Sociale Bescherming voor Iedereen BTC-Infocyclus 27 mei 2017 Koen Detavernier WSM Beleids- en Studiedienst

2015 & 2016 CAMPAGNE Link leggen met SDG’s Afhankelijk van uiteenzetting VM. (Francine Mestrum)

#FIESTASOCIAL

SOCIALE BESCHERMING VOOR IEDEREEN ZIEK WORDEN MAAR GEEN BEHANDELING KUNNEN BETALEN… ONTSLAGEN WORDEN OF JE OOGST VERNIELD ZIEN EN GEEN INKOMEN HEBBEN… EEN LEVEN LANG WERKEN EN OP JE OUDE DAG GEEN PENSIOEN KRIJGEN… IS EEN REALITEIT VOOR 5 MILJARD MENSEN OF ANDERS GEZEGD ¾ VAN DE WERELD HEEFT ONVOLDOENDE SOCIALE BESCHERMING Eventueel exact percentage: 73% geen onvoldoende sociale bescherming. Bron: IAO – World Social Protection Report 2014

VEELZEGGENDE CIJFERS 38% van alle landen biedt geen enkele vorm van kindergeld 88% van de beroepsbevolking heeft geen recht op werkloosheidsuitkering 72% van de werkende vrouwen heeft geen moederschapsuitkering 39% van de wereld heeft geen ziekteverzekering 62% van de beroepsbevolking heeft geen arbeidsongevallenverzekering 48% van de ouderen heeft geen pensioen Bron cijfers: IAO, World Social Protection Report 2014

Sociale bescherming in de wet Minstens 1 wettelijk programma voor acht domeinen van sociale bescherming Dat zegt iets, Slechts 35% van de landen hebben dit. (ondanks overwegend groene kaart, door oppervlakte enkele grote landen) Maar ook niet alles. Een programma betekent niet dat dit voor iedereen geldt. (vb. Opnieuw Burundi en pensioen. Er is een wettelijk programme voor ombtenaren en werknemers in de formele economie. Voor anderen niets. Uitzondering: mutuateiten die opgericht zijn. Nog klein (2% van de bevolking) maar groeiend.

Wetten zeggen niet alles Grote groepen vallen uit de boot Er is niet één recept Informele economie (bv. Burundi: 90% van de bevolking, Bolivia 70%) Boeren, zelfstandigen, werknemers Vrouwen Platteland / stad Informele economie = zonder contract, zonder vast loon, zonder sociale bescherming = divers – kleine zelfstandigen (kleine marktkramers, suikerrietkappers, verkopers op strand, enz… = meerderheid van bevolking in veel OL = aansluiten bij stelsels van sociale bescherming kan eerste stap zijn naar « formaliseren » Aanpassen van systeem aan context en situatie van groepen binnen bevolking. - waar geen « werkgever » is (zelfstandigen, boeren) andere recepten dan klassieke ‘sociale zekerheid’ met bijdragen WN en WG. - geografisch: platteland versus stad. Bv. Wanneer voorwaarden gekoppeld worden aan een uitkering of een ander voordeel/recht. (je kunt je kind niet zo makkelijke laten vaccineren als er geen gezondheidspost binnen bereik ligt. Als dit voorwaarde is tot een uitkering of ander voordeel,… - vrouwen: oververtegenwoordigd in informele economie, minder vaak volledige loopbaan => andere antwoorden voor bv. Pensioen

EEN UNIVERSEEL MENSENRECHT EN DAT TERWIJL SOCIALE BESCHERMING EEN UNIVERSEEL MENSENRECHT IS Het is al meer dan 60 jaar en recht. Staat al in de Universele Verklaring van de Rechten van de mens uit 1948. werd door de IAO geconcretiseerd in conventie 102 over sociale zekerheid uit 1952, waarin minimumnormen voor 9 categorieën van sociale zekerheid zijn opgenomen. In de oprichtingstekst van de Wereldgezondheidsorganisatie staat dat gezondheid een fundamenteel recht van elke mens is. In 2012 keurde de IAO, haar aanbeveling 202 goed, over de “social protection Floor”. Waarin 4 basisgaranties opgesomd worden van sociale bescherming.

