Het onderwijsdebat uitgelicht. Pleidooi voor de kracht van onderwijzen. PROF. DR. WIM VAN DEN BROECK VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL

Onvrede in het onderwijs Onderwijs bereidt onvoldoende voor op toekomst  Technologische ontwikkelingen, 21 ste eeuw skills Vrees voor kwaliteitsverlies op alle niveaus  Talenkennis, literatuur, rekenen, schrijfvaardigheid Onvoldoende inspelen op economische behoeften  Ondernemerszin, creativiteit Burn-out bij leerkrachten Therapeutisering v/h onderwijs  Labeling en over-diagnostisering Problematiek van nieuwkomers: taalachterstand

Van slingerbeweging tot crisis Slingerbeweging  tussen zorg voor afstemming op kinderlijke mogelijkheden en te zorgvuldige formalisering en ritualisering daarvan, die dan weer bekritiseerd wordt als remmend voor de spontaneïteit van het kind Fundamentele crisis  tussen twee moeilijk met elkaar te verzoenen visies op onderwijs

Nieuwe waarde in postmoderne tijd: alles verandert voortdurend Geen geloof in vooruitgang, maar in bewondering voor geringste verandering of hype Inhoud van verandering? Aanpassen aan verandering, anders vrees voor irrelevantie Soort natuurkracht waaraan we ons moeten onderwerpen Postmoderne mens maakt geen geschiedenis, maar is volgzaam

Onderwijs is waarde op zich  Niet direct te vinden in economisch nut of rol in maatschappelijke engineering Onderwijs is intrinsiek democratisch en emanciperend Onderwijs is intrinsiek vernieuwend Onderwijs trekt kinderen weg uit hun dagelijkse leefwereld om hen te confronteren met de ‘publieke zaak’

Wat is wezen van de school? Plaats en tijd waarop volwassen generatie en jonge generatie elkaar ‘ont’-’moeten’ Culturele bagage is grondstof om wereld te vernieuwen (Hannah Arendt) Principiële intellectuele gelijkheid = uitgangspunt Bij uitstek democratiserend en emanciperend De ‘vrije’ tijd, de ‘speelruimte’ waar kennis om de kennis, het kunnen om het kunnen belangrijk is Liefde voor het vak, en leraar als liefhebber De les sluit niet aan bij de leefwereld van het kind, maar doet de leefwereld vergeten

Onderwijs als catering van ‘individuele leerbehoeften’ Individualisering van het schoolse Verschillen in leerstijl, in leermotivatie, in inhoudelijke interesses en in talenten School wordt ‘leeromgeving’ en leraar een ‘coach’ Het ‘nieuwe leren’ of sociaal-constructivisme Leren leren, reflectief leren, levenslang leren, e- learning en ervaringsleren Leerlingen zijn ‘lerenden’ Waarom nog scholen?

Tendensen in huidige onderwijs Naturalisme  Natuurlijk leren vs. schools leren Formalisme  Hoogtechnologische my vergt ‘leren leren’ en leerheuristieken  Nadruk op organisatie- en werkvormen Hyper-individualisme  Adaptief of kindgericht onderwijs  Differentiëren

Naturalisme: ervaringsgericht leren Denken in termen van aangeboren eigenschappen Natuurlijke vormen van leren vs. schools leren  Intrinsiek motiverend  Aansluiten bij dagelijkse ervaringen  ‘learning by doing’ Schools leren > culturele ontwikkelingen  Dus intrinsiek artificieel Cognitieve behoefte!

Formalisme Nadruk op vorm van leren ‘Kennis is snel verouderd’  Klemtoon op leren leren, heuristische zoekmethoden, creativiteit en kritisch denken Domeinspecificiteit van kennis  Wendbaarheid, creativiteit, kritisch denken zijn afhankelijk van kennis! Belang van organisatie- en werkvormen  Groepswerk, hoekenwerk, klassikaal

Hyper-individualisme Adaptief of kindgericht onderwijs Differentiëren als oplossing voor alle problemen  Convergente vs. divergente differentiatie Twee empirische wetmatigheden:  Fundamentele wet v/h onderwijs  Omgekeerd verband ts. gemiddelde en spreiding Gelijke kansen als individu tot norm verheven wordt? Labeling en therapeutiseren v/h onderwijs

Fundamentele wet van het onderwijs

Omgekeerd verband tussen gemiddelde en spreiding Bij vaardigheden of kennis die de meeste leerlingen tegen eind v/h schooljaar beheersen, geldt wetmatig verband: Hoe hoger het gemiddelde van de groep, hoe kleiner de spreiding binnen de groep  Dus in klas met hoger gemiddelde, zullen de verschillen kleiner zijn tussen de leerlingen  Maak je de verschillen groter, door bijv. divergente differentiatie, dan daalt het klasgemiddelde onherroepelijk

Welbevinden Welbevinden als noodzakelijke voorwaarde voor leren Vermijden van ongemakken en frustraties  kwetsbaar maken  verwenning Onzekerheden uitdrukken a.h.v. psychologisch jargon Emotionele educatie Gelukkig worden valt niet te leren Wel een goed gevoel geven over de wereld en het leven

Wat zeggen we tegen kinderen? Voel jij je hier goed bij? Wat wil jij graag doen? Vind jij dit leuk? Wat heb jij gisteren gedaan? Waarin ben jij knap? Hoe zou jij dit doen?  Individu wordt gefragmenteerd = postmodernistisch narcisme Luister hoe mooi dit gedicht is! Kijk hoe knap dit in elkaar zit! Zie je hoe interessant deze gedachte is! Wat een fantastisch mooi bewijs voor deze stelling!  Individu wordt gevormd = modernisme

Is welbevinden noodzakelijke voorwaarde? Maslow: eerst lagere behoeften bevredigen alvorens de hogere aan bod kunnen komen Cognitieve revolutie: cognitie is behoefte op zich  Leren kan ook in moeilijke omstandigheden  Goed voelen is eerder gevolg van leren Basismechanisme van leren is verwachtings- discrepantie  Is niet een gelukzalig goed voelen Richten van de blik op de buitenwereld

Conclusies Toestand onderwijs is moeilijk  Vlucht voorwaarts, achterwaarts, of… Herzien van onderwijsvisie: nieuwe synthese  Onderwijs minder als middel, maar als doel op zich beschouwen  Waardevolle behouden en inhoudelijk aanpassen aan nieuwe ontwikkelingen Inhoudelijke curricula opwaarderen Ballast verwijderen

Contact