Workshop Anticonceptie 22 april Sanne Kroft, AVG Pluryn

Inhoud Inleiding/achtergrond – Hormonale gonadale as – Beschikbare richtlijnen Wat cijfers Syndroomgebonden problemen Kenmerken Anticonceptie Richtlijn NVAVG Casuistiek?

Fysiologie

Pergamijn (234) S Heerenloo/ Cello (300)Normale begaafde vrouwen Anticonceptie LVG/MVG EVG/ZEVG 48%50% 31% 64% 70% (incl. condoom) Pil Spiraal Condoom Sterilisatie Prikpil Orgametril Pleister 40% 6% - 20% 22% 10% 1 client 35% 1 client - 30% 36% 40% 12% 9% 3% 1.4%

Syndroomgebonden problematiek

MenarcheCyclusFertiliteitMenopauze Down CdL Prader Willi CHARGE TSC SMS Cri du Chat Bardet-Biedl

MenarcheCyclusFertiliteitMenopauze DownNormaal, ca 13 jr Normaal, vaak anovulatoir NormaalVervroegd, ca 46 e jr CdL Prader Willi CHARGE TSC SMS Cri du Chat Bardet-Biedl

MenarcheCyclusFertiliteitMenopauze DownNormaal, ca 13 jr Normaal, vaak anovulatoir NormaalVervroegd, ca 46 e jr CdLVertraagd (15% afwezig) 50% irregulair, vaak PMS Uterus bicornus? Prader Willi CHARGE TSC SMS Cri du Chat Bardet-Biedl

MenarcheCyclusFertiliteitMenopauze DownNormaal, ca 13 jr Normaal, vaak anovulatoir NormaalVervroegd, ca 46 e jr CdLVertraagd (15% afwezig) 50% irregulair, vaak PMS Uterus bicornus? Prader WilliHypogonadismeWisselend ♀ wisselend ♂ infertiel vervroegd CHARGE TSC SMS Cri du Chat Bardet-Biedl

MenarcheCyclusFertiliteitMenopauze DownNormaal, ca 13 jr Normaal, vaak anovulatoir NormaalVervroegd, ca 46 e jr CdLVertraagd (15% afwezig) 50% irregulair, vaak PMS Uterus bicornus? Prader WilliHypogonadismeWisselend ♀ wisselend ♂ infertiel vervroegd CHARGENiet spontaanHormoonsuppl ♂ genitale hypoplasie Niet spontaan TSC SMS Cri du Chat Bardet-Biedl

MenarcheCyclusFertiliteitMenopauze DownNormaal, ca 13 jr Normaal, vaak anovulatoir NormaalVervroegd, ca 46 e jr CdLVertraagd (15% afwezig) 50% irregulair, vaak PMS Uterus bicornus? Prader WilliHypogonadismeWisselend ♀ wisselend ♂ infertiel vervroegd CHARGENiet spontaanHormoonsuppl ♂ genitale hypoplasie Niet spontaan TSC?Geen oestrogenen Normaal maar gevaarlijk ? SMS Cri du Chat Bardet-Biedl

MenarcheCyclusFertiliteitMenopauze DownNormaal, ca 13 jr Normaal, vaak anovulatoir NormaalVervroegd, ca 46 e jr CdLVertraagd (15% afwezig) 50% irregulair, vaak PMS Uterus bicornus? Prader WilliHypogonadismeWisselend ♀ wisselend ♂ infertiel vervroegd CHARGENiet spontaanHormoonsuppl ♂ genitale hypoplasie Niet spontaan TSC?Geen oestrogenen Normaal maar gevaarlijk ? SMSPremature adrenarche Menarche nl Irregulair?? Cri du Chat Bardet-Biedl

MenarcheCyclusFertiliteitMenopauze DownNormaal, ca 13 jr Normaal, vaak anovulatoir NormaalVervroegd, ca 46 e jr CdLVertraagd (15% afwezig) 50% irregulair, vaak PMS Uterus bicornus? Prader WilliHypogonadismeWisselend ♀ wisselend ♂ infertiel vervroegd CHARGENiet spontaanHormoonsuppl ♂ genitale hypoplasie Niet spontaan TSC?Geen oestrogenen Normaal maar gevaarlijk ? SMSPremature adrenarche Menarche nl Irregulair?? Cri du ChatNormaalIrregulairVaker uterusafw, wel fertiel ? Bardet-Biedl

MenarcheCyclusFertiliteitMenopauze DownNormaal, ca 13 jr Normaal, vaak anovulatoir NormaalVervroegd, ca 46 e jr CdLVertraagd (15% afwezig) 50% irregulair, vaak PMS Uterus bicornus? Prader WilliHypogonadismeWisselend ♀ wisselend ♂ infertiel vervroegd CHARGENiet spontaanHormoonsuppl ♂ genitale hypoplasie Niet spontaan TSC?Geen oestrogenen Normaal maar gevaarlijk ? SMSPremature adrenarche Menarche nl Irregulair?? Cri du ChatNormaalIrregulairVaker uterusafw, wel fertiel ? Bardet-BiedlHypogonadismeWisselendStructurele afw?

Anticonceptie

Wens anticonceptie Anamnese: reden, verwachting en wensen cyclus (wiens wens?) Voorgeschiedenis (HVZ, carcinomen, trombose, fam, epilepsie, SOA’s, obstipatie) Geneesmiddelengebruik (AED) Levensstijl (roken, dieet, beweging, verslaving) Gynaecologische problemen? Leeftijd? Zelfzorg?

