De overgang: wel of niet sexy? Anneloes Smits Jackeline Russ-Slootweg 2

Uitgebloe(i)d Documentaire Ingeborg Beugel Uitgebloeid 1

Doelen (H)erkennen van overgangsklachten Bewust worden wat de huisarts(praktijk) zou kunnen bieden aan begeleiding Weten wat de huidige stand van zaken omtrent behandelmogelijkheden is

Inhoud Inleiding Casus 1: CARE Mw Zorgdrager Casus 2: CURE Mw Wapper Vragen en stellingen Take home messages

De overgang De periode van een veranderend menstruatiepatroon en de eerste menstruatievrije jaren, waarin een vrouw symptomen en klachten kan ervaren die een relatie hebben met een veranderende ovariële functie.

Hormonale gevolgen Stijging van FSH en LH Daling van progesteron Daling van 17-beta oestradiol

Prevalentie van overgangsklachten (NL-EU)

Behandeling overgangsklachten (NL-EU)

Casus mevrouw Zorgdrager Leeftijd 48 jaar Verpleegkundige 2 kinderen (12 en 15)

Casus Zelden op spreekuur Rugklachten, moe, last van de gewrichten, nachtdiensten vallen haar zwaarder Heeft zich ziek gemeld

Wie vraagt naar haar cyclus? a. ja b. nee

Vervolg casus Cyclus is korter Soms nachtelijk transpireren Slaapt daardoor minder goed Is prikkelbaar (kort lontje) “Is het de overgang?”

Waar vraagt u verder naar? Functioneren Seksualiteit Wat zelf aan gedaan Context, levensfase, steun, betekenis

Vervolg casus Hoe lang gaat dit nog duren dokter?

Beloop Frequente klachten: 7,4 jaar. Als postmenopauzaal bij begin klachten: 3,4 jaar. Langer als vrouwen nog niet menopauzaal en jonger zijn. Langer als ooit gerookt Korter als hoogopgeleid en getrouwd

The impact of menopausal symptoms on workability Nederlands dwarsdoorsnede onderzoek Gezonde werkende vrouwen (44-60 jaar) Green Climacteric Scale (GCS) Work Ability Index (WAI)

Overgangsklachten, wat doet u? a. U stuurt haar naar een overgangsconsulente b. U maakt een nieuwe afspraak en adviseert alvast te kijken op thuisarts.nl

Overgangsklachten in de huisartsenpraktijk

Waar zijn deze vrouwen gebleven? a. Zij zoeken hulp elders b. Ploeteren alleen door

Spelers in het veld

Wat doet een overgangsconsulente Vragenlijsten bv. GCS Bepalen risico osteoporose, CVR Leefstijl: voeding, bewegen, stop roken Adviezen tav koffie, alcohol, thee Adviezen tav supplementen Adviezen tav slaap

Casus Mevrouw Wapper (52) Overgangsklachten: opvliegers, slaapt slecht en is gestopt met bootcamp. Mirenaspiraal (3 jaar) Ze wil graag medicatie: hormonen (HST)

Dd Vasomotorische klachten Problematisch alcoholgebruik Angststoornis Hyperthyreoïdie Hypertensie Medicatie

Uitspraken Aan vrouwen die mij consulteren vanwege overgangsklachten schrijf ik HST voor: a. Altijd tenzij b. Soms c. Nooit

Vraag Bij sequentiële combinatiehormoontherapie neemt het risico op mammacarcinoom geleidelijk toe; om hoeveel extra gevallen per 1000 vrouwen per drie jaar gaat het?

Hormonale behandeling (HST) Risicotoename bij hormoontherapie: Mammacarcinoom1-4/1000/3jr Als na 3 jaar de hormoontherapie wordt gestopt, normaliseert het risico na 2 jaar

Contraindicaties HST Onbegrepen vaginaal bloedverlies CVA, TIA, MI Trombose Mamma- en endometriumcarcinoom Ernstige leverfunctiestoornissen Endometriose

Journal of Women's Health. April 2014, 23(4): © Mary Ann Liebert, Inc

Vervolg casus Rookt niet BMI: 29 RR: 150/85 Lipidenspectrum en glucose: normaal Familie: geen HVZ en mammaca

Vervolg casus Na bespreken van de voor- en nadelen geeft mevrouw de voorkeur aan HST en hoopt weer te kunnen sporten U wijst haar op het belang van afvallen Geeft haar tips

Onderzochte behandelopties vasomotore klachten Bewegen Afvallen ! Ontspanning Acupunctuur Fyto-oestrogenen Black cohosh

U besluit tot HST a. Estradiolpleister b.Estradiol tablet

Observationele studies Minder risico veneuze thrombo-embolie en herseninfarct bij transdermale therapie