EEN UNIVERSEEL MENSENRECHT (2) IAO conventie 102 (1952) IAO Aanbeveling 202 (2012) ILO C102 - Social Security (Minimum Standards) Convention, 1952 MEDICAL CARE SICKNESS BENEFIT UNEMPLOYMENT BENEFIT OLD-AGE BENEFIT EMPLOYMENT INJURY BENEFIT FAMILY BENEFIT MATERNITY BENEFIT INVALIDITY BENEFIT SURVIVORS' BENEFIT In 2012 keurde de IAO, haar aanbeveling 202 goed, over de “social protection Floor”. Gebaseerd op universaliteit – horizontaal – voor iedereen. Daarop verder bouwen naar « comprehensive » Waarin 4 basisgaranties opgesomd worden van sociale bescherming. - Basis inkomenszekerheid voor ouderen - Basis inkomenszekerheid voor mensen op actieve leeftijd - Basis inkomenszekerheid voor kinderen - Toegang tot essentiële gezondheidszorg

SOCIALE BESCHERMING & SDG’s 1.3 Implement nationally appropriate social protection systems and measures for all, including floors, and by 2030 achieve substantial coverage of the poor and the vulnerable   3.8…universal health coverage, including financial protection 5.4 Recognize and value unpaid care and domestic work through the provision of public services, infrastructure and social protection policies and the promotion of shared responsibility within the household and the family as nationally appropriate 8.5 By 2030, achieve full and productive employment and decent work for all women and men, including for young people and persons with disabilities, and equal pay for work of equal value*   10.4 Adopt policies, especially ­fiscal, wage and social protection policies, and progressively achieve greater equality * Sociale bescherming is een van de 4 pijlers van de waardig werk agenda van de IAO. productive employment labour standards social dialogue social protection

SOCIALE BESCHERMING VOOR IEDEREEN WERELDWIJD VOORKOMT ARMOEDE EN CRISISSEN (EBOLA) BIEDT OP LANGE TERMIJN EEN DUURZAAM ANTWOORD VERMINDERT ONGELIJKHEID vermindert ongelijkheid (SDG’s, Brazilië, landen met de beste sociale bescherming zijn de minst ongelijke)

VAN 15 NAAR 42% SB VOORKOMT armoede! HOEVEEL MENSEN IN ARMOEDE ZOUDEN TERECHTKOMEN Bron jaarrapport armoede en sociale uitsluiting 2014. In de pers geciteerd door zowel Caroline Ven (VKW) als sp.a. Was deel van de kernboodschap van de campagne sociale bescherming van Welzijnszorg in 2014.

HET IS EEN HEFBOOM VOOR ONTWIKKELING LANDEN ZIJN ER BETER AAN TOE ALS ER SOCIALE BESCHERMING IS (BRON: VN, UNRISD) SOCIALE BESCHERMING IS EEN BUFFER BIJ CRISISSEN (BRON: IAO) EN STIMULEERT ONDERNEMERSCHAP (BRON: DUFLO) HET IS EEN HEFBOOM VOOR ONTWIKKELING (eigen studie maar ook studie VN die dit aantonen). Landen zijn er beter aan toe als sociale bescherming (bron: VN, UNRISD) (zie hieronder: minder ongelijkheid, sterkere economie) sociale bescherming is een buffer bij crisissen (bron: IAO) En stimuleert ondernemerschap (bron: DUFLO) In ontwikkelingssamenwerking is het zelfs heel modern. Lange tijd dacht de meerderheid van actoren dat het onbetaalbaar was voor ontwikkelingslanden. Sinds 1999 maakt het deel uit van de waardig werk agenda van de IAO. In 2006 is een eerste keer berekend door de IAO dat het ook in ontwikkelingslanden betaalbaar is en dus een optie. Maar naast het feit dat het betaalbaar is, zijn er nog argumenten om meer in te zetten op sociale bescherming. Unrisd studie van 2010 liep over 20 landen, over verschillende jaren en nam de lange termijn evolutie sinds de jaren ’50 onder de loep. De conclusies van deze studie zeggen onomwonden dat landen die actief hebben ingezet op sociaal beleid en sociale bescherming er beter aan toe zijn dan landen die enkel ingezet hebben op economische groei. Vergelijking Zuid-Korea en de Filipijnen. Door consequent in te zetten op sociale bescherming, herverdeling en nationale industrie staat het land veel verder dan de Filipijnen, terwijl beide op vlak van gemiddeld inkomen in de jaren ’50 zeer vergelijkbaar waren, met de Filipijnen die een voorsprong hadden op Zuid-Korea

Onze definitie van sociale bescherming Verzekert voor elke mens inkomensgarantie en toegang tot basisvoorzieningen gedurende de gehele levenscyclus omvat een coherent en op solidariteit gebaseerd geheel van structurele initiatieven en maatregelen Kernprincipes: Universaliteit / iedereen ( targetting, conditionaliteit?) Solidariteit  commercieel – in ruil voor winst – ‘ik spaar enkel voor mezelf’ Waardemeters voor sociale beschermingssystemen, 3 vragen: Is het universeel? (inclusief) Op solidariteit gebaseerd? En hoe wordt het gefinancierd? (Multiple financieringsbronnen)

