Carl Luijken KienhuisHoving - Wijziging pensioenregeling, een jaarlijks terugkerend fenomeen Alex Ter Horst KienhuisHoving - Structurele aanpak! Ronald Doornbos Focus Orange - Gevolgen stijgen pensioenleeftijd 15 juni 2017

Wijziging pensioenregeling, een jaarlijks terugkerend fenomeen

Situatie voor 2013: AOW vanaf 65 jaar Pensioenrichtleeftijd 65 jaar Uittreden voor pensioen- of AOW-datum en RVU-wetgeving

Economische crisis Lage marktrente Toenemende levensverwachting Vergrijzing

Kabinet heeft ingegrepen Koppeling AOW aan ontwikkeling levensverwachting Koppeling pensioenrichtleeftijd aan ontwikkeling levensverwachting RVU-wetgeving gehandhaafd

Verhoging AOW-leeftijd Uitgangspunt is een geraamde gemiddelde levensverwachting van 85,26 jaar Jaarlijkse toetsing Als deze levensverwachting met meer dan 0,25 jaar stijgt, dan wordt de AOW leeftijd met 0,25 jaar verhoogd Toets vindt 5 jaar vooraf plaats Per 1 januari 2017 is de AOW-leeftijd per 1 januari 2022 verhoogd naar 67,25 jaar Per 1 januari 2018 kan de AOW-leeftijd dus vanaf 1 januari 2023 67,50 jaar bedragen

Opgebouwde rechten blijven bestaan (m.u.v. ingangsdatum) Geen ruimte voor vervroeging of uitstel AOW-leeftijd Partnertoeslag vanaf 2015 vervallen Om dubbele pensioenopbouw te voorkomen: inbouw AOW in pensioenregeling werkgever

Wat is de maximale AOW-leeftijd AOW-leeftijd 30 jarige 79,50 jaar AOW-leeftijd 40 jarige 76,25 jaar AOW-leeftijd 50 jarige 73,00 jaar

PENSIOEN Uitgangspunt is een geraamde gemiddelde levensverwachting van 85,26 jaar Jaarlijkse toetsing Als deze verwachting met meer dan 1 jaar stijgt, dan wordt de pensioenleeftijd met 1 jaar verhoogd Toets vindt 1 jaar vooraf plaats Per 1 januari 2017 is de pensioenleeftijd per 1 januari 2018 verhoogd naar 68 jaar Per 1 januari 2018 kan de pensioenleeftijd dus vanaf 1 januari 2019 69 jaar bedragen

Wat is de maximale pensioenrichtleeftijd (op 68-jarige leeftijd) Pensioenleeftijd 30 jarige 106 jaar Pensioenleeftijd 40 jarige 96 jaar Pensioenleeftijd 50 jarige 86 jaar Op 1 januari 2023 kan de pensioenrichtleeftijd dus maximaal 73 jaar bedragen (AOW 67,5 jaar)

AOW-leeftijd zal structureel lager zijn dan de pensioenrichtleeftijd. Moet er in de periode gelegen tussen AOW-leeftijd en pensioenleeftijd wel AOW worden ingebouwd? Werknemer van 67 met pensioenleeftijd van 68 Salaris € 50.000 AOW-franchise € 15.000 Pensioengrondslag € 35.000 of € 50.000

Anticiperen op wijziging pensioenrichtleeftijd? In de pensioensfeer geldt weliswaar een pensioenrichtleeftijd van 67 jaar, maar men mag op basis van actuariële herrekeningen de werkelijke ingangsdatum van het ouderdomspensioen eerder of later laten ingaan!

Pensioenleeftijd nu reeds verhogen of vaste (lagere) pensioenleeftijd aanhouden? Wat is maximale pensioenrichtleeftijd? 5 jaar na AOW-datum -> 72 jaar Maar geen hoger opbouwpercentage (1,875 %), waardoor slechts 75% van wettelijke ruimte kan worden benut

Andere optie is de pensioenleeftijd vast op een lagere leeftijd te zetten? Actuariële herrekening op basis van 100% van de wettelijke ruimte Aanpassing percentage bij aanpassing pensioenrichtleeftijd. Bijvoorbeeld 1,0% opbouw op leeftijd 60

Aandachtspunten: Gat tussen pensioenleeftijd en latere AOW-leeftijd Doorwerken na pensioenleeftijd

Aanpassing pensioenrichtleeftijd heeft ook gevolgen voor: Partnerpensioen: veelal gebaseerd op diensttijd tot pensioenrichtleeftijd Arbeidsongeschiktheidspensioen: uitkering loopt door tot pensioenrichtleeftijd

In de pensioensfeer blijven reeds opgebouwde rechten intact (inclusief de daarbij behorende ingangsleeftijd). Aanspraken met verschillende aanvangsdata actuarieel herrekenen en samenvoegen.

