Somatiseren en chronische pijn Jan Jaspers Dienst Psychosociale Begeleiding Universitair Medisch Centum Groningen

Het concept somatiseren Conceptuele gezichtspunten: 1. Somatische manifestatie van psychologische distress 2. Primair verschijnsel gekenmerkt door medisch onverklaarde symptomen (De Gucht & Fischler, Psychosomatics 2002, 43, 1-9)

Definities somatiseren Lipowski 1968: the tendency to experience, conceptualize and/or communicate psychological states or contents as bodily sensations, functional changes or somatic metaphores. 1988: the tendency to experience and communicate somatic distress and symptoms unaccounted for by pathological findings, to attribute them to physical illness, and to seek medical help for them

Lumpers versus splitters Wessely et al. The Lancet 1999, 354, 936-9: Functional somatic syndromes: one or many? Visie van lumpers: one specifieke somatisch syndromen zijn artefacten van medisch specialismen

Lumpers versus splitters Wessely: The Lancet (1999) Elk specialisme heeft zijn eigen functionele syndromen Literatuuronderzoek naar de mate van overlap van de meest bekende Functionele syndromen

Specialisten en hun kwalen IBS en Non-Ulcer Dyspepsie PMS en Bekkenpijn Fibromyalgie Atypische pijn op de borst Hyperventilatie Vermoeidheid CVS Spanningshoofdpijn TMJ-disfunctie, Atypisch aangezichtspijn Globus syndroom Multiple Chemical Sensitivity Gastroenteroloog Gynaecoloog Reumatoloog Cardioloog Longarts Internist Neuroloog Tandarts / kaakchirurg KNO arts Allergoloog

Hypothesen Wessely 1. Diagnostische criteria overlappen 2. Patiënten voldoen aan criteria meerdere syndromen 3. Overeenkomsten op andere kenmerken dan symptomen

Overlap bij 12 syndromen Opgezette buik komt voor bij 8/12 Buikpijn komt voor bij 6/12 Hoofdpijn komt voor bij 8/12 Vermoeidheid komt voor bij 6/12

Geenen: CVS en Fibromyalgie 13 - 70% CVS-patiënten heeft ook alle criteria van fibromyalgie 20 - 70% fibromyalgie-patiënten heeft ook alle criteria CVS

Gemeenschappelijke factoren In alle FS: meer vrouwen Emotionele stoornissen: meer life events en stress disorders, geen sterke relatie Fysiologie: CNS disfunctie en neuro-endocriene stoornissen gepostuleerd Mishandeling en incest vaak genoemd Slechte arts-patiënt relatie

Diagnostiek: somatoforme stoornissen Hypochondrie Stoornis in de lichaamsbeleving Conversiestoornis Somatisatiestoornis Pijnstoornis Ongedifferentieerde somatoforme stoornis Nagebootste stoornis

Pijnstoornis Pijn is de belangrijkste klachtenpresentatie en is ernstig genoeg om medische zorg te rechtvaardigen De pijn veroorzaakt in significante mate lijden of beperkingen in het sociaal of beroepsmatig functioneren of op andere belangrijke terreinen Psychische factoren worden verondersteld een belangrijke rol te spelen bij het begin, de ernst of het voortbestaan van de pijn De klacht wordt niet geveinsd of opzettelijk veroorzaakt, zoals bij nagebootste stoornis

Bezwaren DSM-classificatie somatiseren beter te beschrijven als een dimensioneel fenomeen somatiseren op te vatten als persoonlijkheidskenmerk? (neurasthenie) hoge comorbiditeit: onderling en met angst- en stemmingsstoornissen geen richtlijnen voor therapie

Wessely: en de therapie? Motiveren patiënt / opbouwen werkrelatie belangrijk Uitleg vervult een kernrol: gedeelde theorie Terughoudend zijn met nadere medische diagnostiek en (invasieve) behandeling Doel: no cure, but care: coping, reactivatie Antidepressiva veel gebruikt, met wisselend succes Cognitieve gedragstherapie superieur

Cognitieve gedragstherapie Gericht op gevolgen ipv oorzaken pijn Interpretatie lichamelijke klachten is het probleem Gevolgen voor vele facetten functioneren Concrete therapeutische aanpak divers: kan gericht zijn op verschillende gevolgen

Chronische pijn: een gebed zonder end? Blijvend appèl op de dokter Leidt ons niet in bekoring Heil zoeken in de alternatieve kerk Nut van geregelde kerkgang