VERSCHUIVING VAN RECHTERLIJKE TAKEN Conferentie De responsieve rechtsstaat, Prof. dr. Leny de Groot-van Leeuwen Faculteit der rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

Achtergrond: maatschappelijkjuridisch debat Centraal staat: het strafrecht (Barels 2011; Corstens & Limborgh 2011; Roording 2011; Sackers 2010; 2016)

Knabbelen aan de taak van de rechter

Verschuiving doordat rechters knabbelen en laten knabbelen Rechters knabbelen, bijvoorbeeld: aan hun discretionaire ruimte door onderlinge afstemming van beslissingen en door pogingen tot schikken Rechters laten knabbelen door een passieve, lijdelijke opstelling

Verschuiving doordat de wetgever knabbelt (1) aan de toegang tot de rechter o.a. door: het heffen van griffierechten, bestuursrechtelijke sancties en alternatieve geschillenbeslechting (2) aan de discretionaire ruimte van de rechter

De positie van de rechter 2016: inperking van het domein? toegang adr griffierechten bestuursrechtelijke sancties discretionaire ruimte afstemming beslissingen

Thema’s in het debat Inperking van de rechter Verzwakking van de bescherming van de positie van de burger (1) Hoe sterk is die verzwakking? Empirische onderbouwing (2) Hoe erg is dit?

Onderzoek: titel, vraag en aanpak Verschuiving van rechterlijke taken. Een verkennend onderzoek op civiel en bestuursrechtelijk terrein (A. Böcker, L.de Groot-van Leeuwen & M. Laemers, zie ? In welke wetsvoorstellen is een rechterlijke taak toegekend aan een bestuursorgaan of een ander niet- rechterlijk orgaan, in welke vorm vindt dat plaats en wat zijn de gevolgen voor burgers, bedrijven en samenleving? Aanpak: 2 fases: (1) Inventarisatie wetgevingsadviezen van de Raad voor de rechtspraak (2) vier casus

Onderzoek: overzicht wetgevingsadviezen door de Raad voor de rechtspraak, waarvan 365 m.b.t. een wetsvoorstel waarvan 49 voorstellen waarin sprake van verschuiving waarvan 22 voorstellen uitsluitend betrekking hadden op de strafrechter en 27 voorstellen betrekking hadden op verschuiving van de civiele rechter of de bestuursrechter

Onderzoek: concepten en bevindingen Rechterlijke taken 3 hoofdvormen van verschuiving (al dan niet beoogd door de wetgever): van geschilbeslechtingstaak naar bestuursorganen, bijv. het Zorginstituut Nederland van geschilbeslechtingstaak naar geschillencommissies, bijv. de Landelijke Geschillencie medezeggenschap onderwijs naar de wetgever door inperking beoordelingsvrijheid rechter, bijv. regels m.b.t. transitievergoeding

Trend: inperking rechterlijk domein Vraag aan u: wat zijn de gevolgen? Positief : Negatief :

Gevolgen voor burgers,bedrijven en samenleving? Indien de doelstelling van het alternatief wordt gehaald Positief : –goedkoop –snel –effectief –deskundig –laagdrempelig Negatief : –beperkte toegang tot de rechter –niet onafhankelijk –niet onpartijdig –minder maatwerk –niet transparant –Minder competent in juridische zin –Minder competent

Een zelfde evaluatieonderzoek voor reguliere en alternatieve geschilbeslechting Totnogtoe zijn er evaluatieonderzoeken met andere onderzoeks- interview- en enquêtevragen gedaan onder justitiabelen die te maken hebben gehad met overheidsrechters enerzijds en met alternatieve geschillenbeslechters anderzijds. Meer inzicht in de ervaringen van burgers en bedrijven met de uitoefening van taken door overheidsrechters en alternatieve geschillenbeslechters zou kunnen worden verkregen door in een evaluatieonderzoek identieke enquête- en interviewvragen voor te leggen aan justitiabelen.

Maatregelen ter opheffing van nadelen en ter waarborging van de rechtsbescherming? Uw suggesties?:

Remedies gevonden in het onderzoek Waarborgen en maatregelen gecreëerd en vooral voorgesteld m.b.t. rechtsbescherming, transparantie, doorlooptijden, enz. per wet. Niet consistent: bijv. bevoegdheid tot het beslechten van geschillen, de toezichthoudende rol en de regulering al dan niet aan dezelfde instantie opgedragen Waarborgen betreffen o.a. benoemingstermijn van geschillenbeslechters, samenstelling geschillencie’s, de mogelijkheid om in beroep te gaan bij de rechter, enz.