Geen campagne voor Social Protection Floor SPF = minimum / fundament / eerste trede(s) van sociale bescherming SPF ≠ ‘huis’ van sociale bescherming Beleid is niet ‘af’ bij SPF Ook Internationale samenwerking is niet ‘af’ bij SPF Hoewel concept van Social Protection Floors educatief interessant lijkt. En ook geholpen heeft om sociale bescherming weer op de ontwikkelingsagenda te krijgen, niet het (eind)doel. Verantwoordelijkheid landen en internationale gemeenschap gaat verder dan enkel SPF Campagne voor volwaardige sociale bescherming voor iedereen

Ook geen campagne voor « universeel basisinkomen »

HOE HET BIJ ONS BEGON Hoe realiseren? Geen blauwdruk Wel inspirerend voorbeeld voor sommige contexten. Ongeveer een eeuw geleden. Werknemers die geld samen legden in “ziekenkas, werkloosheidskas”. Zich samen voorzien op tegenslag in de toekomst. Na WO II: structureel ingebouwd in wetgeving, universeel gemaakt (voor iedereen), verplicht! Sociaal pakt – werkgevers dragen ook bij. De jaren ‘30 als ‘vergissing’ ook op vlak van (gebrek aan) sociaal beleid. Niet in een periode van economische voorspoed. Het land lag in puin – vgl Thailand Universal coverage scheme (gezondheidszorg – in Aziatische crisis, tegen advies IFI’s in)

Bouwstenen van volwaardige sociale bescherming - Preventie - Bescherming Promotie Transformatieve initiatieven Transformatieve sociale bescherming (organisatie en mobilisatie) “transformative” refers to the need to pursue policies that relate to power imbalances in society that encourage, create and sustain vulnerabilities Verregaande ambitie van sociale bescherming => kernwaarde sociale gelijkheid

Centrale rol voor overheid Zelf maatregelen nemen Rechtszeker kader Stimulerend economisch beleid Initiatieven erkennen, reguleren en ondersteunen Ruimte en steun voor sociale bewegingen

Maatschappelijke organisaties & bedrijven Zelf sociale bescherming mee uitbouwen (mutualiteiten, solidariteitskassen,…) Mensen organiseren en emanciperen (vakbonden, ngo’s,…) Waakhond voor overheid (wetgeving én toepassing, uitgesloten groepen, duurzame en rechtvaardige sociale bescherming) Participeren in beleid (structurele sociale dialoog) Bijdragen & belasting betalen Waardig werk creëren Mutualiteiten = gekend Solidariteitskassen: van boerenorganisatie Waakhond: voorbeelden in dossier zijn vaak vakbonden of gespecialiseerde ngo’s Participatie: relevante én representatieve organisaties

IS SOCIALE BESCHERMING HAALBAAR EN BETAALBAAR? PROJECTEN VAN PARTNERS ONDERSTEUNEN IS GOED MAAR NIET GENOEG STRUCTURELE, POLITIEKE KEUZES NODIG Studie van (Hiva & Oxford Policy Management) Cover studie 3 CASES: BURUNDI, PERU en INDONESIË 3 scenario’s: optimistisch, basis en pessimistisch’ In elk scenario wordt rekening gehouden met verwachte economische ontwikkeling. We presenteren hier het basisscenario omdat dit op vlak van economische verwachtingen uit gaat van de recente evolutie en dus realistisch is. Én tegelijk voldoet aan de Social Protection Floor zoals omschreven door de IAO. (zie volgende dia). Structurele politieke keuzes: hier vermelden. Men moet kiezen voor een beleid van sociale bescherming. de nodige instrumenten uitbouwen, wetgeving maken. Uitleg over bijdragen vanuit overheid in Mali en wetgeving voor universele ziekteverzekering kan ook hier. Eventueel ander voorbeeld: Rwanda. Ondanks bedenkingen bij regime. Ze hebben toch maar een ziekteverzekering voor iedereen gerealiseerd. Niet ideaal, noch perfect (armsten moeilijk om bijdragen te betalen). Maar toch. Enkele elementen uit de methodologie van de studie: - Zelfde methodologie gebruikt als ‘costing tool’ van ILO-Unicef => consistent met internationale ‘best-practice’ - Voor economische voorspellingen – op basis van IMF/goedgekeurd door de landen zelf. De drie scenario’s voor sociale bescherming zijn ook aangepast aan drie economische scenario’s (lager dan verwachte groei, de normaal te verwachten groei op basis van recente verleden, en een hoger dan verwachte groei). Basis scenario gaat uit van ‘te verwachten / realistische groei.’ We presenteren hier basis/middelste scenario, omdat dit voortbouwt op realiteit van voorbije jaren en toch een zekere mate van sociale bescherming garandeert. Met uitzondering van gezondheidszorg kan dit beschouwd worden als een “sokkel van sociale beschemring”. (cf ILO aanbeveling 202 van 2012). In burundi is dit voor gezondheidszorg niet voldoende. (zie verder, conclusies) - Als benchmark (bv. voor minimale besteding van middelen voor gezondheidszorg) zijn de gemiddelden gebruikt van gelijkaardige landen (LIC voor Burundi, LMIC voor Indonesië, UMIC voor Peru). In geval van Burundi blijft dat onder wat internationaal beschouwd wordt als het minimum voor een aanvaardbare basisgezondheidszorg (86$/persoon/jaar). In burundi is dit enkel haalbaar in het optimistische scenario.

