Waken Presentatie Marieke Meertens Ik sta even stil en dat is al een hele vooruitgang Bertolt Brecht Interne promotor: Erik Verliefde Externe promotor: Harold Stallaert

Programma Introductie en welkom Wat is waken? Waarom is waken moeilijk? Wie zijn de naasten? Wat zijn de behoefte van de naasten? Hoe kunnen we de naasten ondersteunen? Wat is de waakdoos?

Drie sleutelwoorden bij het waken Iedere situatie is UNIEK Ondersteunen is MAATWERK COMMUNICATIE is een must

Wat is waken? Volgens de Dikke van Dale is waken: opzettelijk wakker blijven om op te passen; het oog houden op, toezien. Verleden, heden en toekomst Laatste fase, terminale fase, eindfase, stervensfase, = laatste 72 uur voor het overlijden.

Waarom is waken moeilijk? Cultuur: Omgaan met de dood Leven in een trage tijd Persoonlijke ervaringen

De rol van de zorgverlener bij het ondersteunen van de naasten Beroepsgroep beschrijft in de definitie van palliatieve zorg (WHO): “Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met problemen die gerelateerd zijn aan een levensbedreigende aandoening, door het voorkomen en verlichten van lijden, door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard.” Carlo Leget

Wie zijn de naasten? Coping- of sterfstijlen: Proactieven leven met de dood Onbevangenen leven zonder de dood Socialen bang voor de dood Vertrouwenden leven na de dood Rationelen controle over de dood Bron: Berkel en Metaal, 2008

Wat zijn de behoeften van de naasten? Het IPER model: I = Informatie P = Praktische steun E = Emotionele steun R = Steun rondom rol en identiteit Bron: Visser, 2004, Waldrop et al., 2005, Steinhauser et al., 2000, Rhodes et al., 2007

De I van het IPERmodel De behoefte aan Informatie Welke informatie Manier van informatie geven Effect van informatie geven

De I van het IPERmodel voor de vrijwilliger Welke informatie heeft u nodig?

Informatie Signalen van een naderende dood Medicatie in de stervensfase

Welke signalen??

Signalen van een naderende dood Ernstige vermoeidheid en verzwakking, leidend tot volledige bedlegerigheid Toenemende zorgbehoefte, leidend tot volledige afhankelijkheid

Signalen van een naderende dood Niet of nauwelijks meer eten en drinken Verminderde urineproductie Snelle, zwakke pols Koud aanvoelende handen en voeten, lijkvlekken Spitse neus (de huid over neus en jukbeenderen verstrakt)

Signalen van een naderende dood Verminderd bewustzijn, vaak tot uiteindelijk volledig verlies van bewustzijn enkele uren voor het overlijden Toenemende desoriëntatie, soms gepaard gaand met hallucinaties en onrust (terminaal delier) Hoorbare, reutelende ademhaling

Signalen van een naderende dood Onregelmatige ademhaling kort voor overlijden (Cheyne- Stokes-ademhaling) Zeer regelmatige, diepe, dikwijls luidruchtige snurkende ademhaling (Kussmaul ademhaling)

Medicatie Veel gebruikte medicatie in de stervensfase – Morfine = pijnmedicatie – Midazolam = slaapmedicatie

De P van het IPERmodel De behoefte aan praktische steun Goede zorg voor de patiënt Zorgverlening Pijn- en symptoomcontrole Praktische ondersteuning van de naasten

De P van het IPERmodel voor de vrijwilliger Welke praktische afspraken worden er gemaakt door u?

De E van het IPERmodel De behoefte aan emotionele steun Het omgaan met gevoelens Het omgaan met stress en belasting (primaire en secundaire stressfactoren)

De E van het IPERmodel voor de vrijwilliger Herkent u (sommige van) deze emoties ook bij uzelf? Hoe gaat u om met nabijheid en afstand?

De R van het IPERmodel De behoefte aan steun rondom rol en identiteit Vier elementen die het begrip van de overgang naar de stervensfase bevorderen: Bewustwording Zorgbehoefte van de patiënt Functioneren van de patiënt Beslissingen rond het levenseinde Na het overlijden: erkennen van de dood

De R van het IPERmodel voor de vrijwilliger Wat betekent het voor u als vrijwilliger om te waken bij een stervende?

Drie sleutelwoorden bij het ondersteunen van de naasten Iedere situatie is UNIEK Ondersteunen is MAATWERK COMMUNICATIE is een must

De waakdoos

Waken Meer informatie:

Omzien naar elkaar Laat mij leven in de ruimte maak voor mij geen pasklaar plan. Leen mij even oor en schouder waar ik tegen leunen kan. Lies Sluijs