Meest eenvoudig te realiseren in een DC-regeling 4%-staffels wettelijke regeling 3%-staffels uitwerking door fiscus 2%-staffels onder voorwaarden toegestaan 1%-staffels onder voorwaarden toegestaan

Ruimte in staffels varieert van: 4% - 28% 7% - 32% 13% - 35% 25% - 37% 4% - 28% 7% - 32% 13% - 35% 25% - 37%

Een staffel met een lage rekenrente biedt dus de meeste ruimte om de bijdrage stabiel te houden bij een wijziging van de richtleeftijd. Ook biedt deze meer ruimte als wordt gestreefd naar een vlakke staffel. Voorwaarde: contractsperiode met verzekeraar mag niet langer zijn dan 5 jaar.

Uitdaging voor de toekomst: Regelmatige aanpassing van pensioenregeling Streven om aanpassing zo eenvoudig mogelijk te laten plaatsvinden Duidelijkheid voor werknemers Controle over kosten werkgever Beleid van werkgever om werknemers op vaste datum te laten uittreden (let op RVU)

STRUCTURELE AANPAK! struc·tu·reel (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord) 1wat de structuur betreft: structurele werkloosheid niet veroorzaakt door toevallige, tijdelijke omstandigheden   op·los·sing (de; v; meervoud: oplossingen) 1het oplossen 2vloeistof waarin een andere stof is opgelost 3beredeneerd antwoord op een vraagstuk

HOE GAAT HET TOT NU TOE? Steeds ad hoc wijzigen als fiscale regels wijzigen (2014, 2015, 2018 (?)) Wijzigingstrajecten intensief en kostbaar Instemmingsrechten OR Individuele instemming werknemers Eenzijdig wijzigen vanwege wijziging fiscale wetgeving Kan zwaarwegend belang opleveren Alleen als huidige regeling buiten fiscale kaders komt Nooit 100% zekerheid over rechtsgeldigheid Uitzondering op hoofdregel dat wg en wn samen afspraken maken (arbeidsovereenkomst)

Doorwerking fiscale grenzen nu al praktijk bij de jaarlijkse aanpassing van de franchise De franchise bedraagt met ingang van 1 januari 2015 € 13.334  en wordt steeds per 1 januari aangepast aan de CAO-loonontwikkeling van het voorgaande kalenderjaar en bedraagt nooit minder dan de op grond van hoofdstuk IIB van de Wet LB toegestane franchise. de jaarlijkse aanpassing van de loongrens tussen bruto en netto pensioen Pensioengevend salaris Dit zijn uw salarisbestanddelen die op grond van het pensioenreglement in aanmerking worden genomen voor de verwerving van uw pensioen. Het pensioengevend salaris kan nooit meer bedragen dan het in enig jaar in artikel 18ga van de Wet op de Loonbelasting 1964 opgenomen bedrag. Dit bedrag geldt voor een voltijdsdienstverband.

Doorwerking fiscale regels kan ook voor: Wijziging pensioenleeftijd/opbouwpercentage Premiestaffel Voor geldigheid is wel vereist dat de afspraak voldoende bepaalbaar (concreet) is (6:227 BW)

Principe afspraken maken Keerzijde van volgen fiscale regels is (in de praktijk) dat de pensioenregeling wordt versoberd Lager opbouwpercentage Langer moeten opbouwen Lagere premie inleg Voor werknemer: lager/minder pensioen Voor werkgever: lagere pensioenlast (budget vrijval) Disbalans

Principe afspraken maken Spreek af hoe de budgetvrijval wordt besteed Formule/methode Besteding Eigen bijdrage werknemer verlagen/salarisverhoging Scholingsbudget/fonds Spaarregeling Voor andere arbeidsvoorwaarden

Principe afspraken maken OR heeft instemmingsrecht OR bindt niet de individuele werknemer Werknemer moet instemmen met wijziging In personeelsreglement/handboek? Pensioenuitvoerder moet uit de voeten kunnen met automatische doorwerking fiscale wijzigingen

PAUZE!

