Vragen rond Gelijkheid en Ongelijkheid in de Samenleving Bea Cantillon Herman Deleeck Centre for Social Policy, University of Antwerp Leuven, 24/03/2016

De puzzle Groei van inkomens & tewerkstelling Hervorming welvaartsstaat => activering, sociale investering & meer herverdeling ( Decoster et al, 2015 ) Verdere toename sociale overheidsuitgaven MAAR Standstill ongelijkheid, OOK en vooral aan de onderkant van de verdeling 2

3

“The Great Disappointment” The Paradox of the Social Investment State Reconciling Work and Poverty Reduction The End of Decent Incomes for the Poor The Glass Ceiling of Poverty Reduction The End of Cheap Talk about Poverty Reduction Running harder to stand still 4

Welvaartstaat & Markt Symbiosis & contradictie 5

Sedert de 70’er Jaren hebben we te maken met zowel groeiende afhankelijkheden als scherpere contradicties tussen de nieuwe economie en de verzorgingsstaat. Daarom is de welvaartsstaat harder (en ook anders) beginnen werken. Maar, voor hen die er het meest afhankelijk van zijn, werd de welvaartsstaat minder beschermend en minder zeker. 6

Politics against markets (Esping-Andersen, 1988) Politics for markets ( Soskice & Iversen, 2015 ) “The welfare state is an essential basis for human flourishing in capitalist society and an essential basis for capitalist flourishing in human society“ ( Garland, 2014 ) 7

Politics against markets : 8 De welvaartsstaat als een 'morele economie‘ afgedwongen door social conflict -Herstel -Herverdeling -Sociale bescherming -De-commodificatie => sociale verzekeringen, belastingen, bijstand, collectieve goederen en diensten, “voor en na benadering”

Politics for markets : 9 De welvaartsstaat ondersteunt de markt: - Vermijden van stakingen -Mensen klaarmaken voor de economische productie -Investeren in hun productieve capaciteiten -Preventie van sociale risico’s => sociale verzekeringen, belastingen, bijstand, collectieve goederen en diensten, ‘ pre-distributie’

Daarom liggen verdeling en herverdeling zeer dicht bij elkaar Much more complex than : ‘ after-the-fact redistribution- letting the market rip and then cleaning up afterward ‘ ( Hacker, The pre-distribution agenda, 2015 ) Piggy Bank Predistributie Robin Hood 10

Vanuit dit geïntegreerd perspectief : 1.Meer symbiosis tussen markt en WS 2. Maar, aan de onderkant, grotere tegenstellingen 3. Dat is de reden waarom de WS minder beschermend en minder herverdelend is geworden, ondanks het feit dat hij harder en anders is beginnen werken 11

Meer symbiosis, in principe Vroeger Stakingen vermijden / sociale rust / marktfalen De nieuwe welvaartsstaat Investeren in de productieve capaciteiten van mannen en vrouwen 12

=> Nieuwe taken -Combinatie arbeid en gezin -Activering, onderwijs en levenslang leren -Zorgarbeid 13

Meer symbiosis, in de praktijk 14

Social expenditure Belgium 15 Source: Eurostat, General government expenditure by function (COFOG) ESA2010 data.

Social expenditure The Netherlands 16 Source: Eurostat, General government expenditure by function (COFOG) ESA2010 data.

Social expenditure United Kingdom 17 Source: Eurostat, General government expenditure by function (COFOG) ESA2010 data.

Social expenditure Germany 18 Source: Eurostat, General government expenditure by function (COFOG) ESA2010 data.

Social expenditure Sweden 19 Source: Eurostat, General government expenditure by function (COFOG) ESA2010 data.

Total Social Expenditure for active age (in % GDP), EU21 + US + CA + AU 20 Source: OECD SOCX.

Percentage change of ‘old’ and ‘new’ expenditures, (1985 = 100), EU21+US 21 Source: OECD SOCX, demography and education data.

Active age spending, excluding health, OECD OLD : transfers & child benefits NEW 1 : Parental Leave NEW 2 : Elderly Care NEW 3 : Child Care NEW 4 : ALMP 22

Public Social Expenditure, active age population in % GDP, Belgium 23 Source: OECD SOCX and education data.

Besluit (1) 1.‘Genormaliseerde’ uitgaven zijn toegenomen 2.Vooral voor ‘nieuwe uitgaven’ 3.Maar geen ‘resource competition’ =>Welvaartstaten werken meer en anders =>Was ‘ retrenchment’ onmogelijk of is dit de reflectie van groeiende economische en menselijke noden? 24

Groeiende contradicties aan de onderkant, in principle 25 -Druk op laaggeschoolde, laagproductieve arbeid waardoor -“either unskilled workers become unemployed or they see their real pay fall” ( Atkinson, 2013 ) and, with them, the unemployed face declining benefit levels -or gross-to-net welfare state efforts should be increased

Trilemma 26 Jobs Adequaat inkomen Meer welvaartsstaat

Polarisatie : Werkrijke versus werkarme gezinnen, EU12 (excl. Scandinavian countries) 27 Source: Eurostat, LFS data: calculations Vincent Corluy & Frank Vandenbroucke.

Druk op lage lonen 28

Grotere bruto-netto inspanningen 29

Erosion of the social floor & increased incentives 30

Conclusie (2) 1. Neerwaartse druk op laaggeschoolde jobs en hun verloning 2. Werkarme gezinnen profiteerden weinig van jobgroei 3. Meer overheidsinspanningen om jobs te subsidiëren & werk lonend te maken ( werkbonus, lastenverlagingen ) Maar, met tegenvallende resultaten op de drie fronten van het trilemma ( zie ook CEBLF-PAPER Decoster et al ) 31 Jobs Adequate income WELFARE STATE EFFORT

Aandeel lage inkomensgezinnen volgens werkintensiteit 32

Aandeel lage inkomensgezinnen volgens onderwijssniveau ( ) 33

Conclusie (3) 1.De nieuwe economie is meer afhankelijk van de WS 2.Aan de onderkant zijn de tegenstellingen echter toegenomen waardoor a) de druk op de onderkant van de samenleving op een onweerstaanbare wijze is toegenomen en b) de herverdeling door de WS is afgenomen ( ? ) 3.Dit zal zich in de toekomst verderzetten 34

Welke beleidsagenda ? 1.4% van beschikbare inkomens nodig om de sociale minima tot aan Europese armoedegrens te brengen 2.Hercalibreren van de verantwoordelijkheden tussen markt en overheid ( cf. AO en minimumlonen in het VK ) 3.Solidaire wederkerigheid aan de onderkant versterken ( cf. dienstencheques ) 4.Meer herverdeling nodig ( fiscaliteit, sociale zekerheid & collectieve goederen en diensten ) 35