BASISPAKKET – WAT ZIT ER IN? Social Protection Floor (sokkel van sociale bescherming) Basis inkomenszekerheid voor ouderen Ouderdomspensioen Iedereen boven 65 jaar. Basis inkomenszekerheid voor mensen op actieve leeftijd Uitkering arbeidsongeschiktheid Iedereen op actieve leeftijd die arbeidsongeschikt is Tewerkstellingsprogramma (publieke werken) Werklozen, ondertewerkgestelden en seizoensarbeiders van 18 tot 64 jaar. Vooral voor informele economie Werkloosheidsuitkering Werklozen (formele economie) tussen 18 en 64 jaar. Basis inkomenszekerheid voor kinderen Kinderbijslag Alle kinderen van 0-14 jaar. Toegang tot essentiële gezondheidszorg Ziektekosten Vast percentage van BBP – volgens benchmark van vergelijkbare landen. Moederschapsuitkering Eenmalige uitkering De vier ‘hoofdstukken’ in vet: dat zijn de vier basisgaranties van de social protection floor. Hoe hoog zijn de uitkeringen: Die variëren allemaal van 15% van het BBP/capita in het pessimistische scenario 20% van het bbp/capita in het basisscenario 25% van het BBP/capita in het optimistische scenario. Enkel de werkloosheidsuitkering wijkt hier van af. (resp 30-40-50% van BBP/capita afhankelijk van scenario.) Voor pensioen betekent 20% van BBP/capita 0,42$/dag in het basisscenario. Dus heel laag. Dit bevestigt de nood aan «meer», maar een huis kan je niet bouwen zonder fundering. En dat is de functie van de social protection floor. Een basis om op verder te bouwen. (Voor Peru en Indonesië is het natuurlijk hoger, gezien het veel hogere BBP.) Ziektekosten: hier wordt dus met een benchmark gewerkt. Wat als een minimum niveau geldt voor vergelijkbare landen. Uitzondering hier op is het optimistische scenario voor Burundi. Hier geen Benchmark meer met vergelijkbare (heel arme) landen, maar het minimum dat nodig is voor een degelijke basisgezondheidszorg. Bedrag van 86$/persoon per jaar. Met de benchmark van 5 of 6 % van het BBP komt men daar niet aan in de Lage inkomenslanden.

BURUNDI BASISSCENARIO – LAAG INKOMENSLAND KOST SOCIALE BESCHERMING ALS % VAN BBP Kerncijfers: in 2015 zou dit basispakket 7,3% van BBP kosten. In 2025 12,7% Duidelijk dat de grootste kostenpost dekking voor gezondheid is. met een benchmark op niveau van vergelijkbare landen (LIC), maar wel de best presterenden onder hen. Dit is echter minder dan wat internationaal aanvaard wordt als een minimale investering om tot goede basisgezondheidszorg te kunnen komen. Wat is verschil met vandaag in de drie scenario’s? Dubbele als vandaag. Ze hebben niet de politieke keuze gemaakt om hier op in te zetten. Onze partners werken ter plekke en zetten politici onder druk. Waarom Burundi gekozen? Arm land SOURCE: OPM CALCULATIONS BASED ON ILO/ UNICEF SOCIAL PROTECTION MODEL AND UNFP POPULATION PROJECTIONS.

