UITLEVERINGSLOGISTIEK BOOMKWEKERIJ Sector: Boomkwekerij laanbomen

Deze uitgave is tot stand gekomen in een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR, DLV Plant, Van Stokkum Training & Consultancy en het Ontwikkelcentrum en is mede gefinancierd door het ministerie van Economische Zaken (Kennisdoorstroming, BO ) en het Ontwikkelcentrum. Eindredactie: Marc van Stokkum Afbeeldingen: Marc van Stokkum, DLV Plant en Wageningen UR. Coverfoto: Vakblad voor de Bloemisterij. COLOFON

GEBASEERD OP

BOOMKWEKERIJ LAANBOMEN Inhoud 0. Oriëntatie 1.Bedrijfsstructuur: grootte, sortiment en teeltcentra 2.Bedrijfsuitrusting: grond, logistiek, mechanisatie, opslag en transport 3.Afzet in de laanboomkwekerij 4.Ontwikkelingen in de afzet: volume, sortiment, vormen, certificering en eisen 5.Logistieke eisen: automatisering, bereikbaarheid en opslag

ORIËNTATIE: VERKLAREN BEGRIP UITLEVERINGSLOGISTIEK 0.1 Wat versta jij onder “uitleveringslogistiek in de boomkwekerij”? – Omschrijf de begrippen: uitlevering, logistiek en boomkwekerij. 0.2 Beschrijf een aantal teeltsectoren binnen de boomkwekerij. Bijvoorbeeld: laanbomen, bos- en haagplantsoen, enz. 0.3 Wat zijn de belangrijkste verschillen in uitlevering per sector in de boomkwekerij? Buffer? Per order of groep? Sorteren <> verzamelen? – Zie bv.: ofhttp:// –

1. BEDRIJFSSTRUCTUUR Bedrijfsgrootte – Spillen/2x verplant: 4-10 ha – Opzetters 3-5x verplant/zware laanbomen: 20 – 400 ha Opzet bedrijven – Breed sortiment – Combinatie met containerteelt In teeltcentra veel werkverkeer – Verwerking kleine orders/ aantallen

1. BEDRIJFSSTRUCTUUR Breed sortiment – Sortiment Opheusden (90% klei, 10% zand) - Acer, Tilia, Prunus en Fraxinus – Sortiment Midden-Brabant (100% zand): Quercus, Betula, Fagus, Sorbus Bedrijven met spillen/2x verplant – Onderstammen (1/0/1+1) of plantgoed van B&H-kwekers (voorloop) – Oculeren/handveredelingen – Leverbaar: 1-3 jaar (= uitgangsmateriaal voor doorteelt) Bedrijven met opzetters/zware laanbomen: – Uitgangsmateriaal 2x verplant (6/8, 8/10) – Leverbaar: 3-5x verplant

VRAAG 1: BEDRIJFSSTRUCTUUR Ook op jouw (stage)bedrijf is sprake van een “bedrijfsstructuur”. 1.1 Wat zijn de belangrijkste bedrijfsstructuurkenmerken van het bedrijf waar jij werkt? Noem er minimaal 4 (bv. type bedrijf, assortiment, indeling, transport, productgroepen, teeltduur). 1.2 Noem een sterk en een zwak kenmerk. Waarom vind je dat zo? 1.3 Vergelijk jouw antwoord op 1.2 met dat van minimaal 2 medeleerlingen. Wat is jouw conclusie?

2. BEDRIJFSUITRUSTING: GROND EN LOGISTIEK Teeltpercelen op steeds grotere afstand – Pachtmogelijkheden grotere bedrijven – Teeltwisselingsmogelijkheden (breed sortiment, groenbemesters) – Logistieke gevolgen (veel transportbewegingen) Teeltpercelen – Lichtere bomen (naaktwortelig) – Zwaardere bomen (kluitbomen) Aan- en afvoer teelaarde

2. BEDRIJFSUITRUSTING: MECHANISATIE Plantmachines Gedragen/getrokken veldspuit, onkruidspuit Mechanische onkruidbestrijding (schoffels, eggen, wieders e.d.) Hoogwerkers Rooimachines – Selectrooier (naaktwortelige bomen, kleinere maten) – Rupskluitenrooier (kluitbomen, gevoelig sortiment, grotere maten)

2. BEDRIJFSUITRUSTING: BEWAREN VAN GEROOIDE BOMEN Kale wortel inkuilen – Kleine maten Kale wortel en bewaren in loods – Grotere maten/grotere partijen voor directe levering (korte uitlevertijd) – Hoge luchtvochtigheid (90%), worteldip, (koelen) Bomen met kluit – Voor klant: alleen bij afroep kluiten maken (korte uitlevertijd) – Voor doorteelt op eigen bedrijf (vollegrond): 3 maanden, afdekken

2 BEDRIJFSUITRUSTING; BEWAREN VAN GEROOIDE BOMEN Bomen met kluit in kokos/biofolie – Verlenging bewaring Alternatief voor kluitbomen – Container, teeltzak, airpot (tot twee jaar) /Boomteelt.htm /Boomteelt.htm

2. BEDRIJFSUITRUSTING: TRANSPORTMIDDELEN UITLEVEREN Rooien jonge bomen (kale wortel) en zwaardere bomen (kluit) Op veel bedrijven op afroep en per stuk, kleine partijen – Busje met aanhanger (rooimachine) – Verwerking in loods Grotere orders/leveringen – Karren (transportwagen) + trekker – Eventueel mobiele kraan (kluitbomen) Bundeling maatafhankelijk Overladen op erf/loods in trailer – Bomen op pallets – Mobiele kraan (verkorten laad- en wachttijd)