Inhoud deel II Ontwikkelingen Gevolgen voor uw regeling Wat moet u doen? Pensioen als arbeidsvoorwaarde Duurzame inzetbaarheid Spreker: Ronald Doornbos, partner van Focus Orange

1. Ontwikkelingen Pensioenrichtleeftijd naar 68 jaar conform formule opgenomen binnen Wet op de loonbelasting 1964 V = ( L – 18,26 ) – ( P – 65 ) V: aantal jaren waarmee pensioenrichtleeftijd wordt verhoogd L: macro gemiddelde resterende levensverwachting op 65 10 jaar na kalenderjaar van wijziging berekend door CBS P: geldende pensioenrichtleeftijd in kalenderjaar voor kalenderjaar van wijziging Indien V<=1 dan V = 0 Indien V >=1 dan V = 1 Wijziging pensioenrichtleeftijd wordt bekend gemaakt ten minste jaar voordat toepassing plaats vindt

1. Ontwikkelingen

2. Gevolgen voor uw regeling Allereerst: wat heeft uw bedrijf voor pensioenregeling? Middelloon/eindloon/CDC- regeling Beschikbare premieregeling Wordt uw pensioenregeling ‘getroffen’ door de stijging van de pensioenrichtleeftijd? Hoe dan? Fiscaal bovenmatig? Wijziging regime? Risicoverzekeringen?

2. Gevolgen voor uw regeling Middelloon- en eindloonregeling Pensioenleeftijd volgens regeling Maximaal opbouwpercentage OP in een middelloonregeling nu Maximaal opbouwpercentage OP in een middelloonregeling vanaf 2018 Maximaal opbouwpercentage OP in een eindloonregeling nu Maximaal opbouwpercentage OP in een eindloonregeling vanaf 2018 68 jaar N.v.t. 1,875% 1,657% 67 jaar 1,738% 1,535% 66 jaar 1,739% 1,614% 1,536% 1,426% 65 jaar 1,616% 1,502% 1,428% 1,327%

2. Gevolgen voor uw regeling Premiereductie en uitstel ingang pensioen Kosten pensioen op 67 = 21 jaar * € 10.000 = € 21.000

2. Gevolgen voor uw regeling Premiereductie en uitstel ingang pensioen Kosten pensioen op 67 = 21 jaar * € 10.000 = € 21.000 Kosten pensioen op 68 = 20 jaar * € 10.000 = € 20.000 5% daling kosten (excl. effecten interest en sterfte) Incl. sterfte en interest circa 6%

2. Gevolgen voor uw regeling Premiereductie en uitstel ingang pensioen Kosten pensioen op 67 = 21 jaar * € 10.000 = € 21.000

2. Gevolgen voor uw regeling Premiereductie en uitstel ingang pensioen Kosten pensioen op 67 = 21 jaar * € 10.000 = € 21.000 Kosten pensioen op 68 = 20 jaar * € 10.500 = € 21.000

2. Gevolgen voor uw regeling Beschikbare premieregeling Rekenrente in DC staffels: maatstaf voor benodigde netto rendement op inleg om pensioen op te bouwen van bv. 1,875% per dienstjaar over gemiddelde pensioengrondslag Fiscus heeft staffels o.b.v. rekenrente van 3% en 4% gepubliceerd Inmiddels zijn ook marktrentestaffels (op bijvoorbeeld 1,0%, 1,5%, 2% of 2,5%) verkrijgbaar in de markt Rekenrente en premies zijn communicerende vaten: hoe lager de rekenrente (toekomstige opbrengsten), hoe hoger de premie Rekenrente is feitelijk het netto rendement excl. inflatie (en beheerkosten) Bij 4% staffel minimaal 6,0% bruto rendement behalen uitgaande van gemiddelde jaarlijkse inflatie van 2% (en ook kosten van circa 0,3% dienen goed gemaakt te worden) Fiscus heeft 3% rekenrente staffel geïntroduceerd, omdat bruto rendement van min. 6% erg hoog is Bij 3% staffel dient – i.t.t. 4% staffel – evt. fiscaal bovenmatig pensioen te vervallen aan uitvoerder en sinds kort ook aan werkgever, en niet – zoals bij 4%-staffel – aan deelnemer na progressieve belastingbetaling Kans op bovenmatigheid is nihil: 3% jaarlijks stijgende uitkering mag worden ingekocht Let op: bij mogelijke terugstorting aan werkgever kan een IFRS issue ontstaan Op te lossen door de gelden door te betalen aan de Pensioenen van de deelnemers

2. Gevolgen voor uw regeling Beschikbare premieregeling Leeftijd Staffel II 4% 2017 Staffel II 4% 2018 Staffel II 3% 2017 Staffel II 3% 2018 Staffel II 2% 2017 * Staffel II 2% 2018 * 20 – 24 jaar 4,7% 4,4% 8,0% 7,7% 14,3% 13,5% 25 – 29 jaar 5,7% 5,4% 9,3% 8,9% 15,8% 15,0% 30 – 34 jaar 6,9% 6,5% 10,8% 10,3% 17,4% 16,6% 35 – 39 jaar 8,4% 12,5% 12,0% 19,3% 18,3% 40 – 44 jaar 10,2% 9,7% 14,6% 13,9% 21,4% 20,3% 45 – 49 jaar 11,9% 17,0% 16,2% 23,7% 22,5% 50 – 54 jaar 15,4% 14,5% 19,8% 18,9% 26,4% 25,1% 55 – 59 jaar 17,9% 23,3% 22,3% 29,5% 28,0% 60 – 64 jaar 23,6% 27,7% 33,3% 31,6% 65+ jaar 26,8% 31,5% 30,5% 36,5% 35,1% * Officieus (marktrentestaffels verschillend per uitvoerder op basis van interne tarieven)