INDONESIË BASISSCENARIO - LAGER MIDDENINKOMENSLAND KOST SOCIALE BESCHERMING ALS % VAN BBP Indonesië en Peru (midden inkomenslanden) zien we voor dit basispakket, voor de ‘floor’ dezelfde grootte orde als voor laag inkomensland Burundi. Deze floor is al genereuzer dan in Burundi, want gelinkt aan het gemiddeld inkomen (BBP/capita) dat hoger is.   Maar in deze landen moet de lat, omwille van de gemiddeld hogere levensstandaard hoger gelegd worden. Deze landen moeten stapsgewijs evolueren naar de standaarden voor hoge inkomenslanden op vlak van publieke inkomsten (belastingen, bijdragen). In de studie is alles gehouden op gemiddeld niveau voor middeninkomenslanden, omwille van de vergelijkbaarheid. Het overzicht van nu bestaande sociale programma’s in Indonesiê en Peru leeft trouwens dat Indonesië meer werk maakt van sociale bescherming dan Peru Er zijn niet alleen veel meer programma’s, maar het land maakt ook actief werk van het veralgemenen naar de hele bevolking. SOURCE: OPM CALCULATIONS BASED ON ILO/ UNICEF SOCIAL PROTECTION MODEL AND UNFP POPULATION PROJECTIONS.

PERU BASISSCENARIO - HOGER MIDDENINKOMENSLAND KOST SOCIALE BESCHERMING ALS % VAN BBP SOURCE: OPM CALCULATIONS BASED ON ILO/ UNICEF SOCIAL PROTECTION MODEL AND UNFP POPULATION PROJECTIONS.

CONCLUSIES STUDIE HET IS BETAALBAAR MINIMAAL PAKKET (EEN ‘FUNDERING’). BEHOUD VAN HUIDIGE EXTERNE FINANCIERING WAARONDER ODA NODIG VOOR DE ARMSTE LANDEN (ZOALS VB BURUNDI) OOK VEEL MEER MIDDELEN NODIG, VOORAL OM BASISGEZODHEIDSZORG TE KUNNEN GARANDEREN. 45% van huidige public revenu in Burundi is steun uit het buitenland. (ontwikkelingssamenwerking). Dat is meegeteld in de 3 scenario’s. weliswaar zodat het nominaal gelijk blijft en dus in reële termen afneemt (wat je er mee kunt ‘kopen’ vermindert door inflatie). Voor Peru en Indonesië gaat het slechts om 1%.

CONCLUSIE STUDIE NIET ZONDER DE VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE LANDEN ZELF EIGEN MIDDELEN WERVEN EN INZETTEN VOOR SOCIALE BESCHERMING. Dit geldt voor alle drie de landen. Is ook essentieel voor duurzaamheid van het systeem. Die duurzaamheid kan in een land als Burundi echter enkel gegarandeerd worden mits betrouwbare en voorspelbare steun op lange termijn. De studie gaat over de publieke inzet van middelen. Het voorbeeld van ziekenfonds in Mali leert dat door te werken met kleine bijdragen van iedereen die er voldoende inkomen voor heeft (ook in de informele economie) er meer mogelijk wordt. Men werkt in sommige landen met graduele bijdragen volgens inkomen, met dekking door de overheid voor de armsten. Op deze manier wordt de informele economie ook bereikt. Dit kan zelfs beschouwd worden als een eerste stap van informele economie naar formele economie.

WAT IS ER NODIG? MOET CENTRAAL STAAN IN DE ONTWIKKELINGS-SAMENWERKING VAN DE TOEKOMST VERANKEREN IN BELEID VRAAGT KEUZES FINANCIERING VERANKEREN IN BELEID ONTWIKKELINGSSAMENWERKING – position paper DGD / strategienota (al dan niet als deel van strategie Waardig Werk Vraagt keuzes van ontwikkelingssamenwerking (ontwikkelingsshift) FINANCIERING (goede belastingsystemen in landen zelf, fair, internationaal, hulp) EXTERNE FINANCIERING IS NODIG (MEER VAN DE 0,7% IN SOCIALE BESCHERMING INVESTEREN)

OOK OVERDRACHT EXPERTISE EN ERVARING IS NODIG ( KANS VOOR BELGIË ) Conclusie studie OOK OVERDRACHT EXPERTISE EN ERVARING IS NODIG ( KANS VOOR BELGIË ) België heeft een enorme expertise te bieden op vlak van sociale beschermingssystemen. Zowel op niveau van de overheid als bij sociale organisaties. Samenwerking over grenzen van ministeries heen is aangewezen.

Manifest Manifest – 4 eisen van de campagne. Verankering in beleid Financiering Participatie middenveld Coherent /consequent beleid Verbreden van maatschappelijke steun. Manifest – 60 organisaties ondertekenden basisboodschap van de campagne, n.a.v. bezoek Guy Ryder, Directeur Generaal van de IAO op 4 december 2015 in het parlement in Brussel.

En op termijn, structureel verankerde intenationale solidariteit