veranderen Pijn: alleen medicijnen? Dan is lijden een last. Paul Smit, Hospice-arts De Spreng

2 pijnsystemen Buitenste: “Au” Plaats Binnenste: Emotie Cognitie Pijngeheugen

Pijn???? Vraag er naar Pijnanamnese VAS (schaal 1-10) Observeer PACSLAC-D Tijdens de zorg Bij activiteiten

“Als ze maar geen pijn hoeft te lijden” “Tegenwoordig hoeft toch niemand meer pijn te lijden?”

Dame Cicely Saunders Totale Pijn: Lichamelijke pijn: ziekte Emotionele pijn: gevoelens van afhankelijkheid, eenzaamheid, angst. Sociale pijn: angst en zorgen over gezinsleden, geld, huishouden etc. Spirituele pijn: verlangen naar geborgenheid en zingeving

Pijnmodel van Loeser Pijn Pijngewaarwording Pijnbeleving Pijngedrag

Pijn Medische aspecten; Ziekte, behandeling

Symptoom Waardering Angst Lichamelijke beperking Communicatie Autonomie/Zorg

Pijn Waardering Emotie Ervaringen in Het verleden AngstCommunicatie Woede Spirituele aspecten Sociale aspectenHoop Psychische aspecten; persoonlijkheid, depressie Liefde Intimiteit

Pijn Waardering Emotie Lijden/gedrag Hoop Spirituele aspecten AngstCommunicatie Autonomie/Zorg

Pijn Waardering Emotie Lijden/gedrag Hoop Spirituele aspecten AngstCommunicatie Psychische aspecten; persoonlijkheid, depressie Liefde Intimiteit Ervaringen in het verleden Woede Sociale aspecten Lichamelijke beperking Medische aspecten; Ziekte, behandeling Autonomie/Zorg

Pijn Waardering Emotie Lijden/gedrag Hoop Spirituele aspecten AngstCommunicatie Psychische aspecten; persoonlijkheid, depressie Liefde Intimiteit Ervaringen in het verleden Woede Sociale aspecten Lichamelijke beperking Medische aspecten; Ziekte, behandeling Autonomie/Zorg

Hr Albers Necrose linker voet waarvoor gedotterd Zeer ernstig hartfalen Operatie zeer riskant en niet gewenst Palliatief beleid afgesproken

Hr. Albers Wat geeft hij zelf aan: Pijn voet; Kloppend, drukkend Straalt uit naar het onderbeen: “electriciteitsdraad”, schietend, brandend Zorgen over “de dag des oordeels” Levendige dromen

Hr Albers Wat geven anderen aan; Naasten: vragen om sedatie Zorg: voortdurend klagen over pijn Onhebbelijk Wil erg snel zijn ZN medicatie Alleen op zijn kamer Wachtend op de dood

Hr Albers Waar heeft meneer het meeste last van? PIJN!!

De pijn Pijn linker voet Kloppend, drukkend Straalt uit naar het onderbeen: schietend, brandend Wordt erger door: Vooral ‘s nachts en als hij alleen is Beleid tot nu toe: Medicatie

Lichamelijk welbevinden Lichamelijke conditie Zeer ernstig hartfalen Bedlegerig

Psychosociaal welbevinden Woonomstandigheden: verpleeghuis Vindt dat hij te lang moet wachten. Steun: onbekend Invloed van het probleem Groot; is er onhebbelijk van, klaagt bij de dokter

Psychosociaal welbevinden Stemming: onhebbelijk als hij alleen is. Angstig. Dwingende persoonlijkheid, voortdurend controle willen hebben Cognitie: goed Andere invloeden Diverse familieleden verloren door darmkanker. Zoon net “ vrij” van kanker verklaard

Spiritueel welbevinden Erg gelovig: iedere dag naar de kerk Erge zorgen over “de dag des oordeels” Gesprekken met geestelijk verzorger

Pijn Waardering Emotie Lijden/gedrag Hoop Spirituele aspecten AngstCommunicatie Psychische aspecten; persoonlijkheid, depressie Liefde Intimiteit Ervaringen in het verleden Woede Sociale aspecten Lichamelijke beperking Medische aspecten; Ziekte, behandeling Autonomie/Zorg

Samenvattend Pijn linker voet, uitstralend naar het onderbeen, als gevolg van necrose. Gemengde weefsel- en zenuwpijn Wordt erger beleefd als hij alleen is Bang, dwingende persoonlijkheid Erg gelovig; zorgen over “dag des oordeels” Darmkanker in de familie

Overleg Wat wil je bereiken: Pijnbestrijding: VAS < ? Begeleiding angst/geloof Met wie ga je overleggen: Arts Activiteitenbegeleiding Collega’s Geestelijk verzorger

Overleg Wat wil je vragen: Medicatie Afleiding Begeleiding

Soorten pijn Weefselpijn = nociceptieve pijn Door weefselbeschadiging Dof, borend, krampend, drukkend. Soms scherp stekend of kloppend. Vaak op één plaats.

