Centraal Planbureau Onderwijs in vogelvlucht De Staat van Nederland 2016 Karen van der Wiel

Centraal Planbureau Outline 1.Hoe functioneert het Nederlandse onderwijssysteem? – Leerlingen – Docenten 2.Waar zit nog ruimte voor verbetering? 3.Wat is effectief? 4.Hoe kan het nieuwe kabinet hierop sturen? 5.Waar weten we nog te weinig van? 6.Tips voor interessante verhalen 7.Discussie De Staat van Nederland

Centraal Planbureau 1. Hoe functioneert het onderwijssysteem? (I) Hoe presteren Nederlandse leerlingen/ studenten? Internationale vergelijking mogelijk op tests (PIRLS en TIMSS voor groep 6, PISA voor 15-jarigen, PIAAC voor jarigen) ›alleen op cognitieve vaardigheden ›niet voor alle groepen ›niet heel recent ◦(Eerste tip: 6 December 2016, nieuwe PISA-resultaten) De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Lezen: in PO vooral onderkant, in VO over de hele linie goed De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Wiskunde: in PO vooral onderkant, in VO over de hele linie goed De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Over hele linie bovengemiddelde geletterdheid en rekenvaardigheid volwassenen De Staat van Nederland

Centraal Planbureau 1. Hoe functioneert het onderwijssysteem? (II) Hoe presteren Nederlandse docenten? Internationale vergelijking mogelijk op PIAAC-test – NB ›alleen op cognitieve vaardigheden ›niet heel recent (2013) De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Nederlandse docenten relatief vaardig (cognitief) De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Maar: differentiatievaardigheden voor verbetering vatbaar De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Zeker in het VO (volgens Inspectie) De Staat van Nederland

Centraal Planbureau 2. Waar zit nog ruimte voor verbetering? Geen uitputtende lijst… maar capita selecta. Studiegroep duurzame groei 1.Jonge kinderen 2.Leraren 3.Scholing van werkenden? Inspectie van het Onderwijs, IBO 4. Onderwijsachterstandenbeleid 5. Ouderparticipatie De Staat van Nederland

Centraal Planbureau 3. Wat is effectief? Over de hele onderwijsloopbaan zijn effectieve maatregelen te vinden – Maar lang niet alles werkt! Gebaseerd op kansrijk onderwijsbeleid (juni 2016) – Experimentele literatuur: meest bekend over PO&VO, minst over MBO&HO De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Ad 1) Kinderen hebben al achterstanden op 2- jarige leeftijd… De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Maar ‘geobserveerde educatieve kwaliteit KDV en PSZ is laag tot gemiddeld.’ (Leseman en Slot, 2013) De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Mogelijkheden voor- en vroegschoolse educatie Uitbreiden VVE naar alle peuters: geen effect Opleiding omhoog: onbekend 14 extra uren: leerwinst 14% onderwijsniveau Kwaliteit omhoog (pakket) : positief Voorlezen: positief De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Ad 2) Docenten Wat is een goede docent? Heel slim? Geen effect op basisschool Dat docenten uitblinken in rekenen, taal of een ander vak, betekent niet dat hun leerlingen dat ook doen. Geen effect gevonden van: -Eindexamencijfers -mastertitel a) Een goede docent hoeft geen cognitieve uitblinker te zijn De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Docenten b) een goede docent is een docent die goed kan omgaan met leerlingen Wat is een goede docent? Goed met leerlingen kunnen omgaan. Blijkt in PO en in VO Onbekend in MBO en HO De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Docenten c) Hoe wordt iemand een goede docent? Goed met leerlingen kunnen omgaan is te leren Goed inwerken helpt! In hetzelfde leerjaar, in een kleine klas, mentoring, samenwerking, coaching (28% PO en 14% VO wordt nu niet begeleid) Coaching met lesobservaties (Coaching minder goede docenten levert veel op) De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Ad 3) Scholen werkenden zich nu te weinig? Al relatief veel scholing in Nederland – Opscholing – Omscholing ›Inschatting: totaal 1% van de beroepsbevolking per jaar – Bijscholing ›CBS: 44% van de beroepsbevolking per jaar (90% werkgerelateerd) – Informeel leren ›ROA: 35% werktijd, dus ruim 90% van alle scholing Minder scholing: laagopgeleiden, ouderen, flexibele arbeid, midden- en kleinbedrijf, parttimers Heeft de overheid wel een rol (ipv werkgevers en werknemers)?

Centraal Planbureau Wat is effectief beleid om werkenden tot scholing te verleiden? Alleen over financiering evidentie aanwezig Vouchers voor werkenden en fiscale maatregelen verhogen deelname scholing, maar tegen hoge kosten (deadweight loss) Doelgroepbeleid kan helpen om hoge deadweight loss te voorkomen

Centraal Planbureau Ad 4) Effectief beleid leerachterstanden? Grootste leerwinsten te halen bij grote achterstanden Hoopvol: geen granieten onderlaag. Valt veel te halen, maar zeker niet alles werkt! Sommige maatregelen werken zelfs aantoonbaar averechts De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Leerachterstanden Dubbele dosis = Steunlessen half jaar dubbel aantal lessen in één vak Grote leerachterstanden: 92% (incl. positieve houding) Gematigde leerachterstanden (half jaar/één vak): 22% Lichte leerachterstanden: kan negatief uitwerken: demotivatie De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Leerachterstanden Lestijdverlenging Algemeen levert niets op Zittenblijven versus zomerscholen Zittenblijven: 26% onderwijsniveau (6000 euro) Zomerscholen: 12% onderwijsniveau (1000 euro) Lezen in de zomervakantie Scholen in achterstandswijken: 10% onderwijsniveau Idem + de slechte lezers daarbij: 24% onderwijsniveau De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Ad 5) Ouders Onderwijsinspectie: kloof Deels door hogere ouderbetrokkenheid hoger opgeleiden Experimenten versterken ouderbetrokkenheid jongeren in achterstandswijken. Wat werkt? Geen algemene informatie-avonden Maar ouders heel gericht informatie geven over dagelijkse huiswerk en schoolgedrag (12%)

Centraal Planbureau 4. Hoe kan het nieuwe kabinet hierop sturen? Tja… ontzettend moeilijk om te sturen in een systeem met lumpsumfinanciering en vrijheid van onderwijs OCW probeert het via bijvoorbeeld – Afspraken met sector (Prestatiebox) – Afspraken met instellingen (Kwaliteitsafspraken) – Informatieverstrekking (Folder kleuterbouwverlenging) De Staat van Nederland

Centraal Planbureau 5. Waar weten we nog te weinig van? Bijv. van wat effectief beleid is op het gebied van – Excellentieprogramma’s – Digitalisering – Middelbaar beroepsonderwijs – Hoger onderwijs – Speciaal en passend onderwijs – Etc. etc De Staat van Nederland

Centraal Planbureau 6. Tips voor verhalen Global preferences survey van Armin Falk et al. (Bonn) – ‘The Nature and Predictive Power of Preferences: Global Evidence’ De Staat van Nederland

Centraal Planbureau Geduld De Staat van Nederland

Centraal Planbureau 7. Discussie De Staat van Nederland