 3 </metadata> <tpod:normadressaat=“gemeentebestuur”> <tpod:thema=”natuur"> <kop>   <label> artikel </label>   <nr> 3.1 </nr>   <titel> <tpod:onderwerp> NatuurNetwerk </onderwerp> </titel>   </kop> <lid>   <lidnr>1</lidnr> <inhoud>   <al> Een omgevingsplan gelegen in het NatuurNetwerk …..</al> Annotaties op tekstblok Annotaties in regels Altijd leuk voor liefhebbers om te zien hoe dit dan eruit kan zien in xml PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

Leesbaar deel van xml </metadata> 3 </metadata> <tpod:normadressaat=“gemeentebestuur”> <tpod:thema=”natuur"> <kop>   <label> artikel </label>   <nr> 3.1 </nr>   <titel> <tpod:onderwerp> NatuurNetwerk </onderwerp> </titel>   </kop> <lid>   <lidnr>1</lidnr> <inhoud>   <al> Een omgevingsplan gelegen in het NatuurNetwerk …..</al> Altijd leuk voor liefhebbers om te zien hoe dit dan eruit kan zien in xml PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

Leesbaar deel van xml 3 artikel 3.1 NatuurNetwerk 1. Een omgevingsplan gelegen in het NatuurNetwerk…. Altijd leuk voor liefhebbers om te zien hoe dit dan eruit kan zien in xml PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

3 Fictief voorbeeld met stiltegebieden

Norm- en waardepaar 3 Onderwerp tekstregel stiltegebied Activiteiten binnen een stiltegebied mogen geen geluidsbelasting veroorzaken binnen het stiltegebied van meer dan 39dB Onderwerp tekstregel Stiltegebied Maximaal Geluidniveau omgevingsnorm Activiteiten binnen een stiltegebied mogen geen geluidsbelasting veroorzaken binnen het stiltegebied van meer dan Onderwerp tekstregel stiltegebied Activiteiten binnen een stiltegebied mogen geen geluidsbelasting veroorzaken binnen het stiltegebied zoals aangegeven op de locatie Drie manieren om dit te duiden; Eerdergenoemde duiding op tekstblokniveau Via tekstpatroon dat mens- en machineleesbaar is Via werkingsgebieden Eigenschap Waarde Eenheid Waardetypering Locatie Maximaal Geluidniveau 39 dB Max Numeriek id PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

Tekst 3 <inhoud>   Activiteiten binnen een stiltegebied mogen geen geluidsbelasting veroorzaken binnen het stiltegebied van meer dan 39dB   </inhoud> Niet machineleesbaar of inerpreteerbaar PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

Tekstpatronen <inhoud> 3 <inhoud> <al content="maximaalGeluidniveau" property="stod:omgevingsnorm" typeof="stod:omgevingsnorm">   Activiteiten binnen een stiltegebied mogen geen geluidsbelasting veroorzaken binnen het stiltegebied van meer dan   <inline typeof="stod:Waarde">39dB</inline>   </al>   </inhoud> machineleesbaar PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

Norm en waarde paar per werkingsgebied 3 <metadata> <uitspraak property="stod:omgevingsnorm">maximaalGeluidniveau</uitspraak> <uitspraak about="2649_1_1_P1" property="stod:maximaalGeluidniveau">65dB</uitspraak> <uitspraak about="2649_2_1_P1" property="stod:maximaalGeluidniveau">39dB</uitspraak> <uitspraak about="2649_3_1_P1" property="stod:maximaalGeluidniveau">48dB</uitspraak> <uitspraak about="2649_4_1_P1" property="stod:maximaalGeluidniveau">65dB</uitspraak> </metadata> Per gebied wisselt de waarde Je kunt lijstje maken, maar ook verbeelden PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

Welk doel Kaart zonder annotatie 3 Vraag is nml wanneer het nuttig is PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

Welk doel Kaart met annotatie 3 65 39 48 Wanneer je wil duiden in de kaart; moet je waarden meegeven Op tekst blokniveau; onderscheid onderwerpen Verschillende waarden via in-line PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

Welk doel Verbeelden Selectie Vinden Beslisbomen 3 65 39 48 Meerdere reden om te annoteren Keuze hangt van behoefte af PR04: Standaard officiële publicaties met specifieke toepassing voor omgevingsdocumenten 19-01-2017

Inhoud workshop Achtergrond Omgevingsdocumenten en besluiten Structuur en objectgericht Waarom van belang? Welke keuzes? Objecten en annotaties Welke ambities? Sjablonen van objecten Per type regel? Per onderwerp?

sjablonen Nadenken over bouwblokken besluit: Artikel sjablonen: Type regel? Onderwerp? ? </metadata> <tpod:normadressaat=“gemeentebestuur”> <tpod:thema=”natuur"> <kop>   <label> artikel </label>   <nr> x.x </nr>   <titel> <tpod:onderwerp> NatuurNetwerk </onderwerp> </titel>   </kop> <lid>   <lidnr>x</lidnr> <inhoud> ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... <al content=“xx" property="stod:xx" typeof="stod:omgevingsnorm">   …………………………………………………………………………………………………..   <inline typeof="stod:Waarde">x</inline>   </al> </inhoud> <werkingsgebied> <locatiegroep id=“xxxxxx.xxxxx“ naam=“natuurnetwerk”> </werkingsgebied> Tot slot: Model en toepassingsprofielen bieden veel vrijheden Is voordeel, maar ook nadeel voor opstellen en landelijk stelsel; vergelijkbaar? Wat veel kan helpen is: Bouwblokken zonder inhoud, baseren op … 19-01-2017