1.Wat kenmerkt de aardse atmosfeer?

A. Hoe is onze atmosfeer opgebouwd?

atmosfeer of dampkring (5% van het volume van de aarde) 0 tot 100 km (Karmanlijn) atmosfeer onder de exosfeer: straal van de aarde: 440 km km verhouding 1 / 15

indeling dampkring op basis van temperatuur sfeer: temperatuur stijgt of daalt pauze: temperatuur is constant laag of hoog Karmanlijn

“ijle” atmosfeer “dichtere” atmosfeer het weer speelt zich af in de troposfeer poollicht verbranding meteoroïden

de verandering in chemische samenstelling lichtere gassen zoals He, O, N en H zwaardere gassen zoals N 2 en O 2

De belangrijkste gassen van de atmosfeer met toenemende hoogte: minder “zware” gassen als N 2 en O 2 meer “lichte” gassen als O 3, He, N en H

Het verleden van onze atmosfeer veel CO 2 en N 2 vooral N 2 en O 2 fotosynthese produceert O 2 CO 2 opgeslagen in aardkorst N 2 uit aardkorst

Het verleden van onze atmosfeer samenstelling troposfeer:78 % N 2 21 % O 2 1 % andere gassen

B. Waarom is de atmosfeer levensbelangrijk?

Het belang van de atmosfeer N2N2 stofdeeltjes CO 2 O3O3 belangrijkste gasnoodzakelijk voor plantengroei verstrooien zonlicht condensatiekerntjes winderosie, vulkanisme, verbranding meteoroïden houdt de warmte vast broeikaseffect fotosynthese, verbranding fossiele brandstoffen absorbeert UV- straling van de zon vernietigd door CFK’s reageert met lucht- vervuiling

Het belang van de atmosfeer water- damp zwavel- dioxide en methaan O2O2 wolkenvorming en neerslag soms opgeslagen als sneeuw en ijs veroorzaken zure regen industrie, verkeer en elektriciteitscentrales tweede belangrijkste gas van de atmosfeer komt vrij door fotosynthese

C. Ozon: een zegen of een vloek?

troposfeer stratosfeer O3O3 O3O3 OZONLAAG

O 3 wordt onder natuurlijke omstandigheden continu gemaakt en afgebroken UV-straling splitst O 2 vorming O 3 UV-straling splitst O 3 de cyclus herbegint

Variaties in de dikte van de ozonlaag boven Ukkel grootste concentratie in de lente kleinste concentratie in de herfst

Satellietbeeld van het stratosferisch ozon in januari kleinere concentratie ozon grotere concentratie ozon

Satellietbeeld van het stratosferisch ozon in septemberozongat een kleinere concentratie ozon

de afbraak van ozon door chloor

troposfeer stratosfeer OZONLAAG beschermende ozonbedreigende ozon

beschermende ozon - in de troposfeer- in de stratosfeer - 10 % van het ozon- 90 % van het ozon - ontstaat door de reactie van zonlicht op lucht- vervuiling (windstil weer in de zomer) - de ozonlaag zet de UV-straling van de zon om in warmte - te veel ozon “ozonsmog” veroorzaakt ernstige gezondheidsproblemen - te weinig ozon zorgt dat UV-straling het aard- oppervlak bereikt: schade aan plant en dier

Ozongat vandaagOzongat vandaag ? Het gat in de ozonlaag boven Antarctica is het kleinste dat in de laatste tien jaar is waargenomen, zo blijkt uit metingen van de Europese satelliet MetOp. Sinds het begin van de jaren tachtig ontwikkelde zich van september tot november een gat in de ozonlaag boven het Zuidpoolgebied. De hoeveelheid ozon, die ons beschermt tegen de UV- straling van de Zon kromp tot 70 procent. Het fenomeen is extremer dan boven de Noordpool. Maar dankzij internationale akkoorden over bescherming van de ozonlaag daalde vanaf het midden van de jaren tachtig in de atmosfeer de concentratie aan de ozon-killer CFK’s drastisch. Uit observaties op de langere termijn blijkt dat dankzij die akkoorden het ozon aan het herstellen is. Toch waarschuwt de Europese ruimtevaartorganisatie ESA ervoor dat het nog tot midden deze eeuw kan duren eer de hoeveelheid stratosferisch chlorine in onze atmosfeer weer het peil van de jaren zestig heeft bereikt.

boven-de-noordpool Ozonlaag boven Zuidpool op 11 september Bron: TEMIS

D. Wat gebeurt er met de inkomende zonne-energie?

licht verlies INSTRALING = LICHT UITSTRALING = WARMTE broeikasgassen houden warmte vast

Natuurlijk broeikaseffect: vandaar de naam “broeikas”

Natuurlijk broeikaseffect versterkt broeikaseffect

E. Kan de mens de stralingsbalans verstoren? Zie ppt klimaatquiz naar aanleiding van de top in Parijs.

Besluit: A. De atmosfeer wordt op basis van de temperatuur ingedeeld in verschillende sferen. B. De atmosfeer bezit kleine hoeveelheden ozon: Het weer speelt zich af in de troposfeer. - stratosferisch ozon beschermt ons tegen de UV-straling van de zon - troposferisch ozon is schadelijk voor de mens

Besluit: C. Onze atmosfeer vervult verschillende levensbelangrijke functies: - ze bevat gassen die onmisbaar zijn voor het leven. Het natuurlijk broeikaseffect zorgt voor een temperatuur op aarde die leven mogelijk maakt. - ze filtert de inkomende elektromagnetische straling - ze beschermt het aardoppervlak tegen een bombardement van meteoroïden