2. Gevolgen voor uw regeling Beschikbare premieregeling Indien uw beschikbare premieregeling vanaf 2018 fiscaal bovenmatig, mogelijke oplossingen: Verlagen premiepercentages en compenseren aan werknemers Premiepercentages gelijk houden, maar onder ander fiscaal regime plaatsen Bijvoorbeeld beschikbare premieregeling gebaseerd op 4% rekenrente plaatsen onder 3% regime Voordelen: geen compensatie, (hogere) bijspaarruimte Nadeel: event toetsing

3. Wat moet u doen?

Naar employee benefits 4. Pensioen als arbeidsvoorwaarde Van pensioen Naar employee benefits Naar Total Rewards Employee Benefits G Employee Benefits B Employee Benefits V Employee Benefits G P B P M Employee Benefits W Employee Benefits C Employee Benefits W Employee Benefits C Risico’s Uitvoering Aanspraken Kosten … Omvang van blok: financiële impact Verdeling bínnen blok: allocatie (“€ één keer uitgeven”) Aantrekkelijkheid als werkgever: voor welke (groepen) medewerkers, huidig en/of nieuw? Van kosten-gebaseerd naar onderscheidend imago als werkgever Arbeidsvoorwaarden als communicatiemiddel

Hoezo pensioenleeftijd 68? 5. Duurzame inzetbaarheid Pensioenleeftijd 68 en verder Hoezo pensioenleeftijd 68? Meer dan 60% van de huidige beroepsbevolking heeft een verwachte AOW leeftijd na leeftijd 69. En bijna de helft zelfs na leeftijd 70! Heeft u in beeld hoe dit plaatje eruit ziet binnen uw organisatie?

5. Duurzame inzetbaarheid Wat betekent dit in voor het vraagstuk langer doorwerken? Allemaal doorwerken tot dezelfde pensioenleeftijd? Is dat haalbaar (fysiek, mentaal, financieel) en gewenst? Nee dus geen “one-size fit all” oplossing

5. Duurzame inzetbaarheid Wat betekent dit voor andere vraagstukken? Verschillende groepen, verschillende uitdagingen Onderzoek Nibud: 62% van de werkgevers heeft te maken met personeel met financiële problemen. Verschillende medewerkers, verschillende wensen en behoeftes

5. Duurzame inzetbaarheid Tijd voor nieuwe afspraken! Werkgever Werknemer Duurzaam betekent afgestemd op de gewenste relatie tijdens en na dienstverband Co creatie van nieuwe duurzame afspraken Beloning & arbeidvoorwaarden (indiv. keuzes) Werkomstandig-heden Sociale werkomgeving Gezondheid & Leefstijl Thuis situatie Meest directe invloed van de werkgever mogelijk dus focus vooral in eerste instantie dat deze zaken aansluiten bij de wensen van medewekers Vaak de meeste aandacht en interventies vanuit duurzame inzetbaarheid maar moeilijkste domein om als werkgever invloed te hebben

5. Duurzame inzetbaarheid Tijd voor nieuwe afspraken! Werkgever Werknemer Duurzaam betekent afgestemd op de gewenste relatie tijdens en na dienstverband Co creatie van nieuwe duurzame afspraken Beloning & arbeidvoorwaarden (indiv. keuzes) Werkomstandig-heden Sociale werkomgeving Gezondheid & Leefstijl Thuis situatie Meest directe invloed van de werkgever mogelijk dus focus vooral in eerste instantie dat deze zaken aansluiten bij de wensen van medewekers Vaak de meeste aandacht en interventies vanuit duurzame inzetbaarheid maar moeilijkste domein om als werkgever invloed te hebben

Afsluitend Wat zijn de effecten van het opschuiven van pensioenrichtleeftijd op uw pensioentoezegging en –uitvoering? Hoe om te gaan met een mogelijke besparing Er is instemming van OR en medewerkers benodigd Moet besparing terugkomen in de pensioenregeling of is er een efficiëntere invulling in het total packet Hoe om te gaan met duurzame inzetbaarheid nu mensen nog langer moeten werken

Vragen?