Lichamelijk onderzoek Gewicht, lengte, buikomtrek RR Evt bij wens spiraal (en klachten) SOA- screening

Combinatie preparaten GebruikMensesBijwerkingOntradenKosten Combi pil Oraal, elke 3 wkn, stopwk mogelijk RegelmatigRisico trombose, HVZ, mamma, Cervix ca Mastopathie, gewichts↑, hoofdpijn, misselijkheid Roken >35 jr HVZ Trombose, Gebruik enzym- inductoren, migraine, LF# hormoonafh tumoren, slechte compliantie Overweeg bij risico factor(en) HVZ ander AC Gem. RingEenmalig ged 3 weken, evt stopweek (duur 4 wkn, V/diarree geen effect) Vaginitis, vaginale jeuk Expulsie bij obstipatie of tampon Hoog PleisterWekelijks op huid, evt stopweek V/diarree geen effect) Niet geschikt voor obese vrouwen (90kg), huidirritatie Hoog

Monotherapie progestageen GebruikMensesBijwerkingOntradenKosten Oraal proges- tageen Elke dag zonder stopweek In begin vaak wisselend. Later amenorroe, spotting Osteoporose, stemming, risico dementie bij Down Gewichtstoe name bij prikpil compliantieActuele trombose, VBV eci LF- stoornissen, hormoonafh tumoren Gem Prikpil12 wkn IM (13 wkn sc) IM/sc: Gewichts↑, Amenorroe kan 2 jr aanhouden Sc: meer huidreacties, lastige prik Implantatie staafje Eens per 2 jr of 3 jr (afh v BMI) ‘zwerven’, ingreep, acne, hoofdpijn, mastopathie

Spiralen GebruikMensesBijwerkingOntradenKosten Koper- spiraal Eens in jr ToenamePMS klachten blijven, PID, expulsie, perforatie, te verwijderen Afw uterus, risico SOA, VBV eci, sex misbruik in VG? Mirena: actuele trombose, mammaca laag Hormoon- spiraal (mono- progestage en) Eens in 5 jrAfname, vaak amenorroe Ovarium- cysten (asympt)

Follow-up Geen duidelijke afspraken: herbeoordeling na 2 jr? Wel vervolgen gewicht, RR, roken, ontstaan risicofactoren en ziekten Overweeg vit D/Ca-suppletie Tevens informeren naar veranderingen in zelfzorg

Wanneer staken AC? Menopauze bij jaar (SD 4-5 jr) Staken anticonceptie 52 jr (?) (behalve Down) Prikpil evt continueren tot 55 e jr Cyclus en klachten afwachten

AC en epilepsie Adviseer (hormoon)spiraal Indien OAC gewenst, doseer verhoogd en overweeg continu gebruik (bv 2 tabl microgynon 30) Ontraad pleister en ring Adviseer barriere-methode Bij starten en staken OAC controleer serumspiegel lamictal

Hulpmiddelen ‘De koffer in’, Rutgers Stichting App ‘Lief en Lijf’ Wingman Condoom

Besluitvormingsproces a. Kennismaking b.Beoordeling wilsbekwaamheid c. Beoordeling wenselijkheid d. Beoordeling van de vorm van eventuele anticonceptiva e. Besluitvorming

b. Beoordeling wenselijkheid 1. geen kinderwens, wel seksuele verlangens of activiteiten 2. genetische en teratogene risico’s kind 3. zwangerschap/ bevalling te groot medisch of psychosociaal risico voor de cliënt 4. ontoereikende ouderschapscompetentie 5. Reductie kans op SOA-besmetting/verspreiding 6. kwaliteit van bestaan verbetert door beinvloeding menstruatie

Besluitvormingsproces Kennismaking Beoordeling wilsbekwaamheid Beoordeling wenselijkheid Beoordeling van de vorm van eventuele anticonceptiva Besluitvorming

Client jr en wilsbekwaam: – Toestemming client en ouders Client ≥16 jr en wilsbekwaam: – Besluit client wordt gevolgd – Uitzondering als arts anticonceptie niet wenselijk acht en client wel, dan geen Rx maar 2 nd opinion – Arts acht anticonceptie wenselijk en client, niet, dan volgt dialoog. Geen juridische mogelijkheden AC onder dwang bij een wilsbekwaam persoon

Besluitvorming Client jr en wilsonbekwaam: – Toestemming ouders – Verdere regelgeving als 18 jr en ouder Client ≥18 jr en wilsonbekwaam: – Toestemming wett vertegen – als arts anticonceptie niet wenselijk acht en wett v wel, dan geen Rx en 2 nd opinion – Als arts anticonceptie wel wenselijk acht en wett v niet, dan 2 nd opinion, evt rechter – Bij verzet, dialoog. Daarna evt WGBO

???

Referenties Management of Hypogonadism in Adolescent Girls and Adult Women With Prader–Willi Syndrome, Eldar- Geva, AJMG, 2013 The use of contraception by women with ID, JIDR, 2011 NVAVG Omgaan met vragen rondom kinderwens en anticonceptie NHG Standaard Anticonceptie Richtlijn Epilepsie NVN Leeronderzoek 2006 Menstruatieregulatie bij verstandelijk gehandicapte vrouwen Farmacotherapeutisch Kompas