Via Invo egen | Kopt ekst en Voett ekst invoe gen Suba fdelin g | Titel van de prese ntati e 1 Responsiviteit en de NVvR-rechterscode: de rechter als sandwichman (m/v) Elaine Mak en Rick Verschoof 22 september 2016 Universiteit Utrecht / rechtbank Midden-Nederland Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Departement Rechtsgeleerdheid

22 september 2016 Responsiviteit en de NVvR-rechterscode: de rechter als sandwichman (m/v) 2 Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Departement Rechtsgeleerdheid

Waarom een ethische code? Wachtersmoraliteit Onafhankelijkheid Ambachtelijkheid Discipline Traditie Hiërarchie Loyaliteit Symboliek Standvastigheid Stoïcisme Beroepstrots Koopmansmoraliteit Verantwoordelijkheid Deskundigheid Transparantie Consensus Concurrentie Initiatief Ondernemingszin Efficiëntie Spaarzaamheid Toekomstgerichtheid 22 september 2016 Responsiviteit en de NVvR-rechterscode: de rechter als sandwichman (m/v) 3 Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Departement Rechtsgeleerdheid Rechtspreken over de justitiabelen Dienstbaar zijn aan de klant

Waarom een ethische code? Kernwaarden en gedragsnormen: - ‘spiegel voor het eigen functioneren’ - ‘uithangbord [naar] de samenleving’ (NVvR-rechterscode, p. 2) 22 september 2016 Responsiviteit en de NVvR-rechterscode: de rechter als sandwichman (m/v) 4 Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Departement Rechtsgeleerdheid

Een wereldwijde trend Internationaal: - Judicial Group on Strengthening Judicial Integrity (United Nations), Bangalore Principles of Judicial Conduct (2002) Europees: - European Network of Councils for the Judiciary, Judicial Ethics – Principles, Values and Qualities (2009) - Consultative Council of European Judges, Magna Carta of Judges (Fundamental principles) (2010) “ Deontological principles, distinguished from disciplinary rules, shall guide the actions of judges. They shall be drafted by the judges themselves and be included in their training.” (Art. 18) 22 september 2016 Responsiviteit en de NVvR-rechterscode: de rechter als sandwichman (m/v) 5 Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Departement Rechtsgeleerdheid

Voorbeelden uit nationale codes in Europa Nevenactiviteiten van rechters: - politieke activiteit of partijlidmaatschap afgeraden en in sommige landen verboden - activiteiten met winstoogmerk in sommige landen verboden - onderwijs en liefdadigheidswerk doorgaans toegestaan, mits geen gevaar voor onpartijdigheid 22 september 2016 Responsiviteit en de NVvR-rechterscode: de rechter als sandwichman (m/v) 6 Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Departement Rechtsgeleerdheid

Voorbeelden uit nationale codes in Europa Rechters, media en ‘social media’: - met betrekking tot lopende procedures en rechterlijke beslissingen: uitdrukkelijke verboden om commentaar te geven - contacten met de pers: terughoudendheid (onpartijdigheid bewaken) versus aanmoediging (vertrouwen in rechtspraak versterken) - gebruik van ‘social media’: veelal nog niet gereguleerd, indien wel dan terughoudendheid of zelfs verbod 22 september 2016 Responsiviteit en de NVvR-rechterscode: de rechter als sandwichman (m/v) 7 Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Departement Rechtsgeleerdheid

Discussie op basis van stellingen en meerkeuzevragen 22 september 2016 Responsiviteit en de NVvR-rechterscode: de rechter als sandwichman (m/v) 8 Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Departement Rechtsgeleerdheid

1. Stelling Rechters mogen geen nevenfunctie aanvaarden zonder toestemming van ‘hogerhand’. 22 september 2016 Responsiviteit en de NVvR-rechterscode: de rechter als sandwichman (m/v) 9 Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Departement Rechtsgeleerdheid

2. Meerkeuzevraag Voor het gebruik van social media, zoals Twitter, zou als gedragsnorm moeten gelden dat: a.rechters zich niet uitlaten over de rechtspraak b.rechters alleen informatieve berichten over de rechtspraak mogen plaatsen c.rechters ook opiniërende berichten over de rechtspraak mogen plaatsen NB: met ‘rechtspraak’ wordt hier bedoeld de afdoening van individuele zaken (uitspraken, zittingsaanpak) 22 september 2016 Responsiviteit en de NVvR-rechterscode: de rechter als sandwichman (m/v) 10 Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Departement Rechtsgeleerdheid

3. Stelling Publiekelijke kritiek van individuele rechters op de Rechtspraak, zoals in het Manifest van Leeuwarden, moet kunnen. 22 september 2016 Responsiviteit en de NVvR-rechterscode: de rechter als sandwichman (m/v) 11 Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Departement Rechtsgeleerdheid

4. Stelling Griffiers en anderen die met de rechters direct betrokken zijn bij het te vormen oordeel, hebben vaak een grote inbreng. Voor hen moet daarom dezelfde mate van onafhankelijkheid, autonomie en onpartijdigheid gelden als voor rechters. 22 september 2016 Responsiviteit en de NVvR-rechterscode: de rechter als sandwichman (m/v) 12 Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Departement Rechtsgeleerdheid

5. Meerkeuzevraag Op zittingen is er momenteel: a.te weinig aandacht voor de waarden van de wachtersmoraliteit b.te weinig aandacht voor de waarden van de koopmansmoraliteit c.voldoende aandacht voor beide moraliteiten 22 september 2016 Responsiviteit en de NVvR-rechterscode: de rechter als sandwichman (m/v) 13 Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Departement Rechtsgeleerdheid

6. Meerkeuzevraag Mogen rechters een hoofddoek of ander religieus symbool dragen? a. Nee, want dit past niet in het beeld van de rechterlijk ambtenaar. b. Ja, want de rechter heeft net als iedere burger het recht om zijn meningen of overtuigingen te uiten. c. Ja of nee, afhankelijk van de aansluiting bij de normen en waarden in het land. 22 september 2016 Responsiviteit en de NVvR-rechterscode: de rechter als sandwichman (m/v) 14 Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Departement Rechtsgeleerdheid

7. Stelling Ethische codes, zoals de NVvR-gedragscode, zijn vooral nuttig voor landen waar democratie en rechtsstaat niet stevig verankerd zijn. In Nederland kunnen wij eigenlijk wel zonder een code. 22 september 2016 Responsiviteit en de NVvR-rechterscode: de rechter als sandwichman (m/v) 15 Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Departement Rechtsgeleerdheid