Soorten pijn Zenuwpijn = neuropathische pijn Door zenuwbeschadiging Brandend, schietend, stekend Plaats afhankelijk van de beschadigde zenuw Vaak ook gevoelsstoornissen Verminderd gevoel Tintelingen Versterkte pijnsensatie Pijnlijke huid bij aanraking

Pijn: kan het beter? Onvoldoende signaleren van pijn Onvoldoende behandelen van pijn

Problemen in de behandeling van pijn Pijn is een subjectieve ervaring Misvattingen over pijn en pijnbestrijding Slechte communicatie tussen patienten, verzorgenden/verplegenden en artsen Onvoldoende pijnbestrijding

Pijn Hoeveel pijn hebben ouderen? Die zich kunnen uiten Die zich niet kunnen uiten

Uitkomst: 6 op de 10 bewoners in verpleeg- en verzorgingshuizen hebben pijn Hiervan heeft meer dan de helft geen pijnbestrijding! 3-4 op de 10 bewoners kunnen de pijn niet zelf aangeven!

Weefselpijn Warmte: vooral bij oppervlakkige pijn. Pittenzak/”kruik”, hotpack, paraffineplakken Infrarood Warme douche, Warm aankleden Pas op: gestoorde temperatuurszin Niet bij: acute ontstekingen, ledemaat met lymfoedeem, bestralingsgebied, op of bij fentanylpleisters

Weefselpijn Massage Ontspanningsoefeningen Ademhalingsoefeningen (fysiotherapeut) Fysieke activiteit (fysiotherapeut) Cognitieve activiteit (psycholoog) Recreatieve activiteit (AB-er) Afleiding

Weefselpijn, medicatie Orale of transdermale toediening heeft de voorkeur Preventief! Liefst vaste toedieningstijden Liefst geen combinatiepreparaten

Weefselpijn, medicatie Pijnstillingsladder volgens de WHO Stap 1: paracetamol, NSAID Stap 2: 1 + zwak opiaat (codeine, tramadol) Stap 3: 1 + sterk opiaat (morfine, fentanyl etc.) Stap 2 wordt vaak overgeslagen

Weefselpijn, medicatie Paracetamol 4 dd 500 – 1000 mg. NSAID’s: diclofenac, ibuprofen etc. Kunnen goed gecombineerd met opiaten Maagproblemen: bescherming Verminderde stolling Nierfunctiestoornissen, vocht vasthouden, oedeem Luchtwegvernauwing

Weefselpijn, medicatie Opioiden Snelwerkend: morfine drank (Oramorph), zetpillen, s.c., i.v. Oxycodon (Oxynorm) caps. of drank Fentanyl ampullen or., s.c., i.v., “lolly” (Actiq), neusspray

Weefselpijn, medicatie Opioiden Langwerkend: Morfine slow release (MS Contin) Oxycodon slow release (Oxycontin) Fentanyl pleister (Durogesic) Buprenorfine (Transtec, Butrans)

Morfine test

Morfine Er is geen maximale dosering Ademdepressie (uiterst zelden) Obstipatie Misselijkheid en braken Sufheid Droge mond, urineretentie, jeuk Delier

Morfine: misverstanden Gewenning: “steeds meer nodig” Verslaving Lichamelijke afhankelijkheid “Als je morfine krijgt ga je dood”

Zenuwpijn Warmte/koude methode TENS (elektrotherapie) Medicinale crème (capsaicine)

Zenuwpijn; medicatie Tramadol (Tramal) Amitryptiline (Tryptizol) Carbamazepine (Tegretol) Gabapentine, pregabalin (Neurontin, Lyrica) Methadon, esketamine, clonidine: voor de expert

“Als zij maar geen pijn hoeft te lijden” Zoveel meer dan “au”. Sterven in waardigheid Heengaan in vrede

Tegenwoordig hoeft iemand toch geen pijn meer te lijden? Tegen pijn in de ziel helpt geen morfine. Maar aandacht en liefde misschien wel.

En dat noemen we: palliatieve zorg