VRAAG 2: BEDRIJFSUITRUSTING 2.1 Welke bedrijfsuitrusting (machines/werktuigen/installaties) wordt bij jou op het bedrijf ingezet voor het uitleveren van laanboomproducten? 2.2 Kun je in deze opsomming van bedrijfsuitrusting ook de bedrijfsgebouwen/kassen/koelcellen plaatsen? Overleg met minimaal 2 leerlingen. 2.3 Welke interne transporthandelingen zijn het meest arbeidsintensief en dus kostbaar? (afstand/route/volume) 2.4 Hoe wordt op jouw (stage)bedrijf de afvoer van kluitaarde gecompenseerd?

3. AFZET Totale omzet laanboomkwekerij (6-7 miljoen bomen) naar: 1.25% rechtstreeks export 2.20% groothandel (tuincentra)/exporteurs 3.25% collega boomkwekers 4.20% openbaar groen/hoveniers 5.10% overig (particulier) Handel in laanboomsector a.Verkooporganisaties: samenwerking meerdere bedrijven: kwekerij + handel b.Handelsbedrijven: weinig kwekerij, veel handel c.Handelskwekerij: kwekerij + handel d.Kwekerijen gericht op export: kwekerij + eigen afzet e.Kwekerijen voor institutionele markt: kwekerij + eigen afzet f.(kleine) kwekers vullen assortiment van (grotere) kwekers Orders aanvullen/doorkweek

VRAAG 3: AFZET 3.1 Hoe is de verdeling van afzet op jouw (stage)bedrijf? Maak onderscheid in productgroepen. 3.2 Geef per product uit vraag 3.1 aan via welk handelskanaal het product wordt verhandeld. 3.3 Hoe is het sortiment op het bedrijf tot stand gekomen? Op basis van trends, afroep, orders, gevoel, visie, …? 3.4 Welke risico’s worden hiermee genomen en/of vermeden?

4. ONTWIKKELINGEN IN DE AFZET Levering partijen kleiner – Bodediensten Kennis sortiment bij gemeenten neemt af Verkoop van bomen steeds later in het seizoen – Ketenaanpak wenselijk – Bewaring leverbare bomen wordt belangrijk aandachtspunt Eisen eindafnemer – Inkoop duurzaam gekweekte bomen niet alleen leidend (Milieukeur) – Hogere eisen dienstverlening bij eindgebruiker (gemeente, collega kweker) Toename particuliere markt – Niche markt breder sortiment toename vraag containerbomen

VRAAG 4: ONTWIKKELINGEN IN DE AFZET Afnemende kennis van het sortiment bij afnemers wordt gezien als een knelpunt. 4.1 Geef aan wat dit knelpunt inhoudt. 4.2 Hoe kan de boomkwekerij ervoor zorgen dat de sortimentkennis bij afnemers toeneemt? Inkoop duurzaam gekweekte bomen. 4.3 Een gemeente koopt in onder het label: “Barometer duurzaam terreinbeheer”, niveau “goud”. Welke eisen stelt deze afnemer aan het boomkwekerijproduct? Zie Hoe kan een boomkweker/de handel aan deze vraag voldoen?

VERVOLG VRAAG 4: ONTWIKKELINGEN IN DE AFZET Levering kleine partijen. 4.5 Wat zijn de voordelen en nadelen van het leveren in kleine partijen? 4.6 Hoe kan de boomkweker hier op inspelen? Verkoop bomen steeds later in het seizoen. 4.7 Wat wordt bedoeld met “ketenaanpak wenselijk” als mogelijke oplossing voor “late” orders?

VERVOLG VRAAG 4: ONTWIKKELINGEN IN DE AFZET 4.8 Hoe kan de sector op deze ontwikkelingen reageren? – Wat zijn uitheemse plantensoorten en hoe gaat jouw (stage)bedrijf daarmee om? – Hoe gaat jouw (stage)bedrijf om met het bericht dat er teveel of verboden middelen op het boomkwekerijproduct zitten?

5. EISEN AAN UITLEVER-LOGISTIEK Algemeen: – Afroep en leveren gekoppeld – Rooien uiterlijk tot begin mei, anders kwaliteits- problemen – Goed informatiesysteem, voorraadbeheer, orderverwerking en facturatie – Veel transportbewegingen in afleverseizoen, overlast burger Teeltcentrum Opheusden – Bereikbaarheid van de (grote) bedrijven is een knelpunt – Centrale opslag en verkoop van bomen – Mogelijkheden voor blokrooien lichtere bomen op verafgelegen percelen

VRAAG 5: EISEN AAN UITLEVERLOGISTIEK Transportbewegingen in het afleverseizoen kunnen tot problemen leiden. 5.1 Over welke problemen gaat het? Geef een aantal voorbeelden. 5.2 Hoe gaat jouw (stage)bedrijf hiermee om? 5.3 Omschrijf het uitleversysteem op jouw (stage)bedrijf. Blokrooien 5.4 Wat is blokrooien? 5.5 Welke voordelen en nadelen heeft deze manier van rooien? 5.6 Welk handelskanaal/handelssysteem is geschikt/niet geschikt om blokrooiproducten af te nemen?