Bijwerkingen HST Pijnlijke borsten Onregelmatig vaginaal bloedverlies

Vraag Sequentiële combinatietherapie kan zowel peri- als postmenopauzaal aan vrouwen met overgangsklachten voorgeschreven worden: a.Juist b.Onjuist

Vraag Sequentiële combinatietherapie kan zowel peri- als postmenopauzaal aan vrouwen met overgangsklachten voorgeschreven worden: a.Juist

Vraag Continue combinatietherapie wordt alleen voorgeschreven aan perimenopauzale vrouwen met overgangsklachten: a. Juist b. Onjuist

Vraag Continue combinatietherapie wordt alleen voorgeschreven aan perimenopauzale vrouwen met overgangsklachten: b. Onjuist

Vraag Aan perimenopauzale vrouwen met overgangsklachten en anticonceptiewens kan de combinatiepil worden voorgeschreven: a. Juist b. Onjuist

Vraag Aan perimenopauzale vrouwen met overgangsklachten en anticonceptiewens kan de combinatiepil worden voorgeschreven: a. Juist

Global Consensus Statement (2012) HST meest effectief voor vasomotore symptomen De voordelen wegen voor vrouwen (met klachten) jonger dan 60 jaar en/of binnen 10 jaar na de menopauze zwaarder dan de mogelijke risico’s Voorkeur transdermaal

Clinical Practice Guideline nov 2015 De voordelen wegen voor vrouwen (met klachten) jonger dan 60 jaar en/of binnen 10 jaar na de menopauze zwaarder dan de mogelijke risico’s Vrouwen moeten gescreend worden op CVR en BKR en op basis van individuele voorkeur geadviseerd worden mbv risico/benefit analyse. Alle menopausale vrouwen dienen lifestyle adviezen te krijgen.

Richtlijnen NHG-Standaard (2012): kortdurend gebruik (6 maanden) van HST wordt geadviseerd bij ernstige climacteriële klachten die veel beperkingen geven. NVOG (2005): Langer dan vijf jaar HST kan worden overwogen, indien de HST nog is geïndiceerd voor de behandeling van ernstige vasomotorische klachten. Ten minste jaarlijks evaluatie.

De overgang: wel of niet sexy 51

Take home messages (H)erken klachten van de overgang Voorlichting en advies zijn belangrijk HST kan onderdeel zijn van goede zorg Bespreek voor- en nadelen Evalueer elk half jaar

Literatuur Bouma J et al. NHG-Standaard ’De overgang’. Huisarts Wet 2012; 55: Korevaar J et al. Minder opvliegers in de huisartsenpraktijk. Huisarts Wet 2012; 55:173 Lagro-Janssen T. Opvliegers. Huisarts Wet 2014; 57(7): 379 PIN De overgang. Jaargang 17/nr. 3a Bonten T. Overgangsklachten duren langer dan gedacht. Huisarts Wet 2015; 58(6): 285 Manson JE et al. Menopausal hormone therapy and health outcomes during the intervention and extended poststopping phases of the Women’s Health Initiative randomized trials. JAMA. 2013;310(13):1353–1368 JoAnn Manson. The Women’s Health Initiative: the latest findings from long-term follow-up Mar; 10(2): Hormonale suppletietherapie en ovariumcarcinoom. Gebu 2015; 49:59-60 Dodin S et al. Acupuncture for menopausal hot flushes. Cochrane Database Syst Rev Jul 30;7 Saensak S et al. Relaxation for perimenopausal and postmenopausal symptoms. Cochrane Database Syst Rev Jul 20;7 Lethaby A et al. Phytoestrogens for menopausal vasomotor symptoms. Cochrane Database Syst Rev Dec 10;12 Leach MJ et al. Black cohosh for menopausal symptoms. Cochrane Database Syst Rev Sep 12;9 Daley A et al. Exercise for vasomotor menopausal symptoms. Cochrane Database Syst Rev May 11 Villiers TJ de et al. Global Consensus Statement on Menopausal Hormone Therapy. Climacteric 2013;16:203-4 Geukes M et al. The impact of menopausal symptoms on work ability. Menopause: The Journal of The North American Menopause Society. 2012; Vol.19, No3: Mijatovic V et al. Overgangsklachten: evidence-based behandelopties anno Tijd voor nuancering: NTOG 2012; 01 Witterholt Y. Hormoonhuiver: Niks mis met slikken. Opzij 2015; 43(2): Beugel I. Documentaire Uitgebloe(i)d Peerden M. Kaderarts urogynaecologie. Menopauze FTO Cynthia. A.Stuenkel et al. Treatment of Sympt. of the Menopause: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline. J.Clin Endocrinol Metab 2015 Okt 7